Recensie: Zaden, Rob Kesseler en Wolfgang Stuppy

Zaden zijn kleine pakketjes van leven die de belofte van een volgende generatie in zich meedragen. Planten hebben de meest verrassende strategieën ontwikkeld om hun zaden optimaal gebruik te laten maken van die ene kans in hun leven om te ontkiemen. In de populair-wetenschappelijke uitgave Zaden geven Rob Kesseler en Wolfgang Stuppy een natuurhistorie van zaden. De close-up foto’s zijn van een verbazingwekkende schoonheid en de informatie van een hoog niveau.

 

 

 

Rob Kesseler is beeldend kunstenaar, van zijn hand zijn de fabuleuze foto’s in het boek Zaden. Hij was hoogleraar aan een universiteit en liet zich tijdens zijn hele carrière inspireren door planten. Wolfgang Suppy is een vermaard deskundige op het gebied van zaden en is verbonden aan een enorm project dat alle zaden en vruchten van over de hele wereld verzamelt in bewaart. Hij doceert zaadbiologie en is gespecialiseerd in onderzoek naar de enorme verscheidenheid van zaden. Twee deskundigen dus die in samenwerken in dit boek.




Wat is een zaad? De auteurs zetten bij de beantwoording van deze vraag in op: ‘tijdcapsules, vaartuigen die reizen door tijd en ruimte.’ Belandt een zaadje op de juiste plek op het juiste tijdstip, dan vormt het een plant. Eigenlijk is zaad de meest ingewikkelde structuur die een plant in zijn hele leven vormt. Het bestaat uit drie basisonderdelen: het nageslacht in de vorm van een kleine plant, de kiem genaamd, het voedingsweefsel om de kiem, met een ingewikkelde term het ‘endosperm’ genoemd, en de beschermende laag aan de buitenzijde, de zaadhuid genoemd. Dat zou voldoende moeten zijn om te twee functies die zaad heeft op succesvolle wijze uit te oefenen: voortplanting en verspreiding.

Zaden. Iedereen kan zich er een voorstelling bij maken. De een zal denken aan tarwekorrels, een ander denkt aan een eikel. Wie denkt aan de dubbele kokosnoot van de zeekokosnoot? Dit is het grootste zaad ter wereld. Een halve meter lang en een omtrek van bijna een meter. En het gewicht van een kind, namelijk twintig kilo. Daar tegenover staat het kleinste zaadje, dat van orchideeën. Dat is 0,11 millimeter lang en weegt minder dan een halve microgram. Een gram van deze minizaadjes bevat meer dan twee miljoen exemplaren. Dat is wat je noemt ‘verbazingwekkend’.

Het boek Zaden handelt uitsluitend over het zaad van planten. De overeenkomst tussen plantenzaden en zaad van dieren en mensen is dat het leven pas kan beginnen als een zaadcel van de vader versmelt met een eicel van de moeder. De auteurs stellen terecht: ‘seks levert de ‘grondstof’ van het leven.’ Wat er na de versmelting volgt is de bijzondere vorm van celdeling, meiose genoemd. Dit proces is wat ingewikkeld om in een bespreking uit te leggen. Het komt erop neer dat meiose het aantal chromosomen in de geslachtscellen halveert in plaats van verdubbelt.

Wat volgt in Zaden zijn een paar honderd bladzijden over allerlei facetten aangaande plantenzaden. Van bloemarchitectuur tot kiemklassen. Van verspreidingswijzen tot fusietechnologie. Let op, Zaden is een populair-wetenschappelijk boek. Dat betekent dat de auteurs fundamentele kennis over willen dragen en dat gaat gepaard met het noemen van de nodige wetenschappelijke termen. Zaden is een boek voor wie geen genoegen wil nemen met een oppervlakkige inleiding of beginnersgids. Een boek dus om je kennis te verbreden en te verdiepen. Oppervlakkige boeken zijn er al zoveel (ook niets mis mee overigens), maar gelukkig verschijnen er ook nog boeken voor mensen die iets grondiger willen nadenken.

Zaden is trouwens ook een boek dat tot verwondering leidt. Bekijk die fabuleuze afbeeldingen van Rob Kesseler maar eens. Wat een schoonheid! Blader bijvoorbeeld een naar pagina vijftig waar je het zaad van de spinnenorchis kunt bekijken. Dit zaad is 0,6 millimeter lang, maar Rob Kesseler heeft het opgeblazen tot reusachtige proporties. En dan verandert een piepklein zaadje in een organisme zo groot als een planeet. Prachtig om de honingraatpatronen zo haarscherp te kunnen bekijken tegen een zwarte achtergrond. En zo bevat haast elke bladzijde een schitterende afbeelding waar je blik lange tijd op blijft rusten.

Zaden van Rob Kesseler en Wolfgang Stuppy is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in planten en die zijn of haar kennis fundamenteel wil verrijken. Een populair-wetenschappelijke uitgave waarvan ik hoop dat er nog vele zullen verschijnen.

Zaden / Rob Kesseler en Wolfgang Stuppy / Veen Media / hardcover