Een paar weken geleden besprak ik het boek De onbewoonbare aarde van David Wallis-Wells, een nogal apocalyptisch boek over de klimaatverandering waarin de auteur beweert dat als we nu niets doen, de aarde binnen een of twee generaties onbewoonbaar zal zijn. In Warme aarde, koel hoofd gaat wetenschapsjournalist Simon Rozendaal in op de actuele discussie in politiek en wetenschappelijk Nederland. Zijn boodschap: geen overhaaste beslissingen nemen.
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |
Simon Rozendaal schrijft al decennialang voor Elsevier Weekblad waarin hij nu een wekelijkse column over klimaat en energietransitie verzorgt. En nu dus een boek over deze problematiek. Want problematisch, zo is de situatie, ook volgens Rozendaal. Hij heeft zich ooit één keer als ‘klimaatontkenner’ omschreven, maar zo zou hij zichzelf niet graag meer omschrijven. Het klimaat verandert, dat lijdt geen twijfel. Wel is de vraag voor welk deel van de klimaatverandering de mens verantwoordelijk is. Hij lijkt hieruit de conclusie te trekken dat de mens dan ook slechts voor dat deel een oplossing zou moeten zoeken. Of dat helemaal terecht is weet ik niet. Als we weten dat het klimaat ingrijpend gaat veranderen met desastreuze gevolgen voor het leven op onze planeet, om welke oorzaak dan ook, en wij zouden dat met ons menselijk vernuft deels of geheel kunnen tegengaan, dan moeten wij onze middelen daar toch voor inzetten? Tenzij dat onaanvaardbare offers zou verlangen. Dat is een eerste vraag die bij mij opkwam tijdens het lezen van Warme aarde, koel hoofd. Ondertussen lees ik dat Rozendaal zonnepanelen op zijn dak heeft liggen en dat hij in een hybride auto reed of rijdt. Op microniveau heeft hij in elk geval zijn verantwoordelijkheid genomen…
Rozendaal voert je in een snel tempo door de materie. En dat is knap! Ik ben bepaald geen technicus, integendeel. De vakken natuurkunde en scheikunde heb ik na de keuze voor economie voor altijd links laten liggen. Maar ik kan Rozendaal over het algemeen volgen, althans, die indruk heb ik. Voor mij is het wel lastig te beoordelen of alle beweringen ook echt hout snijden. Ik bedoel, er worden nogal wat zaken met elkaar vergeleken. Een hr-ketel (die ook ik in huis heb) met een energiecentrale. Of de CO2 uitstoot van steenkool met kernenergie, zonne-energie en windenergie. Ik kan onmogelijk controleren of alle uitkomsten waar zijn. Maar op hoofdlijnen komen mij de uitkomsten als betrouwbaar over.
En wat zijn die uitkomsten dan zoal? Wel, dat zon en wind bij lange na niet in staat zullen zijn om de benodigde hoeveelheid energie te leveren die nodig is als we het gebruik van fossiele brandstoffen afzweren. En dus moeten we op zoek naar alternatieven. Aardgas lijkt de meest logische optie om een transitie naar volledig CO2-vrije energiebronnen te overbruggen. In de ogen van Rozendaal zijn de plannen van de Nederlandse overheid om juist het gebruik van gas terug te dringen, dan ook rampzalig. Ik kom daar hieronder op terug.
De warmtepomp dan, zoals die nu zo druk wordt gepromoot? Ook die levert te weinig energie op, zeker wanneer het koud is. Nederland is een plat land, en dus is energie winnen uit waterkracht niet aan de orde. Blijft zo ongeveer over de inzet van kernenergie. Rozendaal rekent voor dat de energiekosten in landen als Frankrijk en Zweden (die zwaar leunen op kernenergie) bijzonder laag zijn. En dat de energiekosten in zogenaamde groene landen als Denemarken en Duitsland tot de hoogste in Europa behoren. Komt bij dat volgens hem het probleem van kernafval beperkt is en dat er schonere kerncentrales in aantocht zijn. Toch maar inzetten op kernenergie? Rozendaal lijkt die conclusie voorzichtig te trekken. Hoewel hij in het slothoofdstuk ook tot de conclusie komt dat alleen al voor de chemische industrie in ons land een onaanvaardbaar aantal kerncentrales gebouwd zou moeten worden.
Ik zou nog terugkomen op het voornemen van de Nederlandse overheid om alle, zo niet veel, huizen van het aardgas te halen. Dat is een onmogelijke inzet, stelt Rozendaal. De kosten zijn veel te hoog, zeker voor oudere huizen. Bovendien is aardgas de enige energiebron die voldoende energie genereert voor burgers en bedrijven. De energiewaarde van wind en zon zijn by far onvoldoende. Hij hekelt juist de rijk gevulde subsidiepotten voor wind- en zonne-energie. Onbegrijpelijk hoog zijn de subsidies, gezien het feit dat dit onbetrouwbare energiebronnen zijn (‘geen wind of zon, dan ook geen energie’). En dan komt een stelling waar ik wel gevoelig voor ben: de overheidssubsidies houden de kosten voor wind- en zonne-energie kunstmatig laag, ze worden ‘gesocialiseerd’. En dat betekent: een aantal kosten wordt op het eerste gezicht onzichtbaar afgewenteld op de belastingbetaler. En daarmee kan de overheid het draagvlak in de samenleving voor een snelle energietransitie danig in gevaar brengen. Als blijkt dat die subsidies de rijken alleen maar rijker, en de armen alleen maar armer maken, kan dat enorme politieke gevolgen hebben. Populistische partijen zullen de eersten zijn die van deze onvrede zullen profiteren. Dit kan de energietransitie, die ook in de ogen van Rozendaal nodig is, op termijn in gevaar brengen.
Een andere kritische factor is de vraag of alle nieuwe technieken perse het gebruik van fossiele brandstoffen verminderen. Ook dat valt te betwijfelen. Warmtepomp, elektrische auto enzovoort, ze halen ergens hun energie vandaan. Vaak is dat een energiecentrale en als die steenkool stookt, is ook een warmtepomp of elektrisch autootje niet bepaald duurzaam. Waar Rozendaal dan wel aan voorbij gaat is dat het probleem daarmee ondertussen wel gecentraliseerd is. In plaats van miljoenen auto’s die benzine of diesel verstoken slechts een paar energiecentrales. Dat maakt het bedenken van een oplossing een stuk eenvoudiger, schat ik in. En bovendien vervuilen de auto’s die mijn huis passeren de lucht om mij heen niet meer. Maar de opmerking dat ook nieuwe technieken niet perse duurzaam zijn, vind ik wel terecht.
En dat vind ik voor mezelf de grootste waarde van Warme aarde, koel hoofd. Rozendaal pleit voor een reële aanpak, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten. En niet op ideologische principes. Niet om de energietransitie te frustreren, maar om die op lange termijn juist te borgen. Want de energietransitie vraagt offers, vooral in financiële zin. En iedereen weet: raakt beleid de portemonnee en leidt het beleid tot niets, dan frustreert dat de belastingbetaler (lees: het stemvee) in sterke mate. Dat Rozendaal pleit voor een nuchtere kijk op de energietransitie, vind ik dus een welkome zaak. In dat licht bezien kun je een boek als De onbewoonbare aarde als te alarmistisch beoordelen. Maar ook die stemmen hebben we nodig.
Ondertussen moet je soms wel langs onzinnige beweringen heen lezen. Als Rozendaal de Franse cultuur (katholiek) verheerlijkt boven de Nederlandse cultuur (calvinistisch) bijvoorbeeld. Of dat hij ernaar uitkijkt dat we in Amsterdam het klimaat van Bordeaux zullen hebben (lekker lang op de terrasjes zitten). En dat een paar graden meer in De Bilt nog niet tot lokale rampspoed heeft geleid. Tja, dat vind ik nou een beetje populistisch gedoe. Dat zijn narratieve oplossingen en wensdromen die met een wetenschappelijke benadering weinig van doen hebben. Bovendien een beetje een enge kijk op de zaak, want klimaatverandering beperkt zich niet tot het stukje West-Europa waar onze families op wonen. Op de vraag welk klimaat die katholieken in Bordeaux straks zullen hebben, gaat Rozendaal niet in. Om maar niet te spreken over Madrid of Gibraltar. Rozendaal blijkt er eentje te zijn van de ‘koude bodem’. En die zijn er helaas meer. Zolang hun stukje koude bodem maar leefbaar is, kan het kennelijk niet schelen dat elders in Europa en op de wereld de temperaturen recordhoogtes bereiken en grote stukken natuur- en cultuurgrond afbranden. De houding van Rozendaal bevestigt wat ik deze week in de kranten las: dat in het noorden van Europa de bevolking een stuk sceptischer is over de gevolgen van klimaatverandering dan in het zuiden. Ik ben bang dat het woord ‘solidariteit’ weer opnieuw uitgevonden moet worden.
Ik hoop maar dat ik Warme aarde, koel hoofd met deze beschouwingen recht doe. Ik meen van wel. Ik heb het boek eerlijk gezegd in ongeveer één adem uitgelezen. Schrijven kan Rozendaal heel goed. Hij sleept je mee in zijn verhaal en dat vind ik bijzonder knap. De materie is zo eenvoudig niet. Wat mij betreft een welkome stem in het debat over energietransitie. Een boodschap die mij tot nadenken stemde en mij nieuwe inzichten opleverde. Maar de populistische ondertonen en denkrichtingen hebben mij de tanden doen knarsen en eerlijk gezegd word ik er hoe langer hoe meer verontwaardigd over. Opiniemakers als Rozendaal zouden op dit onderdeel een verstandigere toets moeten aanslaan.
[PS. De cursieve delen heb ik later toegevoegd, en wel op 30 juni 2019, na een week waarin Europa werd geconfronteerd met een hittegolf die in het zuiden van Europa voor extreme toestanden zorgde. Eerlijk is eerlijk: ook gedreven door de waterval aan de meest onzinnige reacties die ik her en der op fora en onder artikelen lees over de klimaatverandering.]
Warme aarde, koel hoofd / Simon Rozendaal / Atlas Contact / als paperback en als e-book
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. | |