Recensie: Wat maakt vogels zo interessant?, Marcel Boer

Steeds meer mensen kijken vogels. Ze trekken eropuit, alleen of gezellig met elkaar, en kijken naar de gevederde wezens om ons heen. Wat maakt die vogels nu eigenlijk zo interessant? Marcel Boer beschrijft in zijn boek Wat maakt vogels zo interessant? talloze aspecten over vogels die zelfs voor veel doorgewinterde vogelaars niet bekend zullen zijn. Weet je meer over vogels, dan wordt vogels kijken nóg leuker, is mijn ervaring. Een leuk boekje dat ik iedereen aanbeveel.

Wat maakt vogels zo interessant? zou je een kleine encyclopedie over vogels kunnen noemen. Want op welk onderwerp gaat Marcel Boer nu eigenlijk niet in? Of het nu over de evolutie en afstamming van vogels gaat, hun uiterlijke kenmerken, de organen en zintuigen, gedrag, geluid, voedsel, leefgebied, vogeltrek en voortplanting, al deze onderwerpen worden uitgebreid en ook nog eens heel toegankelijk en leuk beschreven.

Je stuit daarbij om de haverklap op leuke weetjes. Zo lees ik in het hoofdstuk over vliegen en zweven dat de vogel die het langzaamst kan vliegen de Amerikaanse houtsnip is. Staat er een harde tegenwind, dan moet hij landen en wachten tot de storm gaat liggen. Wat ik eerst niet wist, en nu wel is dat de kleur van de vleugels vogels in staat stelt om efficiënter te vliegen. Kijk naar onze mantelmeeuwen. Hun vleugels zijn zwart van boven en wit van onderen. De zwarte bovenkant neemt meer warmte van de zon op, waardoor de lucht direct boven de vleugel tot 10 graden warmer kan worden dan die aan de onderzijde. Daardoor daalt de luchtdruk aan de bovenzijde en neemt de liftkracht toe. Handig voor als je grote afstanden moet afleggen. Bij albatrossen werkt het precies.

recensie wat maakt vogels zo interessant marcel boer en jos zwarts

Ik schrijf deze recensie in de zomer, precies in de periode waarin heel veel vogels aan het ruien zijn. Veren slijten en moeten dus af en toe worden vervangen. Niet alleen om de kwaliteit van het verenkleed weer optimaal te krijgen, maar soms ook om giftige stoffen te lozen. Bij spreeuwen en duiven worden giftige stoffen uit weefsel en bloed naar de veren getransporteerd. Vallen de veren uit, dan zijn de vogels ook verlost van het gif. Een huismus heeft trouwens 1.400 veren, een zwaan 25.000. En nieuwe veren produceren kost ontzettend veel energie. Denk daar ook maar eens aan als je tijdens de rui vogels gaat kijken.

Dat veel vogels geluiden maken om in contact met elkaar te komen, of juist om concurrenten op afstand te houden, is wel bekend. Mannetjes van boerenzwaluwen echter slaken nu en dan valse alarmkreten die voorkomen dat het vrouwtje van haar nest opvliegt. Men vermoedt dat de mannetjes dat doen om te voorkomen dat de vrouwtjes vreemd gaan.

Over de voortplanting gesproken. De meeste vogels blijken monogaam te zijn, althans zolang we sociaal monogaam bedoelen. Partners blijven gedurende het broedseizoen bij elkaar. En bij hoge uitzondering zelfs levenslang, zoals bij de knobbelzwaan (hoewel ook daar echtelieden elkaar wel eens verlaten). Seksuele monogamie komt echter veel minder voor in de vogelwereld. Bij kolonievogels is vreemdgaan zelfs gebruikelijk. Een mannetje dat vreemdgaat krijgt meer nakomelingen. Een vrouwtje dat vreemdgaat, krijgt meer nakomelingen van diverse en betere kwaliteit. Pimpelmezen en heggenmussen behoren tot de notoire vreemdgangers. En dan nog een paar feitjes inzake de voortplanting: bij de franjepoten hebben de vrouwtjes verschillende partners en bij de roerdompen hebben mannetjes meerdere vrouwtjes. Ach ja, alles in dienst van de vermenigvuldiging. Het is een nobel doel.

Nog een aardig weetje: wereldwijd eten vogels per jaar 500 miljoen ton insecten. Dat is niet misselijk. Daarmee wordt ook duidelijk waarom vogels extra hard worden getroffen door de immense achteruitgang van insectenpopulaties. De intensieve landbouw die steeds intensiever wordt is één van de belangrijkste veroorzakers. Overigens lijkt me dat ook andere sectoren een flinke duit in het zakje doen. Dat op grote schaal landelijk gebied wordt opgeofferd aan bedrijventerreinen en asfalt is ook niet best voor de insectenpopulaties. In die zin is het wijzen op uitsluitend de intensieve landbouw eenzijdig te noemen.

Ondertussen bieden we ook in Nederland gelukkig nog rijk gevulde banketten aan vogels aan. Miljoenen vogels doen jaarlijks de Waddenzee aan, of de Zeeuwse Delta. Daar zitten in de zomer tot wel 10.000 slijkgarnalen in een vierkante meter wad, een belangrijke voedselbron voor bergeend en kluut. Vogels die leven van borstelwormen en zeepieren hebben het echter zwaar. Door vervuiling, schelpenvisserij en uitheemse soorten die het in onze wateren prima naar de zin hebben, zoals Chinese wolhandkrabben die non-stop eten.

Enzovoorts. Enzovoorts. Heel veel leuke en interessante weetjes rond bovengenoemde thema’s.

Wat maakt vogels zo interesssant? zal ik de komende jaren vast nog talloze keren inkijken. Al was het maar om de informatie in mijn blogs en vlogs te controleren of interessanter te maken. De schrijfstijl is heel toegankelijk. En hoewel de omvang nu ook weer niet heel overweldigend is met 176 pagina’s is het boek bijzonder rijk aan feiten en weetjes. De teksten worden verlevendigd door illustraties van Jos Zwarts. Met heel veel plezier gelezen tijdens mijn zomervakantie. Zéér interessant en leerzaam voor iedereen die iets met vogels heeft!

Wat maakt vogels zo interessant? / Marcel Boer / KNNV Uitgeverij / als paperback

Verwelkom nieuw leven in jouw tuin dit broedseizoen!