Pas had ik een overleg bij de KNNV Uitgeverij en daar lag het gloednieuwe boek van Madelon Oostwoud op tafel. Of beter gezegd: haar twee nieuwe boeken. Want het groene en het witte boek horen duidelijk bij elkaar. Het witte boek beschrijft maar liefst 250 eetbare plantensoorten. En het groene boek? Voedselbos, zo luidt de titel en daarmee is het onderwerp denk ik wel duidelijk. ‘Voedselbossen dragen bij aan een duurzame voedselproductie. Ze kennen een hoge biodiversiteit en verrijken de bodem; ze zijn volledig zelfvoorzienend en klimaatbestendig’ zo lees ik op de achterzijde van het boek. Een week na het overleg kwam ik in contact met de auteur zelf. En legde ik haar een paar vragen voor over voedselbossen. Van Madelon verscheen eerder het boek Een kleine eetbare tuin met vaste planten dat genomineerd werd voor de Jan Wolker Prijs 2016. Ook over dit boek lees je hieronder meer.

Ik bedank Madelon hartelijk voor de tijd die ze nam om in te gaan op mijn vragen.

Madelon Oostwoud is ontwerper en tuin-auteur. Zij kweekt al jaren groenten, fruit en kruiden in de postzegeltuin achter haar huis. Ze heeft een voedselbos in Noord-Holland, geeft lezingen en workshops en schrijft voor tuin-tijdschriften. Madelon schreef de bestseller ‘Een kleine eetbare tuin met vaste planten’ die genomineerd werd voor de Jan Wolkers Boekenprijs 2016 en inmiddels een 4^de druk kent. Haar nieuwe boek heet ‘Voedselbos’.

Een voedselbos, wat is dat nu precies? Welk voedsel kun je er zoal oogsten?

Een voedselbos is een door de mens ontworpen en aangelegd perceel met eetbare soorten planten, bomen en struiken. Het beoogt veerkrachtig, zelfvoorzienend en klimaatbestendig te zijn, een hoge biodiversiteit te genereren en zo groot en breed mogelijke oogst. Oogsten kun je er afhankelijk van de tijd van het jaar bijvoorbeeld noten, fruit, kruiden, eetbaar blad en vaste groenten. Op mijn land plukte ik vorige week brandneteltopjes, kleine veldkers, vogelmuur en de eerste stengeltjes wilde bieslook. Ik zag ook alweer hondsdraf opkomen. Natuurlijk is niet alles aangeplant; een deel verschijnt spontaan, zoals bij mij ook fluweel-pootjes en oesterzwammen. Later deze maand komt de daslook op. Die is vorig jaar geplant. Ja, daslook woekert, maar dat geeft niets. Het is een schaduwplant die in maart verlept en verdwijnt en een jaar later het voorjaar weer komt aankondigen. Ik verheug me nu al op verse pasta met daslook-pesto. 

Waarom zijn voedselbossen zo belangrijk?

In voedselbossen wordt de bodem met rust gelaten. Dat is een groot verschil met andere vormen van landbouw. Bovendien zijn bomen in het landschap veel belangrijker voor de biodiversiteit dan men jarenlang erkende. Door hun gelaagde karakter vervullen voedselbossen veel meer functies dan de heersende monoculturen. Bij voedselbossen is al aangetoond dat de biodiversiteit vele malen hoger is dan bij akkerbouw of bosbouw. 

Kun je kort uitleggen wat er bij de aanleg van een voedselbos zoal komt kijken? 

Goed observeren voordat je met de aanleg begint. Je wilt immers vooral de bomen op de juiste plaats zetten. Ken je het terrein of gebied al goed, dan zal dat intuïtief goed gaan. Als het perceel nieuw voor je is, kun je beter eerst een jaar notities maken en je plannen op papier laten ‘groeien’. Wat voor dieren leven er, waar zitten hun nesten en waarom, waar blijven plassen water het langste staan, wat voor wilde planten staan er en wat zeggen die over de bodem? Welke planten hebben je eigen voorkeur en wat wil je dat het voedselbos de mensen om je heen op termijn brengt? Een degelijke observatie, al dan niet met professionele begeleiding, zal resulteren in een goed beplantingsplan. 

Welke ervaring heb je zelf met voedselbossen?

De eerste kennismaking met het voedselbos in Limburg, Sualmana, en het eerste bezoek aan een voedselbosrand, Samenland, zijn nu alweer heel wat jaar geleden. Ik keek mijn ogen uit. Op Samenland kreeg ik de inspiratie voor mijn vorige boek Een kleine eetbare tuin met vaste planten. Als een buurt of wijk de beplanting samen afstemt, de één een notenboom en de ander een fruitboom plant, kun je samen appel-notentaart bakken. Dat het idee achter het boek aansloeg mag blijken uit het feit dat het nu een 4e druk heeft. Toen Taco Blom mij vroeg een voedselbosboek te schrijven aarzelde ik. Ik ben immers niet de ‘expert’ en heb geen járenlange ervaring met de materie. Daarom vroegen we 18 bestaande voedselbossen van verschillende ontwerpers en verschillende leeftijden als voorbeeld  deel te nemen aan het boek. Ieder van de projecten die we uitnodigden reageerde enthousiast. Toen ben ik aan de slag gegaan. Allen hebben meegelezen met de tekst over hun eigen bos. Ik hoop dat ik een inspirerend boek heb geschreven. Zoals een van de deelnemers zei: “We willen een boek met basisinformatie om naar te verwijzen. Dan hoeven wij niet steeds meer alles vanaf het eerste begin uit te leggen.” Dat is toch geweldig? Immers, alleen als je kunt delen kun je vermenigvuldigen. Geen idee van wie die uitspraak is, maar hij is wel ráák. 

Wat zijn de 5 mooiste voedselbossen die je kent?

Dat vind ik een leuke vraag maar ook heel moeilijk te zeggen. Ik vind ze allemaal om verschillende redenen het mooist. Er komen nu ook in hoog tempo heel veel mooie projecten bij.  Voedselbos Vlaardingen vind ik heel erg mooi omdat het niet alleen rijk is aan beplanting, maar ook landschappelijk heel fraai. Niet iedereen is van mening dat het esthetische een rol speelt, maar ik vind bij de meeste dingen: ‘het oog wil ook wat’. En dan heb ik het natuurlijk niet over sierbloemen, maar wel over architectonische waarden zoals zichtlijnen, verrassende doorkijken en fraaie waterpartijen. Het verhaal achter ‘Haerda State’ heeft mij persoonlijk het meest geraakt. Hoe iemand rigoureus de manier van doen, die al generaties in de familie gangbaar is, durft te wijzigen, vind ik heel bijzonder. De 18 projecten in mijn boek zijn in ieder geval allemaal even prachtig, met als oudste Sualmana en het bos met de meeste soorten Ketelbroek.

Voedselbossen staan volop in de belangstelling, omdat ze bijdragen aan een duurzame voedselproductie. Ze kennen een hoge biodiversiteit en verrijken de bodem; ze zijn volledig zelfvoorzienend en klimaatbestendig.

Dit boek is de ideale kennis- en inspiratiebron voor iedereen die meer wil weten over het begrip voedselbos. Voor eigenaars en/of beheerders van natuurterreinen of bospercelen, particuliere grond- of landgoedeigenaren, bos- en natuurbeheerders, ambtenaren, boeren, tuinders en permaculturisten is dit boek interessant.

Met een losse plantengids die 250 eetbare soorten beschrijft.

“Iedereen die aan de slag wil in zijn eigen groene terrein heeft met dit boek een prachtige inspiratiebron in handen.” – Taco Blom, Permacultuur School Nederland

Voedselbos. Inspiratie voor ontwerp en beheer.
Een kleine eetbare tuin met vaste planten met vaste planten ontwerpen voor tuin, balkon en terras van 6 tot 66 m2