De afgelopen zomers hebben we de gevolgen van klimaatverandering gezien: langdurige hitte, enorme droogte en dan af en toe een enorme stortbui. Wat vogels tijdens regen doen, beschreef ik al eerder. Maar wat doen vogels tijdens een hittegolf eigenlijk? Dat blijkt niet voor alle vogels hetzelfde te zijn, zoals je hieronder kunt lezen.

Wat doen vogels tijdens een hittegolf?

Vogels en een hittegolf gaan niet echt samen, dacht ik in eerste instantie. Ze houden zich rustig, verschuilen zich in schaduwrijke plaatsen en komen alleen vroeg in de ochtend of in de avond in actie. Dat gaat inderdaad op voor de meeste zangvogels. Die houden zich in op het heetst van de dag inderdaad rustig. Ze worden soms zelfs lusteloos en ze ademen snel. Maar voor steltlopers, sterns en meeuwen ligt dat een slag anders… Ik begin met de zangvogels en vervolg mijn ontdekkingstocht met sterns, steltlopers en andere vogelsoorten.

Wat zangvogels doen tijdens een hittegolf

De meeste zangvogels hebben het niet zo op zomerhitte. Ze houden zich op het heetst van de dag dus rustig en proberen zich koel te houden. Je ziet ze dan met opengesperde snavels zitten. Dat doen ze om vocht kwijt te raken, wat lijkt op zweten. Kauwen, zwarte kraaien en eksters zie je soms in je tuin zitten met van die geopende snavels, maar eigenlijk doen alle vogels dit.

Tijdens een hittegolf moeten zangvogels echter ook eten en daarvoor moeten ze actief worden. Ze zullen hun activiteiten vooral sparen voor de vroege ochtend, omdat het dan immers nog koel(er) is. Ook in de avonduren komen ze nog even in actie. Wil je tijdens een hittegolf vogels gaan kijken, dan is heel vroeg uit de veren mijn advies. Meteen bij zonsopgang in het veld zijn, dat is dan het beste. In de loop van de ochtend trekken de vogels zich terug en zie je ze haast niet meer. Voor jezelf is het dan vaak ook niet heel aangenaam om door een natuurgebied te ploeteren…

Er zijn echter zangvogels die het best uithouden tijdens tropische temperaturen. Wat denk je van de bijeneter? Die wordt juist actief zodra de lucht flink is opgewarmd. Hetzelfde geldt voor de grauwe vliegenvanger. Geen wonder. Beide vogels vangen vliegende insecten. En vliegende insecten, die worden juist actiever tijdens de zonnige uren… Ook zwaluwen blijven achter de insecten aanvliegen en hun jongen voeren.

Wil je tijdens een hittegolf toch vogels zien, probeer dan vanuit het perspectief van de zangvogel te denken. Ze hebben behoefte aan schaduw en aan water. Weet je in een bosgebied een vennetje of ondiepe plas met langzaam aflopende oevers, dan is dat een gouden plek om te bezoeken. Vogels zullen er af en aan vliegen om te badderen, te drinken en af te koelen. Hopelijk is er een schuilhut van waaruit je ongezien de vogels kunt observeren. Je kunt in je tuin natuurlijk ook een waterschaal neerzetten. Zeker weten dat de vogels er dankbaar gebruik van zullen maken.

Weet je wat ook helpt? Vogelvoer neerleggen met meelwormen erin. Sommige vogels zijn nog druk bezig met het voeren van hun jongen. Door meelwormen te voeren, hoeven ze zich niet helemaal uit de naad te werken om voedsel te vinden. En dat betekent dat ze ook minder snel oververhit raken.

Wat sterns doen tijdens een hittegolf

Het aardige van sterns is dat ze later in het voorjaar beginnen met broeden. Grote kans dus dat ze nog jongen hebben tijdens een hittegolf in juni of juli. Welnu, voor die sterns zich er niets anders op dan om hun jongen te voeren. Sterns blijven dus altijd actief, ook als de zon uit alle macht ons stukje aarde verwarmt. Zijn de jongen uitgevlogen, dan kun je aan de kust vast en zeker genieten van jagende sterns die achtervolgd worden door hun bedelende jongen. Sla je twee vliegen in één klap: je kijkt vogels en je krijgt verkoeling aan het water.

Wat steltlopers en meeuwen doen tijdens een hittegolf

Steltlopers en meeuwen aan de kust laten zich leiden door het ritme van het getij. Bij laag water zoeken ze voedsel op de drooggevallen modderbanken. Bij hoog water zoeken ze een rustige plek landinwaarts. Dat ritme verandert op een zomerse dag niet of nauwelijks. Aan de kust kun je tijdens een hittegolf dus vaak nog aardig wat vogels zien. Het is echter wel de vraag of het voor jezelf een prettige ervaring is om in de brandende zon vogels te kijken. De vogels staan vaak toch op afstand. De lucht begint te trillen door de warmte en dat levert geen fraaie beelden op. Vroeg uit de veren blijft het devies.

En wat doen roofvogels tijdens een hittegolf?

De meeste roofvogels houden zich tijdens een hittegolf ook betrekkelijk rustig. Toch zijn er ook soorten die juist gedijen bij warmte. Roofvogels die liefst op de thermiek vliegen bijvoorbeeld. Buizerden kun je tot hoog in de lucht zien cirkelen. En heb je het geluk dat er een groep vale gieren uit Zuid-Europa is komen aanvliegen, dan zou ik al helemaal regelmatig in de lucht kijken. Deze enorme vogels laten zich altijd meevoeren op de thermiek die op zomerse dagen des te sterker is.

De slangenarend wordt de laatste jaren vrijwel elk jaar wel gezien in ons land. Hij jaagt op slangen en andere reptielen, koudbloedige wezens die het heerlijk vinden om op een zonnige plek te zonnen. Je snapt het al: voor een slangenarend betekent een zomerse dag feest. Dan kruipen zijn prooidieren immers naar open en zonnige plaatsen waar hij ze sneller zal zien.

En wat doet de vogelaar tijdens een hittegolf?

Ik moet je eerlijk bekennen dat ik tijdens een hittegolf niet taal naar vogels kijken. Ik geloof het dan wel. Komt bij dat hittegolven het meest voorkomen in de zomer en dan houden de meeste vogels zich vanwege de rui toch al koest. Ik lig tijdens een hittegolf liever in de schaduw van een boom dan dat ik door het veld trek. Of ik ga dagvlinders filmen, want die zijn tijdens zonovergoten dagen ook veel actiever. Ga je tijdens er tijdens een zonnige dag toch op uit, bescherm je dan goed tegen de zon. Hoed op, insmeren met zonnebrandcrème en een zonnebril op.