Pas recenseerde ik het inspirerende boek Alle ouderen naar buiten van Jasper de Ruiter en Marieke Dijksman. Met hun boek vragen de auteurs aandacht voor het belang van de natuur voor ouderen. De natuur als groen medicijn, is hun motto. Ouderen vinden het heerlijk om naar buiten te gaan, maar de praktijk blijkt weerbarstig: meer dan een kwart van de ouderen komt nooit buiten. En de helft van de thuiswonende ouderen slechts één keer per week. Ik heb al eens een artikel geschreven over vogels kijken met kinderen. Het wordt tijd voor het vervolg en daarom nu een artikel over vogels kijken met ouderen.

Algemene opmerkingen

Voor ouderen is vaak heerlijk om in de natuur te zijn. Maar voor veel ouderen is naar buiten gaan niet vanzelfsprekend. Gelukkig zijn veel ouderen nog goed in staat om zelfstandig naar buiten te gaan. Maar dat geldt niet voor elke oudere. Hou daarom rekening met persoonlijke omstandigheden als je gaat vogels kijken met ouderen. In Alle ouderen naar buiten staan een groot aantal tips, bijvoorbeeld voor mensen die geen ervaring hebben met naar buiten gaan met ouderen/mensen met dementie. Het begint dan met extra aandacht besteden aan de interactie. Hoe reageert de oudere? Biedt structuur en momenten van rust. Veel meer tips lees je natuurlijk in het boek.

Hoe belangrijk het is voor ouderen om buiten te komen

Wat voor iedereen geldt, geldt ook voor ouderen: naar buiten gaan doet goed. Je ontsnapt en komt tot rust. De drukte van alledag sijpelt op zijn minst voor een ogenblik weg. Voor ouderen is het bovendien van belang dat de zintuigen gestimuleerd worden. Buitenactiviteiten kunnen bovendien allerlei herinneringen los maken. En dat kan mensen vrolijk en opgewekt maken.

Tips voor vogels kijken met ouderen

#1. Maak een goede planning

Vogels kijken is in de eerste plaats ontspannend. Je gaat op in de omgeving en bent alert op alles wat je ziet en hoort. Maar zo halverwege de dag kom ik vaak tot de ontdekking dat buiten zijn ook best vermoeiend is. Inderdaad, lijf en zintuigen worden op een andere manier geprikkeld dan binnenshuis, op kantoor of, in geval van een grote groep ouderen, in een verpleeghuis. Je ontkomt niet aan het maken van een goede planning. Start niet te vroeg, las voldoende rustmomenten in: voor de nodige sanitaire stops en natuurlijk ook om op tijd te kunnen eten.

#2. Stem de gebieden af op de oudere(n)

Er zijn gebieden die volstrekt ongeschikt zijn voor mensen die slecht ter been zijn. Neem nu de Slikken van de Heen. Het onverharde wandelpad is voor mensen met een rollator of in een rolstoel onbegaanbaar. Maar heel veel gebieden zijn ook prima geschikt voor mensen die minder goed ter been zijn. Verderop in dit artikel doe ik een aantal suggesties voor geschikte natuurgebieden.

Georganiseerde vogelexcursies
Voor mensen die echt heel moeilijk of zelfs niet uit hun stoel kunnen komen, kun je wellicht denken aan een bus- of vaarexcursie. Zo kwam ik een aanbieder tegen van een busexcursie op Texel. Nederlands meest bekende vogelaar, Nico de Haan, organiseert op aanvraag vogelexcursies op maat. Een busexcursie behoort ook tot de mogelijkheden en ik heb zelfs eens een verslag van hem gelezen van een vaarexcursie. Aan dit soort activiteiten hangt natuurlijk vaak een wat groter prijskaartje, maar echt waar, voor mensen die nauwelijks buiten komen zal zo’n excursie een onvergetelijke ervaring zijn. En ook mooi: deelnemers aan excursies zijn vaak heel dankbare mensen en dat geldt voor ouderen des te meer.

Je kunt trouwens ook overwegen om zelf een busje te huren en een lokale vogelgids te vragen een excursie te leiden. Ik kwam op de Brouwersdam een busje vol vogelaars tegen. Zij hadden hun bus bij uurtjeverhuurtje.nl gehuurd.

#3. De juiste kleding

De juiste kleding aan doen is van eminent belang, zeker voor mensen die extra kwetsbaar zijn. Ga je naar buiten, dan stel je jezelf en je metgezellen bloot aan de elementen. Het lijkt een dooddoener, maar wie eenmaal door en door nat is geregend, krijgt het steenkoud. Dat wil je als jong mens niet, maar iemand die al nauwelijks buitenkomt moet je dit niet aandoen. Hiermee hangt natuurlijk ook mee samen dat je het weerbericht goed in de gaten houdt. Bij slechte weersomstandigheden niet uitvaren, maar de buitenactiviteit uitstellen is mijn advies.

#4. Juiste verrekijker en telescoop

Vogels kijken doe je in de regel met een verrekijker en/of een telescoop. Het voordeel van een telescoop is dat je hem op een stevig statief kunt zetten. Een telescoop staat dus altijd stil en heeft geen (of in elk geval minder) last van trillingen. Een verrekijker hou je in de hand en is dat een licht trillende hand, dan let de keuze voor een verrekijker nauw. Mijn advies is om dan te kiezen voor een verrekijker met een vergroting van maximaal 8x. Je kunt zelfs overwegen om een verrekijker met een vergroting van 7x te gebruiken. Hoe lager de vergroting, hoe stabieler het beeld. Een verrekijker met een laag gewicht draagt daar natuurlijk ook aan bij.

Bekijk hier het overzicht van verrekijkers met een vergroting van 7x.

Bekijk hier het overzicht van verrekijkers met een vergroting van 8x.

Bekijk hier het overzicht van de beste telescopen van dit moment.

Geschikte vogelgebieden om met ouderen te bezoeken

Ervan uitgaande dat het optimale vogelgebied voor ouderen een toegankelijk gebied is, doe ik de volgende suggesties. Let op: ik ken lang niet alle natuurgebieden in Nederland. Ik put uit de mij bekende natuurgebieden. Betekent ook dat de regionale spreiding niet evenredig is. Zuidwest-Nederland is oververtegenwoordigd. Woon je in een ander deel van Nederland, oriënteer je dan via Google. Zoek bijvoorbeeld naar natuurgebieden van Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten.

De Brouwersdam. De buitenzijde van de Brouwersdam is over de hele lengte bereikbaar per auto. Je parkeert de auto (of de bus) langs het water en je kunt vanuit je stoel vogels kijken. Of je stapt uit en je staat op een stabiele ondergrond.

De Prunje. Dit gebied staat wat mij betreft met stip op één. De Prunje is een vogelgebied van formaat. Overal brengen geasfalteerde polderwegen je dicht bij de vogels. En ik reken in dit geval ook de Karrenvelden bij Zierikzee en de Koudekerkse Inlaag ook tot de Prunje.

Delen van de Biesbosch. Ook de Brabantse Biesbosch wordt doorsneden door prima onderhouden wegen. Achter de Spieringsluis is zelfs een route uitgestippeld voor wie minder goed ter been is. Een mooi stukje om met ouderen te bezoeken.

Het Lauwersmeer in het noorden is ook prima toegankelijk. Vooral de omgeving rond het Jaap Deensgat. Iets verderop ligt een prachtig buitendijks natuurgebied, de Peazemerlannen. Dit gebied is ook verrassend goed toegankelijk voor ouderen (hoewel je wel de dijk over moet via een trap). In het gebied zelfs kun je over een geasfalteerde strekdam wandelen en aan beide kanten naar vogels kijken.

De Pier van IJmuiden. Je zou denken dat het spekglad is op een pier die twee kilometer de zee in steekt. Maar dat valt mee. Mits je op het middengedeelte blijft. Aandachtspunt is wel de afstand tussen parkeerterrein en ingang van de pier. Mijn advies is om langs de jachthaven te wandelen en niet over het strand. Of je zet je gasten zo dicht mogelijk bij de pier af en brengt de auto dan naar de parkeerplaats. En je haalt bij terugkomst eerst je auto op om dan naar je passagiers te rijden.

De Grote Peel. Redelijk dicht bij de ingang van het natuurgebied is een vogelkijkhut neergezet die over een vlonderpad bereikbaar is.

Alle andere gebieden die met de auto bereikbaar zijn en waar je vanuit de auto vogels kunt kijken. Dat hoeven niet alleen natuurgebieden te zijn. In de winter kunt je in de polders naar ganzen kijken. In het voorjaar kun je in weidegebieden naar weidevogels speuren. En verder is het een kwestie van je omgeving goed kennen. Op Noord-Beveland kun je bijvoorbeeld met ouderen naar het oude landbouwhaventje bij Colijnsplaat rijden. Hier kun je vanuit de auto wadvogels kijken. Hetzelfde geldt voor de Karrenvelden bij de Oesterdam op Tholen. De vogelkijkhut in de Scherpenissepolder is op honderd meter na met de auto bereikbaar. Of ga op Gorishoek staan met de auto. Of combineer vogels kijken met het aangename: ga op Sint-Philipsland vogels kijken bij het voormalige veer en geniet van de culinaire gaven van de kok van Restaurant Het Veerhuis.

Nuttige adressen

Het IVN organiseert natuuractiviteiten met ouderen. Wellicht ook bij jou in de buurt.

Groene maatjes zijn gespecialiseerd in natuuractiviteiten voor ouderen met dementie.

Natuurlijk groen is een boek voor mensen die actief zijn in de zorg als activiteitenbegeleider. Het is ook bedoeld voor vrijwilligers. Omdat het twintig jaar geleden is verschenen, is het boek denk ik behoorlijk gedateerd. Alle ouderen naar buiten lijkt me een beter alternatief. Maar voor de volledigheid wil ik ook de oudere uitgave vermelden.

Boeken over actief zijn in de natuur: