In de serie Wetenschappelijke bibliotheek, uitgegeven door NewScientist, verscheen een heel interessant deel: Water, fascinerend van damp tot ijs. ‘Water, water, overal,’ dichtte Samuel Taylor Coleridge al. En inderdaad, water komt algemeen voor in de kosmos. Niet alleen op aarde dus. Hoe ontstond water? Welke vormen van water heb je en dan doelt de schrijver niet alleen op de verschijningsvormen. Waar kwam het water op aarde vandaag? En blijft de hoeveel water op aarde altijd gelijk? Deze vragen, en nog véél meer, komen aan bod in dit kloeke en fraai vormgegeven boek.
Van scheikunde heb ik niet veel kaas gegeten, dus het was voor mij soms behoorlijk aanpoten om de auteur in zijn uitleg te volgen. Van een deel in de Wetenschappelijke bibliotheek mag je immers een bepaald niveau verwachten. Vaktermen, scheikundige formules, biologische processen en andere termen die door wetenschappers worden gebezigd komen veelvuldig voorbij. Enige kennis van de materie is dus wel gewenst bij het lezen van dit boek.
Voor het ontstaan van watermoleculen was de aanwezigheid van zuurstof een voorwaarde. Zuurstof werd gevormd in de keren van de eerste sterren. Supernova’s verspreidden de inhoud van stervende sterren over enorme afstanden in het heelal. Ik kan me er geen voorstelling van maken. Dat er water in de interstellaire ruimte aanwezig is, werd bewezen door Charles Townes. Recent, in 2011, ontdekten sterrenkundigen een waterrijk gebied rond een zwart gat. De hoeveelheid waterdamp in dat gebied kan de oceanen op aarde met meer dan honderd biljoen keer vullen. Het is de grootste watervoorraad die tot heden is ontdekt.
Heel interessant zijn de hoofdstukken over het voorkomen van water op kometen, planeten en hun manen. Neem nu Neptunus en Uranus, twee planeten die ontstellen ver van de zon verwijderd zijn. Deze twee planeten worden ijsreuzen genoemd. Maar dat ijs is niet alleen waterijs, het is een fase fase van andere vluchtige verbindingen zoals methaan en ammoniak. Maar ondertussen maakt water wel 65 procent uit van de massa van zowel Uranus als Neptunus! Op de gasreuzen Jupiter en Saturnus is het aandeel water een stuk minder, maar de hoeveelheid water op deze twee planeten overtreft de voorraad water op aarde vele malen. Zelfs onze eigen maan lijkt veel water te bevatten, de hoop van kosmonauten die met water en zuurstof de brandstof kunnen produceren die hen verder de ruimte in kunnen slingeren: waterstof.
De Aarde is echter de enige blauwe planeet. Anders dan op Mars is het meeste water nog altijd op Aarde aanwezig. Dat komt vooral doordat ons magneetveld nog altijd krachtig genoeg is om tegenwicht te bieden aan de zonnewater zodat het water niet uit onze atmosfeer kan worden weggeslagen. De atmosferische koudeval zorgt ervoor dat de waterdamp in de troposfeer wel in ijs moet veranderen. Maar hoe kwam het water op aarde terecht? Het meeste water moet aangevoerd zijn door invallende waterrijke voorwaarden die van ver voorbij de sneeuwlijn in het heelal afkomstig waren.
Het meest verrast was ik dat ik las dat op onze planeet voortdurend watermoleculen worden vernietigd, maar ook dat er nieuwe worden gevormd. Ik snap er niet zo heel veel van, maar fotosynthese is één van de belangrijkste processen die waterstofmoleculen ‘uit elkaar scheuren’. Ik lees dat om jaarlijks 14 miljard ton zuurstof te vormen, de fotosynthese ongeveer 16 miljard ton watermoleculen uit elkaar moet scheuren. Tegelijkertijd wordt er ook water aangemaakt. Ons lichaam bijvoorbeeld, produceert per dag ongeveer 300 millimeter water als gevolg van de ademhaling. Over de ingewikkelde processen in de lichamen van dier en plant lees je verderop in het boek. Evenals over allerlei andere boeiende zaken over water. Over de heftige reactie tussen zuiver natriummetaal en water bijvoorbeeld. En over water als ‘universeel oplosmiddel.’
Ben je gefascineerd door het fenomeen water en schrik je niet terug van een populair-wetenschappelijk boek, dan is Water, fascinerend van damp tot ijs een buitengewoon interessante uitgave. Het lezen van dit boek was voor mij een ware ontdekkingstocht waarbij ik wel moet toegeven dat ik een groot aantal zaken niet helemaal doorgrondt. Maar goed, het kan geen kwaad om af en toe tegen je grenzen aan te lopen.
Water, fascinerend van damp tot ijs / Jack Challoner / NewScientist / als hardcover
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
 | (voor elk budget de drie beste opties) |
 | (héél véél keuze, en zelfs met geheel contactloos verblijf en dus veilig!) |
 | (voor elk budget een paar opties) |
 | (per provincie gesorteerd) |
 | (aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten) |
 | (lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken) |
 | (mijn persoonlijke top tien) |