Tips om vogelgeluiden te leren herkennen

Tip N° 1: Ga vaak de natuur in

Het ligt voor de hand: vogelgeluiden leren herkennen doe je in de natuur. Vogels maken het hele jaar door geluid. Wil je het geluid van eenden, ganzen, steltlopers en roofvogels leren herkennen, dan maakt het seizoen eigenlijk niet zo bar veel uit. Om de zang van zangvogels te leren herkennen, ga je het liefst in het voorjaar naar buiten, en zo vroeg mogelijk op de dag (hoewel veel vogels in het voorjaar ook overdag zingen, en zelfs ‘s avonds of ‘s nachts). In de ochtend zijn veel vogels het meest actief. Maar ja, dan sta je in een natuurgebied vol struweel en dan komt er toch een overweldigend vogelkoor op je af… Hoe onderscheid je dan de zwartkop van de tuinfluiter? Of de kleine karekiet van de rietzanger? Tijd om door te gaan naar de volgende tip.

Tip N° 2: Bereid je voor

Vaak weet je minimaal een dag van te voren welk (natuur)gebied je gaat bezoeken. Mijn advies is om op waarneming.nl alvast eens te kijken welke vogels je er de laatste tijd zijn gezien. Je kent er vast al een aantal. Maar de vogels die je nog niet kent, of waarvan je het geluid niet kent, kun je even opzoeken in je vogelgids. En voor de geluiden bezoek je de online vogelgids van Vogelbescherming Nederland. Bij elke vogel kun je daar ook het geluid afluisteren. De zang en ook de roep of het alarmgeluid. Groot voordeel is dat je nu niet wordt afgeleid door al die andere vogelgeluiden die zich voegen bij de zang van die zwartkop of blauwborst in het struweel.

Tip N° 3: Kleine stapjes vooruit

Nee, als je vogelgeluiden wilt leren herkennen, begin dan niet met het trekroep van de ortolaan. Die hoor je namelijk alleen ‘s nachts en is ook nog eens ontzettend zeldzaam. Stel haalbare doelen en mijn advies is: begin eerst met de vogels in tuin en park en breid langzaam uit naar andere biotopen. Tjiftjaf, fitis, zwartkop, koolmees, merel, grote bonte specht en dan een boomkruiper en als je langs rietkragen fietst de kleine karekiet en rietzanger. Herken je eenmaal de meest voorkomende vogels aan hun geluid, dan vallen de afwijkende geluiden je meteen op en weet je: nu hoor ik weer een nieuwe vogel, en welke is dat?

Tip N° 4: In het natuurgebied puzzelen

Ooit, ik moet een jaar of veertien á vijftien zijn geweest, liep ik met een vogelaar van de Vogelwerkgroep Tholen door de Rammegors, een natuurgebied bij Sint-Philipsland. Het gebied stond toen nog niet in directe verbinding met de Oosterschelde. Struweel, rietpartijen en waterplassen vond je er. Tijdens de vogeltelling hoorden we een vogel zingen die een aantal andere vogels imiteerde. We hoorden hem voor het eerst, maar zagen hem niet goed. En herkenden hem geen van beide. We pakten onze vogelgids erbij. Bladeren, zoeken, de omschrijving lezen en toen las ik bij de bosrietzanger: imiteert veel vogels, waaronder mezen. En jawel, even te voren had hij een koolmees nagedaan.

Hoor ik een vogelgeluid dat ik niet herken, dan blijf ik net zo lang staan en zoeken in mijn vogelgids tot ik de vogel heb gevonden. Het liefst wacht ik ook net zolang tot ik de vogel zie. Vaak herken ik de vogel dan wel. En zo niet, dan pak ik mijn vogelgids erbij. En is de vogel ondertussen gevlogen? Dan op naar de volgende. Ga je vogels kijken, dan weet je zeker dat je leven een ontdekkingstocht wordt.

Tip N° 5: Ga met een deskundige mee

Mijn eerste schreden op het vogelaarspad zette ik in het gezelschap van ervaren vogelaars. Zij wezen me op het tu-wiet van de zwarte ruiter en op het geping van het baardmannetje. Wil je vogelgeluiden leren herkennen, ga eens mee op excursie of sluit je aan bij een natuurvereniging.

Tip N° 6: Accepteer dat je niet alles herkent

De afgelopen drie weken bezocht ik een paar keer de Biesbosch. Ik wist dat er tuinfluiters zaten, maar eerlijk is eerlijk: ik had echt nog nooit goed omgezien naar een tuinfluiter! Pure luiheid van mijn kant natuurlijk, want zo heel zeldzaam is de tuinfluiter niet. Pas toen ik er eentje in het struweel zag zitten en ik zag dat het geen zwartkop was, ging er een lampje bij mij branden. Het punt dat ik wil maken is: ik liep daar niet voor het eerst tijdens het voorjaar. Hoe vaak heb ik de tuinfluiter niet horen zingen, om er geen acht op te slaan onder het mom van: ‘t is een zwartkop? Maar hoe erg is dat? Nou, helemaal niet erg, me dunkt. Zo blijft er altijd iets te ontdekken. Ik geef toe: het heeft ook wel met je karakter te maken. Wie streeft naar de perfectie zal veel eerder dan ik bij de tuinfluiter halt hebben gehouden.

En zo zoek ik eerlijk gezegd ook niet naar de trekroep van de ortolaan die ik hierboven al noemde. Ik laat het herkennen van die soort graag over aan de doorgewinterde trekvogeltellers. Krijg je de kans, sluit je dan in het najaar eens aan bij deze vogeltellers. Echt waar, je zult je verbazen over wat zij horen en hoe zij aan de allerkortste tonen voldoende hebben om een vogel te herkennen in het donker. Waarbij ik ook aanteken dat veel vogeltrektellers een andere methode hanteren: ze nemen gedurende de hele nacht alle vogelgeluiden op om die later af te luisteren.

En soms word je wakker van een vogelgeluid dat je werkelijk nog nooit eerder hoorde. Dat overkwam mij op een mooie ochtend. Wat ik hoorde, associeerde ik eerder met tropische vogels. Wat bleek: er zat een stel baltsende Vlaamse gaaien in de bomen tegenover ons huis! Dit geluid had ik nog niet eerder gehoord en dat maakte me natuurlijk heel nieuwsgierig. Je ziet en hoort ze in het filmpje hieronder.

Tip N° 7 Koop een goed boek

Lees ook het interview met Dick de Vos, auteur van verschillende boeken over vogelzang en een deskundige op het gebied van vogelgeluiden. Ik heb hem geïnterviewd, vanwege zijn nieuwe vogelzanggids Wat zingt daar? Een prettige vogelgids voor iedereen vogels aan hun zang wil leren herkennen. Ideaal voor beginners! Veel mensen kennen de vogels wel aan hun verenkleed, maar hebben moeite om ze te herkennen aan hun geluid. Deze gids behandelt de zang van de meest algemene vogels van tuin en park. Daarbij volgt Dick de Vos de maanden van het jaar.

Iets specialistischer, maar ook echt een geweldig boek van Dick de Vos is de Veldgids Vogelzang. Met deze gids leer je 200 vogels te herkennen aan hun geluid.

Een andere bekende vogelaar, Nico de Haan, bracht ook een gids uit om vogelgeluiden te leren herkennen: De virtuoze vogelgids. Deze gids biedt een heel eigen methode aan om met name beginnende vogelaars op pad te helpen.

Ik hoop dat je iets hebt aan deze tips om vogelgeluiden te leren herkennen. Het belangrijkste is dit: lekker de natuur in en bekijk alles wat je ziet, en blijf staan als je een vogel hoort waarvan je het geluid niet herkent. En kom je er toch niet uit? Geen nood! Eens komt de dag dat je de vogel wel herkent en dat is dan ook meteen een héél mooie dag!