De nieuwe roman van Arie Kok, Zoete zee, lag al langer op de leestafel. Tijdens mijn vakantie had ik eindelijk tijd om hem te lezen. Een boeiende roman over een soort van eilandleven dat ik herken. De roman speelt zich af in een dorp langs het IJsselmeer, voorheen de Zuiderzee. En laat het leven in dat dorp aan het water nu best wel iets weg hebben met het leven op het eiland waar ik opgroeide. Herkenning alom dus. En leuker nog: er blijkt nog een lijntje te liggen met mijn geboortedorp ook, zij het best wel dun.

Arie Kok publiceerde eerder de roman Morie (over een Joods jongetje dat in de Tweede Wereldoorlog wordt weggevoerd) en Nachtmotet, een novelle waarin hij op geraffineerde wijze herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog verwerkt. Nu dus Zoete zee, een heel andere roman. Het dorp waar Zoete zee zich afspeelt, Bargt geheten, doet mij denken aan Urk. Een dorp waar de christelijke cultuur tastbaar aanwezig is, waar ondanks het behoorlijk steile calvinisme kerk en kroeg niet helemaal lost van elkaar te denken zijn, en waar de dorpsgeheimen zich maar zelden en dan nog met grote moeite, prijsgeven. Zo, dat is wat mij betreft in heel grove penseelstreken de setting van Zoete zee.

Het verhaal gaat over twee broers, vissers, hoe kan het ook anders. Japik is de oudste, Izak de jongste en de hoofdpersoon van Zoete zee. Moeder Boon is oud en verzwakt. De roman zet in bij de verhuizing naar Verzorgingstehuis Voor Anker. Haar toestand verslechtert, ze zal uiteindelijk overlijden. En daarmee komen processen op gang die cirkelen rond een lang bewaard familiegeheim. Waar een duistere beslissing in het verleden een belangrijke rol in speelt. Izak was ooit stuurman op de viskotter van de familie, Japik was als oudste de schipper. Door een bijna-ongeluk verloor de bemanning – inclusief Lammert Bakking, die zijn hele leven voor de vader van de twee broers werkte – het vertrouwen in Izak. De beslissing om hem van de boot te halen, bepaalde voor de rest van hun leven de verhouding van de twee broers. En door alles heen speelt het christelijke geloof een belangrijke rol. Japik is de vrome van het stel. Izak heeft als twijfelaar afscheid genomen van de kerk. De vrouw van Japik, Magda, doet verwoede pogingen Izak weer bij de goede zaak te betrekken.

Moeder Boon overlijdt, haar huis moet worden verkocht, en de vraag is aan wie. Aan overkanters? Dat liever niet. Maar wat te doen als er overkanters zijn die de prijs willen betalen? En wat openbaren de registers die vader Boon heeft bijgehouden en die als vernietigd werden gewaand maar nu toch boven water komen? Familiegeheimen die moeder, Japik en Lammert liefst hun karakter willen laten behouden: dat van geheim. Izaks pogingen de geheimen te ontrafelen, slagen beetje bij beetje, maar naar goed gebruik in een vissersdorp toch net niet helemaal. En zo bleef ik na het lezen met de nodige vragen achter. En dat toont wat mij betreft aan dat Arie Kok het karakter van deze vissersgemeenschap raak typeert.

Ik heb Zoete zee in één ruk uitgelezen. Arie Kok weet het verhaal soepel te vertellen. Bargt (voor mij: Urk) kent een nogal christelijke cultuur. Of lezers die niets afweten van het christelijk geloof alles zullen snappen, betwijfel ik. De dialogen rond geloof en Bijbel vergen wel enige insiders-kennis. Waar ik vooral van genoten heb is de sfeertekening van het dorp en voormalige eiland. Ik voelde het helemaal mee. Vissersdorpen zijn merkwaardige gemeenschappen. Of ze nu aan het IJsselmeer liggen, aan de Oosterschelde of aan de Noordzee. Het orthodoxe christendom drukt er meestal een zwaar stempel op de samenleving. Heb je in zo’n gemeenschap eenmaal een bepaalde reputatie, dan raak je die nooit meer kwijt. Japik de vrome ouderling bezoekt even gemakkelijk de kroeg en speelt ondanks de schone schijn een bedenkelijke rol. En geheimen blijven liefst wat ze zijn: geheimen. Ze worden het liefst te samen met de doodskist toegedekt met zand.

Leuk ook dat er een lijntje met het vissersdorp en mijn geboortegrond Tholen loopt, al is het flinterdun. Voor het bijna-ongeluk heeft Arie Kok een Thoolse visser gesproken die kennelijk ooit op de Noordzee een soortgelijk ongeluk overkwam met zijn kotter.

Met veel plezier gelezen aan de oevers van het Italiaanse Comomeer, deze Zoete zee!

Zoete zee / Arie Kok / Uitgeverij Mozaïek / als paperpack en als e-book