Vogels kijken op het eiland Tholen

Het eiland Tholen is het meest oostelijk gelegen Zeeuwse eiland. Sinds de aanleg van Oesterdam en Philipsdam zijn de wateren aan de oostkant van het eiland zoet. De rest van het eiland wordt omringd door de Oosterschelde of uitlopers ervan. Voeg daarbij de bewogen relatie die het eiland al eeuwenlang heeft met de Oosterschelde en je begrijpt dat je hier en daar landschapsonderdelen tegenkomt die al eeuwenoud zijn én die een grote aantrekkingskracht hebben op vogels. Wil je vogels kijken op het eiland Tholen, lees dan hieronder mijn praktische tips.

Vogels kijken op het eiland Tholen

Voor een vogeltocht door Zeeland is het eiland Tholen een uitstekend vertrek- of eindpunt. Maar het eiland zelf leent zich ook prima voor een uitgebreide vogeltocht. Welke gebieden je dan bezoekt, is mede afhankelijk van het seizoen. Er is echter nog een andere factor die minstens zo belangrijk is, of misschien nog wel véél belangrijker: het getij.

De invloed van het getij

Ondanks dat de getijdewerking door de aanleg van een aantal dammen en vooral door de aanleg van de stormvloedkering in de monding flink aan kracht heeft verloren, is het getij op en rond het eiland Tholen nog altijd in al zijn kracht zichtbaar. Twee maal per etmaal vallen ten zuiden, westen en noorden van het eiland grote stukken slik droog. Op die modderbanken zoeken talloze kustvogels naar voedsel. Zodra het water begint te stijgen, lopen die modderbanken weer onder water en moeten diezelfde kustvogels op zoek naar een hoogwatervluchtplaats. Daar drommen ze vaak met duizenden vogels samen in afwachting van het moment dat het water weer gaat zakken. Dan vliegen ze weer uit naar de gebieden waar ze naar voedsel kunnen zoeken.

Wil je vogels kijken op het eiland Tholen, controleer dan dus altijd het getij. Is het hoog water, zoek dan een hoogwatervluchtplaats op. Is het laag water, zoek dan een gebied op waar je goed uitzicht hebt over het slik of over kwelders. Leuk is om beide te combineren. Je begint met laag water en speurt de slikken af naar vogels. Om een paar uur later, zodra het water begint te stijgen, je naar een hoogwatervluchtplaats te verplaatsen waar je de kustvogels in groepjes binnen ziet vallen. Welke gebieden dit zijn, laat ik je hieronder zien.

Hoogwatervluchtplaatsen op het eiland Tholen

Vanaf twee tot drie uur voor hoog water beginnen kustvogels, veelal steltlopers, de hoogwatervluchtplaatsen op te zoeken. Je ziet ze dan in groepjes aan komen vliegen vanaf de Oosterschelde. Dat gaat door tot het moment dat het laatste stukje modderbank onder water staat en de laatste steltloper is opgevlogen. In welke gebieden kun je die verplaatsingen naar de hoogwatervluchtplaats bekijken? Let op dat je de vogels niet verstoort. Elke verstoring kost ze energie en die energie hebben ze hard nodig om de winter te overleven of om straks naar hun broedgebieden in het hoge noorden te kunnen vliegen. Zou er echter een roofvogel overvliegen, dan ontvouwt zich een fascinerend schouwspel van indrukwekkende vogelzwermen die het luchtruim kiezen.

tureluur uitsnede
De Karrenvelden bij de Oesterdam

De Karrenvelden bij de Oesterdam is een klein en overzichtelijk natuurgebiedje waar zich tijdens hoog water soms grote groepen steltlopers verzamelen. Wulp, rosse grutto, bonte strandloper, scholekster, tureluur en zilverplevier drommen hier dan samen. Je kunt er trouwens ook grote groepen goudplevieren zien. Soms staat er een minder algemene steltloper tussen. Een krombekstrandloper bijvoorbeeld, of de kleine strandloper. Ook de rotgans voelt zich prima thuis in dit gebied. Vanaf de dijk en vanaf de omliggende wegen kun je dit natuurgebied prima overzien. Aardig is ook dat je in de karrenvelden en in de omliggende akkers nog kans maakt om patrijzen te zien.

In het noorden van het eiland ligt Het Rammegors, een reservaat met schorren, slikken, zandplaten en kreken. Bij laag water vallen in dit gebied grote stukken modder vrij waarop steltlopers foerageren. En bij hoog water zoeken veel steltlopers in dit uitgestrekte kweldergebied hun toevlucht. Ook in het nabijgelegen Stinkgat rusten steltlopers uit tijdens hoog water. Deze omgeving leent zich dan ook uitstekend voor een vogelwandeling.

Tussen de dorpen Sint-Maartensdijk en Stavenisse liggen buitendijks de Slikken en schorren van de Dortsman. Hier verzamelen zich op gezette tijdens ook grote groepen steltlopers die op de naast gelegen modderbanken foerageren. Tureluur, wulp, drieteenstrandloper, bonte strandloper, bontbekplevier, scholekster en zilverplevier laten zich vanaf de zeedijk zien.

Bij het dorp Scherpenisse ligt het uitgestrekte natuurgebied de Scherpenissepolder. Een deel van deze polder bestaat vanouds uit minder vruchtbare grond. Dat zijn de karrenvelden die zich pal onder de zeedijk bevinden. Later zijn ook andere akkers aan dit natuurgebied toegevoegd. Ook in de Scherpenissepolder kun je voor hoog water grote groepen steltlopers zien binnen vallen. Naast de hierboven genoemde steltlopers noem ik in dit verband ook de zwarte ruiter en de groenpootruiter. Nadeel van de Scherpenissepolder is dat het gebied zich wat minder goed laat overzien. Het is nauwelijks toegankelijk voor vogelaars. Zelfs de vogelkijkhut, de enige op het eiland Tholen, voegt niet zo heel veel toe.

Overigens kun je bij hoog water overal op de zeedijk op groepjes steltlopers stuiten die net boven de vloedlijn staan te rusten. Steenloper en tureluur vooral.

Andere interessante vogelgebieden op het eiland Tholen

Op het eiland Tholen liggen nog een aantal andere interessante vogelgebieden. Het dorp Sint-Annaland grenst aan de Krabbenkreek, een prachtige uitloper van de Oosterschelde. Vanaf de zeedijk kun je hier speuren naar vogels als middelste zaagbek, brilduiker en geoorde fuut. Zodra het laag water is, kun je hier natuurlijk ook de meest voorkomende steltlopers zien.

Bij Sint-Maartensdijk ligt de Pluimpot. Deze oude kreek was in oude tijden de verbinding tussen de Oosterschelde en de haven van het dorp. Al snel na de Watersnoodramp in 1953 werd deze kreek afgedamd. Het gebied ontwikkelde zich tot een prachtig natuurgebied met rietpartijen, weilanden met orchideeën, drassig land en struweel. Hier kun je het hele jaar rond een groot aantal vogelsoorten zien, variërend van eenden, ganzen, reigers, steltlopers en zangvogels. Vanuit de Pluimpot wandel je als vanzelf naar Gorishoek, wat mij betreft één van de mooiste plekjes langs de Oosterschelde. Hier kun je soms verrassende waarnemingen doen. Een langs zwemmende eider bijvoorbeeld. Of een bruinvis in het snel stromende water.

Hou je van wandelen, dan raad ik je aan om in maart of april eens vanaf de Oesterdam naar het stadje Tholen te wandelen. Je volgt de zeedijk en hebt aldoor oog voor de vogels op het Zoommeer. In deze periode verblijven er grote groepen watervogels in dit deel van het Zoommeer, waaronder de geoorde fuut die dan druk aan het baltsen is. In de rietkragen en het struweel dat op het talud groeien kom je dan bovendien een enkele blauwborst tegen.

In de Slikken van de Heen, die feitelijk niet aan het eiland Tholen grenzen, maar aan het eiland Sint-Philipsland, geniet je in april en mei van een intens vogelkoor. Zangvogels als grasmus, zwartkop, tjiftjaf, fitis, sprinkhaanrietzanger, spotvogel, heggenmus, winterkoning en cetti’s zanger zingen dan uit volle borst. Dit voormalige kweldergebied is inmiddels begroeid met struiken die vooral uit meidoorn en vlieren bestaan. Deze vogelrijkdom trekt ook roofvogels als boomvalk en sperwer aan. In de winter kun je in dit gebied ook de klapekster zien.

kneu uitsnede 2

De invloed van de jaargetijden

blauwborst uitsnede

Natuurlijk speelt het jaargetijde ook een grote rol wanneer je gaat vogels kijken op het eiland Tholen. In het voorjaar zie je immers heel andere vogels dan in het najaar! Dat geldt ook voor bovengenoemde vogelgebieden. Zou je in het voorjaar in deze gebieden vogels gaan kijken, dan zie je er ook broedvogels als de kluut, visdief en bontbekplevier. Lepelaars foerageren in het ondiepe water of voegen zich bij de steltlopers op de hoogwatervluchtplaatsen. En in de struiken in en rondom deze gebieden hoor je wellicht een kneu zingen, een rietgors of een blauwborst. En in de schorrengebieden maak je in de winter kans op eenden als de pijlstaart en wintertaling.

Tot slot: najaar en winter zijn ook interessant voor de grote groepen ganzen die op het eiland Tholen overwinteren. De rotgans vind je vooral op akkers en in eilanden in de buurt van de Oosterschelde. Groepen brandganzen, grauwe ganzen, Canadese ganzen en toendrarietganzen kun je zien foerageren op akkers waar het loof van na de oogst nog niet is ondergeploegd. Heb je geluk, dan stuit je zelfs op een groepje kleine zwanen.

Praktische voorzieningen

Het eiland Tholen is niet het meest toeristische eiland van Zeeland. Toch vind je in vrijwel elk dorp wel een restaurant waar je kunt lunchen. Soms zelfs buitendijks, bijvoorbeeld bij Gorishoek. En soms met uitzicht over een jachthaven, bijvoorbeeld in Stavenisse.

jako van gorsel de visdief

Prettig voor vogelaars is dat je op veel plaatsen aan de buitenkant van de zeedijk kunt fietsen. Dit is overigens iets minder prettig voor steltlopers, want die worden om de haverklap verstoord. Er schijnen op het talud van de zeedijken ook bontbekplevieren en zelfs strandplevieren te broeden. Deze worden helaas al te vaak verstoord door wandelaars, fietsers en honden waardoor de broedsels mislukken.

recensie-de-mooiste-wandelingen-langs-water-roots-magazine

Leuk om te noemen: wandeling bij Sint-Maartensdijk

In Roots Magazine december 2022 / januari 2023 kwam ik een terloopse vermelding tegen van een wandelroute die in Sint-Maartensdijk begint en die je over de zeedijk langs de Oosterschelde voert. Je verkent de Pluimpot, Gorishoek en de Scherpenissepolder. Deze wandeling staat vermeld in de Roots-gids De mooiste wandelingen langs water. Speciaal aanbevolen voor wandelaars!

Mijn tips voor natuurbeleving in Zeeland

Met deze tips ontdek je de natuur in Zeeland nog beter:

(voor elk budget de drie beste opties)

(héél véél keuze, ook in heel Zeeland en soms met geheel contactloos verblijf en dus heel veilig!)

(voor elk budget een paar goede opties)

(lekker comfortabel genieten op één van de mooiste locaties in Zeeland)

(aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten)

(lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken)

(mijn persoonlijke top tien)