Hoe goed een vogelgids ook is, je houdt altijd soorten waar je wat extra’s voor nodig hebt. In een ‘gewone’ vogelgids is er slechts beperkte ruimte om verschillen tussen soorten die sterk op elkaar lijken te benoemen. Je kunt moeilijk twee of drie pagina’s vullen om de verschillen uit te lichten tussen fitis en tjiftjaf. Maar ja, soms komt het toch echt op de kleinste details aan om met zekerheid de soort vast te stellen. Sommige eenden lijken in de nazomer, tijdens de rui, zo op elkaar en zo weinig op zichzelf, dat je er tureluurs van wordt. En helemaal wanneer ze ook nog eens in grote groepen kriskras door elkaar zwemmen. Vogels kijken is soms helemaal niet eenvoudig, ook voor gevorderde vogelaars niet!
Kosmos Uitgevers heeft met het oog op deze lastige kwesties een praktische gids uitgebracht: Vogeldeterminatie. In deze gids worden ongeveer 1.250 soorten met elkaar vergeleken. Het is een boek waar alle nadruk ligt op vogeldeterminatie. Dat is net iets anders dan vogels herkennen waar een vogelgids meer een hulpmiddel voor is.
Bij determineren ga je echt de diepte in. Tot welke vogelfamilie behoort de vogel die ik nu zie? En welke soorten binnen de familie komen in aanmerking? Welke verschillen zijn er tussen de verwante soorten en welke kenmerken vertoont de vogel die ik zie? Je blijft net zolang puzzelen en zoeken tot je met zekerheid de soort vast kunt stellen. Die detailinformatie en de uitgebreide vergelijkingen van verwante soorten biedt het boek Vogeldeterminatie.
De gids Vogeldeterminatie van Keith Vinicombe bestaat uit 94 hoofdstukken waarvan de auteurs aangeven dat ze zijn opgezet als ‘mini-determinatieartikelen’. Nu ja, dan weet je genoeg. Hier wordt mij grondige informatie geboden die ik moet gaan toepassen. Een van die hoofdstukken is bijvoorbeeld dat van het Stormvogeltje, Vaal en Wilsons Stormvogeltje. Dit hoofdstuk neem ik als voorbeeld in deze recensie.
Elk hoofdstuk van Vogeldeterminatie begint met waar en wanneer je de op elkaar lijkende vogels kunt zien. Zo wordt van het Stormvogeltje aangegeven dat hij vooral in september en oktober te zien is voor de Nederlandse kust, terwijl je Vaal Stormvogeltje volgens de auteurs eerder in het binnenland te zien krijgt. Wilsons Stormvogeltje is een zeer zeldzame dwaalgast.
Vervolgens wordt in de alinea Algemene aanpak aangegeven waar de problemen bij het determineren beginnen en waar je op moet letten om de verschillende soorten van elkaar te onderscheiden. Deze alinea is het uitgangspunt bij de informatie die volgt.
Daarna worden de individuele soorten beschreven waarbij kenmerkende verschillen ten opzichte van de andere vogels worden aangegeven. Die kenmerkende verschillen blijken bij de Stormvogeltjes de grootte, vorm, het verenkleed en de vlucht te zijn. Deze informatie vergt vaak een hoge mate van leesconcentratie, omdat de kleinste details ter sprake komen waarbij het gebruik van vaktermen niet wordt geschuwd. Bovendien veronderstellen de auteurs dat de lezer beschikt over de nodige vogelkennis. Zo wordt in de beschrijving van Vaal Stormvogeltje aangegeven dat zijn vlucht soms doet herinneren aan die van de Nachtzwaluw. Dan moet je de vlucht van de Nachtzwaluw wel kennen en aangezien de nachtzwaluw nu niet de meest algemene vogel is in Nederland, vrees ik dat veel lezers hier niet veel mee kunnen.
Het meest verhelderend in Vogeldeterminatie vind ik de illustraties. Die zijn namelijk een feest om naar te kijken. Er is gekozen voor tekeningen. Zo kunnen de auteurs verschillen uitvergroten en naast elkaar plaatsen. De tekeningen zijn gedetailleerd en groot. Ze brengen de omschrijvingen op verhelderende wijze onder ogen. Bij de illustraties plaatsen de auteurs korte opmerkingen die concreet en helder zijn. Ik gebruik deze gids regelmatig. Laatst maakte ik een opname van een smelleken, maar het was jaren geleden dat ik een smelleken had gezien. En nu was ik alleen, dus geen ervaren vogelaar die ook kon meedenken. Dan blijkt deze vogelgids een wel heel handige aanvulling op mijn ‘gewone’ vogelgidsen! Want ik twijfelde tussen een smelleken en roodpootvalk (die in die periode ook regelmatig in Nederland werd gezien). Na het raadplegen van Vogeldeterminatie was het zeker: een smelleken.
Het boek Vogeldeterminatie is een gids voor ervaren vogelaars. De teksten zijn niet wetenschappelijk, maar door het gebruik van vaktermen vergen ze wel iets van de lezer. Is vogels kijken je grote hobby en wil je zelfs onder lastige omstandigheden zeker weten welke vogels je hebt gezien, dan is Vogeldeterminatie een prima aanvulling op je vogelgids. Heb je geen of weinig ervaring, schaf dan eerst een goede vogelgids aan. Zodra je merkt dat de informatie in deze vogelgids te kort gaat schieten, overweeg dan de aanschaf van Vogeldeterminatie. Het heeft mij al een groot aantal keer op het spoor gezet van de juiste soort.
Vogeldeterminatie. Ontdek de verschillen tussen vergelijkbare soorten vogels / Keith Vinicombe – Alan Harris en Laurel Tucker / Kosmos Uitgevers / Paperback