De spannende vraag bij het lezen van Vogelaars (nooit) uitgevogeld van Debby Doodeman is: herken ik me in het beeld dat in het boek oprijst van ‘de vogelaar’? Doodeman verrichtte onderzoek onder vogelaars waar uiteindelijk 1.000 mensen aan deelnamen. De directe aanleiding om dit onderzoek te starten was een heel herkenbare vraag: hebben alle vogelaars een baard? Oftewel: is de gemiddelde vogelaar een man van middelbare leeftijd met een baard (á la Nico de Haan of Hans Dorrestijn denk ik er dan achteraan). Het onderzoek mondde uit in dit boek en om de conclusie hier alvast maar weg te geven: nee, de gemiddelde vogelaar is beslist géén man met baard en op zekere leeftijd. Gelukkig maar.
Dit keer val ik maar meteen met de deur in huis: het clichébeeld van de vogelaar klopt gelukkig niet. Nee, vogelaars zijn niet louter baardmannen. De vogelaarswereld is een stuk diverser (geworden): jong en oud, vrouw en man, ze doen allemaal mee en nog heel actief ook. Maar er is natuurlijk ook een andere manier om te kijken hoe divers of homogeen de vogelaarswereld is: door te vragen naar hun culturele achtergrond. Dan blijkt dat 3% van het aantal deelnemers niet in Nederland is geboren. Dat is opvallend minder dan het gemiddelde van 11% voor de hele Nederlandse bevolking. ‘Aan de hand van de foto’s van de deelnemers kun je de diversiteit, of juist het ontbreken daarvan, zelf inschatten.’ Een citaat dat je aan het eind van het boek aantreft. Ik heb de portretfoto’s bestudeerd en ben geneigd te zeggen dat het vogelaarswereldje wat culturele diversiteit betreft nog wel wat aan diversiteit mag winnen. Vogels kijken lijkt nu toch wel een wat ‘witte’ bezigheid te zijn, constateer ik tot mijn grote spijt. De vraag waarom dat zo is, wordt helaas niet beantwoord. Als dit onderzoek ooit nog eens een vervolg krijgt… Dit lijkt me overigens zeker voor een organisatie als Vogelbescherming Nederland en voor lokale vogelwerkgroepen een belangrijke vraag.
Op de verantwoording van het onderzoek ga ik hier slechts kort in. Nee, het is geen marktonderzoek geworden dat voldoet aan alle statistische randvoorwaarden. In die zin is het geen wetenschappelijk onderzoek. Nee, het onderzoek was erop gericht om een beeld te schetsen van de vogelaar anno 2022. En voor zover ik dat kan inschatten, is Doodeman daar glansrijk in geslaagd.
Ik wil kort een aantal uitkomsten van het boek noemen. Ongeveer de helft van de ondervraagden begon met vogels kijken vóór de zestiende verjaardag. Opvallend is dat dat vooral voor mannen geldt (64%). Bij vrouwen geldt dat in een kleine 30% van de gevallen. Maar 65% van de vrouwen begon wel voor hun 36e verjaardag. Toch blijken ook vrouwen de laatste jaren op steeds jongere leeftijd te beginnen met vogels kijken en daarmee zal het clichébeeld van ‘de mannen met baarden’ in de komende jaren hopelijk weg-evolueren.
Nu ben ik zelf het voorbeeld van een vogelaar die op heel jonge leeftijd begon met vogels kijken. Mijn eerste vogelgids, jazeker, Wat vliegt daar? van W.H. van Dobben, de editie met de stern op de voorzijde, te vinden in het stapeltje vogelgidsen op pagina 28, was ook mijn eerste vogelgids. Op mijn twaalfde nam ik deel aan mijn eerste vogelexcursie en vanaf dat moment was ik vrijwel altijd van de partij. Ik ben géén paplepelvogelaar die vogels kijken met de paplepel kreeg ingegoten. Ik ben er dus eentje die gewoon uit zichzelf begonnen is, wat voor heel veel vogelaars geldt. Vaderlief, partner en vrienden zijn andere belangrijke stimulerende partijen. Oké, ik geef toe, samen met vriend Peter werd ik actief in de vogelwerkgroep. Maar wie wie stimuleerde weet ik niet meer. Nu ben ik zelf vader van drie kinderen, en hoewel ik toch best een fanatieke vogelaar ben, kijken ze me alle drie meewarig aan wanneer ik voorstel vroeg uit de veren te gaan om vogels te gaan kijken. Gelukkig zijn er meer activiteiten die het leven richting en zin geven, denk ik dan maar.
Als marketeer ben ik natuurlijk benieuwd naar hoe we mensen kunnen stimuleren om vogels te gaan kijken. Belangrijk is het om het leuk en luchtig te brengen. Niet meteen met al je kennis aan komen dragen, want dat komt nogal overdonderend over en geeft mensen het gevoel er niets van te kunnen of te weten. Nee, laat iemand gewoon even meekijken door je verrekijker of telescoop. Laat ze genieten van de schoonheid van vogels. En is iemand geïnteresseerd? Dan op verstandige wijze blijven stimuleren. Je ervaringen delen op de social media blijkt tegenwoordig ook een goede manier te zijn. Daar probeer ik dan maar mijn steentje aan bij te dragen. Maar inderdaad, ik merk tijdens excursies dat mensen soms wat beschroomd zijn om de naam te noemen van een vogelsoort die in beeld is. ‘Stel je voor dat ik het mis heb.‘ Ach, wat kan het schelen? Vorig jaar riep ik tijdens een excursie ‘een koekoek’ en toen bleek de koekoek plots een boerenzwaluw. Dat zijn mooie momenten om elkaar even alleraardigst toe te lachen. Laat vogels kijken toch vooral een gezellige bezigheid zijn.
Mooi om te lezen dat veel vogelaars ook al op jonge leeftijd op één of andere manier actief werden/worden in een vogelwerkgroep en soms zelfs als vogelringer. Jong geleerd, is vaak later ook professioneel gedaan. Vogelaars (nooit) uitgevogeld bevat een groot aantal persoonlijke portretten van bekende en minder bekende vogelaars en het valt me op hoevelen van hen nu werkzaam zijn bij Vogelbescherming Nederland of op andere wijze van hun passie hun beroep hebben gemaakt. Dat je dan actief bent (geweest) in een natuurvereniging of vogelwerkgroep kan een factor van belang zijn. Gelukkig zijn er in Nederland naast de ongeveer 140 vogelwerkgroepen nog tal van andere natuurorganisaties waarbij je als vogelaar actief kunt worden. Hoewel de rol van internet steeds belangrijker is geworden voor het vergaren van informatie, werkt een vereniging of werkgroep meer verbindend. Bovendien steun je een lokale of landelijke vereniging met het vele werk dat wordt verricht voor vogels en hun leefgebieden. Andere redenen om lid te worden van een vereniging zijn: de activiteiten, om (vrijwilligers)werk te verrichten, om vogels te tellen, om kennis te delen en omdat de vereniging zich in de directe leefomgeving bevindt. Ben je nog geen lid van een vereniging, dan adviseer ik je om je aan te melden. Ga mee met excursies en doe mee aan tellingen. Je leert er heel veel van, is mijn ervaring. Voor een enkeling is het lidmaatschap wel héél belangrijk. ‘Omdat de vogelwerkgroep mijn surrogaatfamilie is,’ antwoordde iemand. Die werkgroep lijkt me een gezellige commune!
Het boek Vogelaars (nooit) uitgevogeld werpt natuurlijk op nog véél meer zaken licht. Wat zijn de locaties waar mensen het liefst naar vogels kijken? Hoe kijk je op duurzame wijze naar vogels? Dat is een heel actueel thema, en om dat maar meteen op mezelf toe te passen: vogels kijken is dan misschien wel een groene bezigheid, maar ga ik erop uit dan verander ik in een ware kilometervreter. Een dagje in Zeeland vogels kijken is al snel een rondje van 200 kilometer. Wat neem je eigenlijk mee als vogelaar? En hoe deel je je waarnemingen? Wat zijn de favoriete vogels, en waarom kijkt je überhaubt naar vogels? Culturele aspecten komen aan bod, want vogels nemen een prominente plaats in op menig kunstvoorwerp. En ook het opnemen van vogelgeluiden is een activiteit die aan populariteit toeneemt. Waarom doen mensen dat toch? De uitkomsten van deze onderzoeksvragen, en nog veel meer, vind je uiteraard in het boek.
Alle hoofdstukken worden afgewisseld met de persoonlijke verhalen van vogelaars. Dan worden al die onderzoeksresultaten opeens personen die vertellen hoe ze vogelaar zijn geworden, welke activiteiten ze hebben ontplooid en in hoeverre ze in hun professionele leven het vogels kijken hebben geïntegreerd. Leuk om in dit verband te lezen hoe een vogelaar die bij Intratuin werkzaam is, betrokken was bij het opzetten van de nieuwe afdeling Leven in de Tuin. Ook komen er bekende vogelaars aan het woord. Camilla Dreef bijvoorbeeld, bekend van onder andere televisie-programma Binnenstebuiten. En vogelkunstenaar Elwin van der Kolk, één van de bekendste vogelillustratoren van ons land. Ronduit schitterend is het portret van Jochem Kühnen, vogelaar sinds zijn jongste jaren met een pauze in zijn tienerjaren. Nu hebben 33 gierzwaluwen in de vorm van een tatoeage een plek gekregen op zijn lijf, te samen met een boerenzwaluw, een Amerikaanse zeearend en wat voorjaarsgentianen. Je raadt het al: de gierzwaluw is zijn favoriete vogel waarvoor hij dan ook belangrijk werk verricht in zijn woonplaats.
Het leuke is dat alle vogelaars waarvan een portret wordt geschetst ook hun persoonlijke tips delen. Ben je actief als vogelfotograaf? Lees dan het portret van Harvey van Diek die zijn tips deelt voor andere vogelfotografen. Jip Louwe Kooijmans deelt zijn tips om waarnemingen te delen. En gelukkig, ook Gert Ottens deelt zijn verhaal en tips. Niet dat ik Gert persoonlijk ken, maar wat ons verbindt is een voorliefde voor: BOEKEN! En liefst PAPIEREN boeken! Stapels en stapels boeken, overal rondslingerend in huis en in mijn geval tot ergernis van een zeker gezinslid. Een héél goede reden om ook hem bij name te noemen in deze bespreking. Vogels kijken en boeken lezen is toch een zalige combinatie?
Vogelaars zijn soms ook mensen met een schrijnend gebrek of kunnen evenals de rest van de Hollandse bevolking heerlijk zeveren. Wat missen vogelaars zoal? Eén van de vragen in het onderzoek. Iemand antwoordt: vrouwen. Weer iemand anders mist een Amerikaanse bosruiter met daarbij ook weer de dames. Een ander mist ook de reuzenzwartkopmeeuw, ivoormeeuw, Bartrams ruiter, enzovoort. Boek nog maar een paar vogelreizen, denk ik dan. Meer jeugd, is ook een wens. En rust, want in Nederland is overal herrie. Wie de gierzwaluwen tussen september en juni mist, laat zich na het lezen van voorgaande wel raden denk ik. Iemand mist een snack- en koffiekar bij twitches. Dat heb ik inderdaad ook wel eens bedacht: dat een pop-up koffiebar best wel eens heel lucratief zou kunnen zijn op locaties waar een zeldzame vogel wordt gezien. Verder vindt iemand kennelijk dat vogelaars niet op representatieve wijze worden vertegenwoordigd in de media (‘fuck de baardmannetjes’), maar daar ga ik niet in mee. Baardmannetjes was toch een alleraardigst televisie-programma, of manifesteer ik mezelf nu als een ouwe man met baard? En strenge controle op verstoringen blijkt een gemis, met daarbij onderling respect ‘alsmede respect voor de vogels zelf en het landschap waarin ze leven.’
Over vogelaars valt héél véél te schrijven. En hoewel vogelaars gelukkig een heel diverse groep mensen zijn (met uitzondering dan op het punt van de culturele achtergrond), is Vogelaars (nooit) uitgevogeld voor mij een feest van herkenning. Zoveel mensen uit alle leeftijdsgroepen en uit alle windstreken van het land, verbonden door die ene passie: vogels kijken en beschermen. Dit boek geeft inzicht in hun achtergronden, motieven, voorkeuren en ook de zaken waar ze een afkeer aan hebben, en nog veel meer. Ben je werkzaam in de natuurwereld, dan denk ik dat dit een belangrijke uitgave is voor je. Je wilt immers toch wel weten wat je doelgroep drijft en motiveert? Is je partner vogelaar en snap je werkelijk niet waarom hij of zij opgewonden raakt van een gevederd beest? Dan lijkt me dit boek zeker belangrijk. Het zou je relatie wel eens kunnen versterken… En ben je zelf vogelaar? Dan is dit boek vast een feest van herkenning. Je leert je medevogelaars nog beter kennen en je zelfkennis zal er ongetwijfeld door toenemen.
En dan nog een reden om dit boek te lezen, want tja ik blijf nog een beetje over nadenken over dit boek: om jezelf te laten inspireren, Wie weet wil je graag werk vinden ‘in de natuur’. Dan zeker alle persoonlijke verhalen lezen. Veel van de geïnterviewden zijn werkzaam in de natuur. Mogelijk geven hun verhalen je een duwtje in de rug richting een groene baan.
Een mooi initiatief van Fogol, Sovon Nederland en Vogelbescherming Nederland. Kortom, dit boek is vanuit alle kanten bezien een heuse aanrader!
Vogelaars (nooit) uitgevogeld / Debby Doodeman / KNNV Uitgeverij / als paperback
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 | ||
Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. | ||
1. Vortex Diamondback HD 10x42 ![]() | Ligt heerlijk in de hand. Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen | |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF | Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. | |
3. Kowa SVII 10x42 ![]() | Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 | ||
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. | ||
1. GPO Passion ED 10x42 ![]() | Hoogwaardig ED glas. Ligt zeer prettig in de hand. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. | |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42 ![]() | Zeer scherp en lichtsterk beeld. Zeer prettig gebruikscomfort. Relatief lichte verrekijker. | |
3. Hawke Frontier EDX 10x42 | Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Hoogwaardige coatings en prisma's. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Ook verkrijgbaar als 8x42. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 | ||
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. | ||
1. GPO Passion HD 10x42 ![]() | Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. | |
2. Leica Trinovid HD 10x42 ![]() | Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. | |
3. Swarovski CL Companion 8x30 | Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 | ||
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! | ||
1. Swarovski NL Pure 10x42 ![]() | De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! | |
2. Leica Noctivid 10x42 ![]() | Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. | |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42 ![]() | Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |