Elk jaar overwinteren in ons land groepen wilde zwanen en kleine zwanen. De aantallen wisselen met de temperaturen. Je kunt stellen dat hoe strenger de winter is, hoe meer zwanen er in ons land overwinteren. Beide zwanensoorten hebben een geel-zwarte snavel. Soms staan ze bij elkaar op een akker. Soms staan ze echter alleen met soortgenoten, of juist tussen knobbelzwanen. De vraag is dan: wat is het verschil tussen de wilde zwaan en de kleine zwaan? Het valt niet altijd mee om het verschil te ontdekken, hoewel… Als je het weet, dan zie je het snel genoeg.
Drie weken geleden deed ik al een rondje door de Alblasserwaard, op zoek naar kleine zwaan en vooral: de wilde zwaan. De kleine zwanen bleven een tijdje zoek, maar de familie wilde zwanen in Polder Ottoland bleken er wel degelijk te zitten. Alleen: ze zaten midden in het weiland. Een machtig eind van de polderweg en even ver vanaf de N214. Er naar toe lopen is geen optie. Los van het feit dat je over andermans terrein ploetert, zullen de vogels je al snel zien aankomen. En één stap te veel en hop, de wilde zwanen kiezen het luchtruim.
Nee, deze prachtige familie wilde zwanen moeten we koesteren. Het is bij mijn weten momenteel de enige familie wilde zwanen in de Alblasserwaard. En daarbij komt dat ik in het Handboek Vogels van Nederland en België lees dat de wilde zwaan niet heel talrijk is in de Lage Landen. Tussen de 1.500 en 3.000 exemplaren overwinteren jaarlijks in Nederland. Dat is niet veel, zeker niet als je het vergelijkt met het aantal kleine zwanen dat hier overwintert: tussen de 11.000 en 14.000 exemplaren). Lees verder Een familie wilde zwanen in de Alblasserwaard→
Deze winter tref je op tal van plaatsen kleine zwanen en wilde zwanen. Omdat ik de verschillen wil aangeven tussen beide zwanen, heb ik de befaamde gids Vogeldeterminatie er eens bij gepakt. Volgens deze determinatiegids komt de wilde zwaan vooral in het noorden van Nederland voor en de kleine zwaan in het westen. Beide soorten zijn wintergasten die vanuit noordelijke streken ons land bezoeken. Een enkele keer komt een paartje wilde zwanen tot broeden in ons land. Meestal zitten wilde bij wilde en kleine bij kleine zwanen. Dit keer filmde ik ze in één shot. En dat is leuk, want dan kun je de verschillen tussen beiden zwanensoorten goed zien.
Het belangrijkste verschil ligt voor de hand: de kleine zwaan is kleiner dan de wilde zwaan. Maar als je ze bij elkaar ziet dan lijkt de kleine zwaan wel een gans! De kleine is echt een stuk kleiner en dat zou je niet zeggen wanneer je ze ziet zonder wilde zwanen in hun nabijheid. Kijk eens naar de halzen van beide soorten. Een hoge hals bij de wilde en een korte bij de kleine zwaan. Ben je in het veld en twijfel je, dan kun je ook naar de snavels kijken. Dat geel op de snavels, dat maakt beide zwanen nou zo mooi vind ik. En dan vooral de wilde zwanen: het geel beslaat het grootste deel van de bovensnavel en komt tot voorbij de neusgaten. Feeërieke verschijningen zijn het, die wilde zwanen. Ze kunnen zo uit een Scandinavisch sprookje zijn weggevlogen. De kleine zwaan doet het met flink minder geel op de bovensnavel, soms maar een miniem puntje. En als ze op een modderige akker staan te wroeten dan zie je vaak helemaal niets van dat geel, want dan hebben ze een masker op. Let op: deze verschillen gelden voor volwassen dieren. Jonge exemplaren zijn in beide gevallen grauw en de snavels hebben een wat onbestemde kleur. Gelukkig trekken jonge dieren meestal met hun ouders op, altijd een volwassen zwaan in de buurt dus.
Waar heb ik kleine en wilde zwanen gezien? Mijn eerste waarneming van wilde zwanen dit jaar was aan de noordoever van het Oostvoornse Meer. Ik sprak iemand van Zuid-Hollands Landschap en die vertelde dat er ieder jaar een paar families op het Oostvoornse Meer overwinteren. Ook langs de oevers van het Krammer heb ik dit jaar wilde zwanen gezien. Op internet las ik dat wilde zwanen nu ook in de Amsterdamse Waterleidingduinen verblijven. En iemand vertelde me dat je ze ook in het Infiltratiegebied bij Castricum kunt zien. Wil je beide soorten bij elkaar zien, bezoek dan natuurgebied de Mepper Hooilanden. Cor Fikkert maakte daar twee bijzondere opnames van kleine en wilde zwanen. Kleine zwanen kun je verspreid over het hele land tegenkomen. Ik zie kom ze nu tegen in de Alblasserwaard en op Schouwen-Duiveland in de polders bij Nieuwerkerk.
Nu stoppen met lezen en een kort filmpje bekijken:
Jaarlijks overwintert een aantal wilde zwanen op het Oostvoornse Meer. Deze bijzondere zwanen met prachtige geel-zwarte snavels nestelen in het hoge noorden, in Scandinavië tot in IJsland aan toe. Ik kwam gisteren ook een groep wilde zwanen tegen in de Krammersche Slikken op Goeree-Overflakkee. Op de Zuidpier bij IJmuiden sprak ik iemand en die gaf aan dat je wilde zwanen ook kunt zien in de het Infiltratiegebied bij Castricum en in de Amsterdamse Waterleidingduinen. In weekbericht #51 kun je lezen waar je ook in Drenthe wilde zwanen kunt zien.
Waar kun je de wilde zwanen op het Oostvoornse Meer vinden? Tijdens mijn bezoek aan het Oostvoornse Meer sprak ik een medewerker van Zuid-Hollands Landschap. Hij gaf aan dat je de wilde zwanen eigenlijk overal op het Oostvoornse Meer kunt tegenkomen, vooral onder de oevers. Zelf vind ik de noordoever de meest prettige locatie om de wilde zwanen te bekijken. Slag Bergeend is een van de betere locaties. Waarom? Heel simpel: de oevers van het Oostvoornse Meer zijn bij Slag Bergeend toegankelijk voor auto’s. Zolang je rustig rijdt, kun je behoorlijk dichtbij de zwanen komen. Let wel op: na of tijdens een natte periode is het flink glibberen en glijden, kom niet vast te zitten met je auto! Hoe vroeger je er bent, hoe beter. Hoe later in de ochtend, hoe meer mensen er rond scharrelen, soms met honden. Wilde zwanen maken zich dan snel uit de voeten. De charme van de zuidoever daarentegen is dat er juist géén voertuigen kunnen komen. Heerlijk rustig dus met hier en daar een vogelkijkscherm.
Hier mijn opname van de wilde zwanen aan het Oostvoornse Meer:
