De Oostvaardersplassen is één van de belangrijkste natuurgebieden in Nederland. Het is in elk geval één van de meest iconische natuurgebieden van ons land. Het staat symbool voor de maakbaarheid. Eerst was er de Zuiderzee, later het IJsselmeer. Toen polderde men een enorm stuk IJsselmeer in en in die polder bleef een uitgestrekt stuk land veel te drassig. Het was bedoeld om ingericht te worden als bedrijventerrein, maar de natuur bood dapper weerstand. De biodiversiteit bleek zo groot, dat het de status van natuurgebied kreeg.

De Oostvaardersplassen staan op een andere manier overigens ook symbool voor de niet-maakbaarheid. Ecologen en biologen bedachten dat het mooi zou zijn om er grote grazers in uit te zetten. Die zouden de struiken onder de duim houden. Dat inzicht bleek juist, maar tijdens strenge winters stierven honderden grote grazers een ellendige hongerdood. Daar zijn wij in Nederland niet op berekend en het stuitte al snel tegen de borst bij ontzettend veel natuurliefhebbers. Gelukkig wordt het experiment met de grote grazers langzaam maar zeker afgebouwd.

Ondertussen is de Oostvaardersplassen nog altijd het vogelgebied van Nederland. Dat betekent niet dat je er altijd evenveel ziet. Een paar jaar geleden bezocht ik het gebied in december en eerlijk is eerlijk: ik zag er maar weinig. Het was koud, er stond een stevige bries en de vogels die in het gebied waren, hielden zich schuil. Eerder bezocht ik het gebied tijdens een herfstvakantie en van dat bezoek doe ik hieronder verslag.

Vogelwandeling door de Oostvaardersplassen

Het Buitencentrum aan de Kitsdijk, een afsplitsing van de befaamde Knardijk, was het startpunt van onze wandeling. Een opgezette zeearend laat zien hoe groot deze roofvogels in werkelijkheid zijn. Nou, hij is bepaald iets groter dan een buizerd! Bij het Buitencentrum begint een aantal wandelroutes, een van vijf kilometer en een lange route van ongeveer 10 kilometer. Het begin was meteen al veelbelovend. Een groepje staartmezen scharrelde door de struiken langs het terras. En zowaar, daar vloog hoog boven ons nóg een zwermpje vogels met van die lange staarten. Maar die maakten een ander geluid. Baardmannetjes!

De vogelkijkhut na de eerste vijver bood een fantastisch uitzicht op een brede rietkraag. Helaas lieten de baardmannetjes hier verstek gaan. Door naar de T-splitsing van het wandelpad, onder de spoorlijn door, en daar zagen we een ruigpootbuizerd bidden. De ruigpootbuizerd is in de winter een vaste gast in de Oostvaardersplassen. Mooi met een zwerm ganzen op de achtergrond. In de volgende video zie je de ruigpootbuizerd in actie:

Een paar honderd meter verderop stonden we plotseling midden in een zwerm goudhaantjes. Op ooghoogte nog wel, ideaal om te filmen, maar ja, de filmer was niet snel genoeg. Even afslaan om de volgende vogelkijkhut te bezoeken. De waterplas was opvallend leeg. Wel gaf een ijsvogel een teken van leven. Hij liet zich horen, maar helaas niet zien. Voor de vogelkijkhut is heel strategisch een wilgentak in het water gezet. Hier strijkt de ijsvogel vast regelmatig neer.

Verder naar het uitkijkpunt dat uitzicht biedt over het gebied achter de spoorlijn. Een buizerd vloog van dichtbij op. Een stel grote zilverreigers foerageerde in de plassen voor ons. Dan de Praamweg over, het rietgebied in. Meerkoeten, een grote zilverreiger en een blauwe zilverreiger lieten zich zien en horen. In het bos hoorde ik een matkop, zagen we een grote bonte specht en was het duidelijk dat er sprake is van een invasie van roodborsten.

Eenmaal uit het bos een ferm halt. Een wel heel lichte buizerd streek neer in een van de struiken. Even later vloog een sperwer laag voorbij, zwermen kramsvogels kozen verschrikt het luchtruim. Een grote zilverreiger streek neer in de plas vlakbij. Je kunt hier kiezen tussen een vervolg over het wandelpad of een cross-over door het natuurgebied naar de vogelkijkhut. Met de kans oog in oog te staan met de wilde paarden in het gebied. We kozen voor de route door het natuurgebied. In de plas voor de vogelkijkhut wemelde het wel van de vogels. Grauwe ganzen, aalscholvers, grote zilverreiger, meerkoet, slobeend en krakeend lieten zich volop zien. Een waterral brulde door de ether. Een roodborstje zag vlak voor de ingang van de hut en liet zich met tegenlicht filmen onder luidkeels protest. Beluister zijn alarmroep in de volgende video:

De Oostvaardersplassen staan sinds De Nieuwe Wildernis natuurlijk ook bekend om de wilde zoogdieren die er in grote kuddes rondstruinen. Wij kwamen een kudde wilde konikpaarden tegen en konden ze van heel dichtbij bekijken. We waren op een zeker moment zelfs omringd door de konikpaarden! Later die middag hadden we vanaf de Praamweg een fantastisch uitzicht over de Oostvaardersplassen en zagen we de enorme kudde edelherten. Hoewel ze in de verte liepen te grazen toch een indrukwekkend gezicht. Zelfs de imposante geweien van de mannetjes waren duidelijk te zien. Je kunt in het Buitencentrum trouwens afgevallen geweien kopen. Nu ben ik zelf bepaald geen fan van al dat veredelde vee in natuurgebieden, maar karakteristiek zijn die grote zoogdieren natuurlijk wel:

Vlakbij het Buitencentrum hoorden we opnieuw een zwerm goudhaantjes. Ze zaten hoog in een boom, waar ze redelijk rustig naar voedsel zochten. Het kostte wat moeite om ze te filmen, maar ik heb toch een aantal mooie shots kunnen maken:

In het Buitencentrum van de Oostvaardersplassen kun je verrassend lekker eten en bovendien biologisch verantwoord. De zeearend hebben we helaas niet gezien (nou ja, in de vitrine staat er één), maar de ruigpootbuizerd was een prima compensatie. We komen zeker nog een keer terug, waarschijnlijk in het voorjaar. Dan moeten de Oostvaardersplassen werkelijk een vogelparadijs zijn!

Praktische informatie

Het Buitencentrum van de Oostvaardersplassen bevindt zich aan de Kitsweg 1, Lelystad. De wandelpaden die hier beginnen zijn verhard, goede schoenen volstaan. Op de website van Staatsbosbeheer vind je meer informatie over het Buitencentrum.

In het Buitencentrum zijn wandelroutes verkrijgbaar. Voor een luttel bedrag koop je een A4-tje waarom alle vogelkijkhutten en uitkijkpunten staan vermeld. Erg handig en slechts een kleine som geld. Laat je je liever door een professionele wandelkaart leiden, schaf dan deze Falk wandelaart aan. Dit is de beste kaart voor wie wil wandelen in de Oostvaardersplassen.

Wij bezochten de Oostvaardersplassen op een grijze herfstdag. Ik vermoed dat het voorjaar en begin van de zomer de beste maanden zijn om vogels te kijken in de Oostvaardersplassen. Het wemelt er dan van de zangvogels als fitis, tjiftjaf, blauwborst, grasmus en vele andere.

In de buurt van de Oostvaardersplassen bevindt zich een groot aantal rustig gelegen vakantiehuisjes. Bekijk hier het overzicht van vakantiehuisjes op Natuurhuisje.nl. Eén van de huisjes bevindt zich in een heuse ecowijk.

De beste periode om vogels te kijken in de Oostvaardersplassen

In een natuurgebied als de Oostvaardersplassen kun je natuurlijk het hele jaar door prima vogels kijken. Er valt altijd wel iets te zien. Maar er zijn natuurlijk altijd perioden die beter zijn. Ik zou zeggen: de zomer is de minst interessante periode. Dan houden de zangvogels zich schuil vanwege de rui of zijn zelfs al weggetrokken. En ook watervogels als eenden en ganzen zijn dan in de rui. Maar voor alle vogels geldt dat ze toch een keer voedsel moeten zoeken. En dus valt er zelfs in de zomer vanuit de vogelkijkhutten nog veel te zien. Het voorjaar vind ik zelf de beste periode om vogels te kijken. Dan trekken er nog (zang)vogels door. En de broedvogels zijn druk aan het zingen en voedsel zoeken. Najaar en winter zijn dan weer goed voor doortrekkers uit het noorden en voor vogels die in Nederland overwinteren. Zodra de vorst is ingevallen, is het tijd om de baardmannetjes te gaan bekijken. Die pikken dan de zaden uit de rietpluimen. 

Privé-excursie

Wil je op een volstrekt unieke manier de Oostvaardersplassen verkennen? Dat kan door een vogelexcursie onder leiding van een ervaren gids te boeken. De minimale groepsgrootte is 4 personen. Ook leuk om iemand een cadeaubon te geven voor deze vogelexcursie. Meer informatie over de vogelexcursie lees je hier.