• Hoe groter de diameter van de voorste lens, hoe meer licht er in de telescoop valt en dat zorgt voor een helderder beeld. De Kowa TSN-99A Prominar bijvoorbeeld heeft een lens met een diameter van 99 millimeter. Dat is echt enorm. Je kunt met deze telescoop dan ook tot ver in de schemering vogels kijken. Het nadeel van zo’n grote lensdiameter is echter dat de telescoop héél zwaar wordt. Je moet dit gewicht wel meesjouwen tijdens je vogeltochten. Ben je een echte vogelwandelaar, dan kies je waarschijnlijk voor een iets lichter model, vaak met een kleinere lensdiameter, zoals de Kowa Spotting Scope TSN-66A Prominar.
• Liefst koop je een telescoop met ED- of HD-glas en dan ook het liefst met fluorietkristal. Die is de hoogste standaard en dit glaswerk elimineert kleurrandjes en andere afwijkingen in het beeld. Die kleurfoutjes ontstaan vooral bij sterke vergrotingen. Je snapt wel: je wil liever niet dat de ijsvogel die je in beeld krijgt opeens onnatuurlijke kleuren vertoont.
• Het oculair waarmee je de vergroting instelt. Je vindt ze haast niet meer, maar mijn telescoop die al enige tientallen jaren oud is, heeft twee vaste lenzen. De ene vergroot 20 keer, de andere 40 keer. Meer smaakjes heb ik niet. Tegenwoordig biedt vrijwel elk merk zoomoculairs aan. Test deze ook, want de kwaliteit van het oculair bepaalt ook in hoge mate de beeldkwaliteit. Let ook zeker op de uittredepupil. Dat is het lichtrondje dat je in het oculair ziet. Dat rondje moet minimaal gelijk zijn aan jouw oogpupil of liever groter. Als de uittredepupil kleiner is dan jouw oogpupil dan valt er onvoldoende licht in jouw oog met nadelige gevolgen voor het beeld.
• Zijn de glaselementen in de telescoop voorzien van hoogwaardige coatings? Eerlijk gezegd: elk merk vermeldt bij haar telescopen, hoe goedkoop ze soms ook zijn, dat de lenzen zijn voorzien van anti-reflectie coatings die ervoor zorgen dat je de details goed ziet. Je hebt echter coatings en coatings. Ga ervan uit dat in goedkopere modellen de coatings minder hoogwaardig zijn. Het vervelende is: eigenlijk kun je de kwaliteit van de coatings alleen in moeilijke omstandigheden goed testen. In de schemering bijvoorbeeld. Kun je in donkere omstandigheden nog altijd details waarnemen, dan zijn hoogwaardige coatings gebruikt (in combinatie met een goede prisma en lenzen). Het zijn onder andere de coatings met hun magische uitwerking die een telescoop zo duur maken, want voor elke kleur heb je een andere coating. En heb je vervelend tegenlicht, richt de telescoop dan eens op kale takken met de lucht als achtergrond. Ontstaan er kleurrandjes om de takken? Dan is er sprake van chromatische aberratie.

• Vergelijk de modellen die je overweegt met elkaar. Blijf vergelijken en probeer ook onder schemerige omstandigheden te testen. Maar meestal zijn de winkels ‘s avonds dicht. Kies dan een donkere dag uit. Ga dus niet vergelijken als de zon volop schijnt, want werkelijk, als de zon schijnt, dan levert vrijwel elke telescoop een subliem beeld.
• En test liefst ook objecten op grote afstand. Ook hier geldt weer: zelfs een goedkope telescoop levert op de korte baan uitstekend beeld. Wandel ik door een moeras en kijk ik naar naar een rietgors op 8 meter, dan is het beeld subliem. Maar zit de rietgors op dertig meter, dan zou ik liever met een moderne telescoop kijken. Een test in de tuin van een winkel, of op de stoep schiet dus eigenlijk te kort.
• Overweeg ook hoe en waar je de telescoop wil gebruiken. Wandel je veel, reis je veel, of ben je meer een statische vogelaar die geen al te grote afstanden te voet aflegt? Dat kan een factor zijn die bepaalt of je een telescoop met een grote of een iets kleinere lensdiameter kiest. Allround telescopen met een lensdiameter van 65 millimeter (zoals bijvoorbeeld de Kowa TSN-66A Prominar) hebben vaak nog altijd een prettig draagbaar gewicht.
• Om de sterkste vergrotingen te nuanceren: de sterkste vergrotingen vergroten ook alle ruis in de atmosfeer. Op zonnige dagen begint de lucht te trillen. Dan heb je aan een enorme vergroting vaak niet veel. En ik verzeker je: er zijn maar weinig dagen in het jaar waarop de atmosferische omstandigheden optimaal zijn. Een vergroting tot 50 x is vaak meer dan voldoende.
• En natuurlijk let je ook op zaken die het kijken door een telescoop comfortabeler maken. Draag je een bril? Test dan het oculair uitgebreid. Kun je de telescoop makkelijk draaien zonder dat het beeld verschuift? En wat te denken van het bevestigingsplaatje waarmee je de telescoop op het statief vastzet? Sommige modellen (zoals die van Swarovski) zijn standaard voorzien van een vast bevestigingsplaatje. Niet handig wanneer je tijdens je vogeltocht je telescoop snel wil verwisselen met je camera. Of wanneer je een telescoop hebt waarop je een ander bevestigingsplaatje moet zetten. Check dus of je ook een universeel bevestigingsplaatje kunt gebruiken.

Andere aandachtspunten

• Je budget. Je hebt goedkope telescopen in de prijscategorie € 750,00 (waarmee je ook prima kunt vogels kijken) en je hebt de absolute topmodellen die je een voortreffelijke kijkervaring leveren. Voor een topmodel betaal je altijd een stuk meer.
• De fijnstelling. Dit lijkt een detail, maar is het voor sommigen niet. Veel telescopen hebben één scherpstelring. Andere modellen hebben een zogenaamd duaal systeem, wat inhoudt dat ze een ring hebben voor de grove scherpstelling en een ring voor de fijne scherpstelling. Ik heb sterke voorkeur voor een duaal scherpstelsysteem, omdat dit veel rustiger en nauwkeuriger scherpstelt.
• Je verrekijker. Het klinkt gek, maar je moet je ook afvragen wat de toegevoegde waarde is van de telescoop ten opzichte van de verrekijker die je gebruikt. Steeds meer vogelaars zie ik met zogenaamde gestabiliseerde verrekijkers rond lopen. Deze verrekijkers hebben vaak een vergroting tot bijna twintig keer. Dat is haast net zo veel als de kleinste vergroting van menig telescoop. Heb je echt een verrekijker nodig?
• Het statief. Zou je een lichtgewicht telescoop kopen, schaf dan nog steeds een stevig statief aan. Echt, op een lichtgewicht statief staat een lichtgewicht telescoop flink te schudden als het waait. Beter in ene keer investeren in een goed statief, dan na een week constateren dat het lichtgewicht statief toch zo ideaal niet is. Ik spreek uit ervaring overigens.
• Hoe ver wil je gaan? Ben je een fanatieke vogelteller, iemand die ringen afleest of de fijnste details wil zien? Dan is een topmodel denk ik de beste keuze. Ben je iemand die nu en dan en puur voor de liefhebberij vogels kijkt, dan is een goedkopere telescoop ook een prima optie.
• De restwaarde. Hier komt de econoom om de hoek. Reken maar dat een topmodel zijn waarde behoudt. En dat een goedkope telescoop binnen een paar jaar afgeschreven is. Zo bezien kan een duur model wel eens een betere economische investering zijn. Mits je hem goed onderhoudt, krijg je er bij verkoop nog een mooie prijs voor…