Recensie: Wilde apen, Frank Berendse

Als een donderklap bij heldere hemel dient zich een razend actueel boekje aan: Wilde apen van bioloog Frank Berendse. Op pagina 2 van mijn ochtendkrant aangekondigd en verderop in de krant uitgebreid besproken. Vanwaar die urgentie? Heel simpel: het staat er volgens Berendse beroerd voor met de natuur in Nederland. Hoog tijd om in actie te komen. En daarom komt deze wetenschapper met een serie van revolutionaire ideeën. Zijn boek is zo urgent dat het zelfs is genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs 2017. En wat mij betreft geheel terecht.

Waarom hamsters wel knuffelen en andere organismen als bitterling (zeldzame plant), paardenbijter (libelle) of varkensoortje (kwetsbare paddenstoel) niet? Dat is wel heel concreet. Niet minder concreet, maar een iets grotere schaal: op dit moment is slechts 15% van het landoppervlak beschermd gebied. ‘Wie geeft ons het recht om zo’n groot deel van de aarde in beslag te nemen en zo veel andere wilde soorten uit te roeien,’ vraagt Berendse zich hardop af. Een terechte vraag die ik niet kan beantwoorden. En wie meent deze vraag wel te kunnen beantwoorden en meent hiervoor legitieme redenen aan te kunnen voeren, die zich eens aan enig kritisch zelfonderzoek kunnen onderwerpen.

Want: het loopt met de natuurwaarden in ons land gierend uit de hand, oftewel: de biodiversiteit verschraalt waar we bij staan. Het beleid van staatssecretaris Bleker blijkt desastreus. Bij de christendemocraten van het CDA is de natuur bepaald niet in veilige handen, zo blijkt. In elk geval het katholieke deel van die partij zou zich eens moeten verdiepen in wat hun grote voorman, de paus, over de schepping inbrengt. Dat gedachtegoed staat mijlenver af van het botte en verwoestende beleid van deze – inderdaad – boerenpartij. Ondertussen moeten volgens Berendse ook natuurliefhebbers zich maar eens over de bol wrijven. ‘Feit is dat bijvoorbeeld op de Veluwe alle nachtzwaluwen en boomleeuweriken zich inmiddels hebben teruggetrokken uit de gebieden waar wandelen is toegestaan. En dat zijn nog de minst gevoelige soorten. De allergevoeligste, de duinpieper, keert pas naar zijn nest terug als de wandelaar en zijn loslopende hond volledig uit het zicht zijn verdwenen.’ En, merkt Berendse op: dan heeft een zwarte kraai het nest inmiddels volledig geplunderd.

wilde-apen

Natuurorganisaties, verenigt u! Want dat natuurverwoester Bleker destijds zijn gang kon gaan, was mede te wijten aan de natuurorganisaties die hun achterban niet wisten te mobiliseren. En die achterban bestaat wel uit minstens anderhalf miljoen mensen! Dat moet toch een sterk blok zijn waar de politiek naar moet luisteren? Verder doet Berendse in zijn Wilde apen revolutionaire voorstellen: van het afschaffen van alle milieuvoorschriften in de landbouw tot het invoeren van een belasting op bestrijdingsmiddelen, antibiotica, geïmporteerd veevoer en kunstmest. Dan lossen de problemen zich vanzelf op, want de landbouw blijkt keer op keer de grootste bedreiging van de natuur. De biodiversiteit is ernstig in gevaar. Wil je trouwens weten hoe ernstig de biodiversiteit op wereldschaal in gevaar is, lees dan ook het boek De halve aarde van Edward O. Wilson. Ook een vooraanstaande wetenschapper die zich grote zorgen maakt over de toekomst van onze planeet.

Wilde apen van Frank Berendse tel slechts 100 pagina’s. Je leest het in een paar uur uit. Hij schreef het immers niet alleen voor een stel beleidsmakers die liefst ingedikte (en voor veel mensen onbegrijpelijke) taal lezen. Nee, Wilde apen moest een laagdrempelig boek blijven, zowel in leesgemak als qua prijs. Kortom, een vlot lezend pamflet, geschreven over landschap en natuur in Nederland.  Niet duurder dan een tientje, iedereen kan het zich veroorloven en zou het moeten lezen (vind ik).

In NRC Handelsblad antwoordde Frank Berendse op de vraag ‘Wat de politiek moet veranderen?’:

‘Er moet meer ruimte voor de natuur komen. Het is eigenlijk heel gemakkelijk. Als je een stukje grond afroomt van alle boeren die dagelijks stoppen, en dat niet verkoopt aan de overblijvende boeren, dan ben je al waar je wezen moet. De tweede lijn voor de toekomst is: een schonere landbouw. Zodat boeren meer respect krijgen voor de bijdrage die ze leveren aan ons landschap. En zodat ze meer gaan verdienen. Ik pleit voor afschaffing van alle ingewikkelde milieuvoorschriften en certificaties. Vervang die door een simpele belasting, op Europees niveau, op stoffen die het milieu schade toebrengen zoals bestrijdingsmiddelen, geïmporteerd veevoer, antibiotica. Die belasting kan in de prijs worden doorberekend. Van elk stapje dat een boer zet naar een schoner bedrijf, moet hij profijt hebben. Uiteindelijk moet de consument betalen.’

‘Een politiek pamflet, een noodkreet.’ Gebaseerd op keiharde wetenschappelijke gegevens. We kunnen er niet omheen en het wordt dringend tijd om de milieuproblemen in ons land effectief aan te pakken. Niet alleen voor de natuur, maar ook voor onszelf en toekomstige generaties. Cynische politiek in welk ideologisch jasje ook verpakt is op termijn levensbedreigend. Goed dat KNNV Uitgeverij zo’n boekje uitbrengt.

Wilde apen / Frank Berendse / KNNV Uitgeverij / paperback