Klapekster – Great Grey Shrike- Raubwürger – Pie grièche grise – Lanius excubitor
De klapekster (Lanius excubitor) behoort tot de familie der klauwieren, waartoe ook bijvoorbeeld de grauwe klauwier en de roodkopklauwier behoren. Helaas is de klapekster als broedvogel in ons land uitgestorven. Zo’n groot verlies hadden we niet mogen accepteren, maar het is helaas wel een feit en ik vrees dat maar weinig mensen er weet van hebben als ze over de grote, stille heide wandelen. Daar ligt dan ook meteen het probleem: die heide is zo stil niet meer en rust is een basisvoorwaarde om klapeksters aan het broeden te krijgen. Vergrassing en verbossing van hoogveen- en heidegebieden zijn andere factoren die het broedende leven van een klapekster om zeep helpen, zo lees ik in de Vogelatlas van Nederland. Gelukkig kun je in de winter de klapekster nog wel zien in ons land. Dan zakken klapeksters uit Finland en Zweden af naar het zuiden en zoeken ze heidegebieden en andere open natuurgebieden op om er de winter door te brengen. In dit artikel geef ik je tips om de klapekster te zien te krijgen.
Mijn filmpjes over de klapekster
Herken de klapekster
Uiterlijk
De klapekster herken je aan zijn blauwgrijze en zwarte uiterlijk. Hij heeft een zwart masker, een zwarte snavel die eindigt in een haak, en zwarte rugveren en staart. De keel daarentegen is wit, evenals de buitenkant van de staart en de vleugelvlek die zichtbaar wordt tijdens het vliegen.
Mannetje en vrouwtje zijn vrijwel identiek. Kijk je met een sterke telescoop, dan zie je de subtiele verschillen: het vrouwtje heeft een licht gebandeerde borst, een licht(ere) ondersnavelbasis, een iets lichter masker en iets minder zwarte vleugels. Maar dat zijn echt héél subtiele verschillen hoor. Lastig te zien.
Je herkent de klapekster ook aan zijn bijzondere gedrag. Hij zit hoop in een boom of struik op de uitkijk. Ziet hij op de grond een prooi, dan stort hij zich erop. Hij eet de prooi op de grond op, of hij torst hem mee naar een doornige struik en spietst de prooi op één van de stekels. Dat is dan zijn voorraadschuur.
Leefgebied
In Nederland kun je de klapekster in de winter tegenkomen in open landschappen, denk aan heidegebieden in Noord-Brabant, op de Veluwe en in andere provincies. Ook in de duinen kun je hem zien en in moerasgebieden als de Biesbosch. In Zeeland en Zuid-Holland kun je hem in de winter zien op de oude kwelders langs het Krammer-Volkerak, het Haringvliet en andere wateren die inmiddels compleet zijn verzoet. Zoek de klapekster in de toppen van bomen en struiken. Weet je dat hij in het gebied is waargenomen, speur dan ook lagere takken af, want soms strijkt hij lager in boom of struik neer.
Je moet echter wel goed zoeken. Er overwinteren jaarlijks niet meer dan 300-400 klapeksters in ons land.
Geluid
De klapekster is een verwoed jager die menig kever, muis en zelfs zangvogeltje vangt en vervolgens op een doorn of prikkel spietst. Deze woeste rover zingt een breekbaar en ijl riedeltje. Ook de roep zou je timide kunnen noemen:
Roep:
Zang:
Mijn tips om de klapekster te zien:
Wil je de klapekster zien, dan zijn dit mijn belangrijkste tips:
- Kijk op waarneming.nl waar momenteel klapeksters worden gezien.
- Ga in de winter een keer vogels kijken op de heide of een ander open natuurgebied.
- Hou je rustig en blijf liefst onzichtbaar, want middelste zaagbekken klapeksters zijn behoorlijk schuw. Een verstoorde klapekster vliegt niet zelden honderden meters ver weg om de rust te zoeken. Voor jezelf niet leuk, maar voor deze bijzondere vogel zeker niet goed!
- Neem een stoeltje mee en blijf een tijdje rustig zitten als je een klapekster in het vizier hebt. De vogel zit soms minutenlang en nog langer in de top van een boom en laat zich dan goed bekijken met een telescoop.
Goede gebieden:
Denk aan:
Deze soort lijkt op:
- Iberische klapekster
- Kleine klapekster
- Grauwe klauwier
Bescherming van de klapekster
De belangrijkste beheersmaatregel om de klapekster te beschermen is het creëren van grote, ‘lege’ natuurgebieden. Klapeksters jagen door op de grond neer te duiken op hun prooi. De grond moet daarom niet te dicht begroeid zijn en zeker niet met bomen. De klapeksters duiken vanaf een uitkijkpost neer. Het open gebied moet dus zeker ook wat struiken en bomen bevatten, liefst solitair groeiend. Stilte en rust heeft de klapekster verder nodig. Geen drukte. Het is daarom zaak dat in de winter delen van heidegebieden en andere natuurreservaten worden afgesloten. Niet alleen voor de klapekster trouwens, ook voor andere rustminnende soorten. Willen we de klapekster ooit weer als broedvogel begroeten in ons land, dan dienen ook in de zomer delen van heide- en duingebieden afgesloten te worden voor bezoek door mensen.
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
 | (voor elk budget de drie beste opties) |
 | (héél véél keuze, en zelfs met geheel contactloos verblijf en dus veilig!) |
 | (voor elk budget een paar opties) |
 | (per provincie gesorteerd) |
 | (aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten) |
 | (lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken) |
 | (mijn persoonlijke top tien) |