‘Waarom Vliegwerk?’Het begon, lang geleden, met enthousiasme voor vogels. Met vele losse eindjes en aanzetten. Niet gespeend van sentiment. Ik werd langzaamaan betoverd door vogels. Een nest propvol opengesperde bekjes hoog in een conifeer staat me bij. De poster van een Roodborst (Erithacus rubecula) pontificaal gekleefd tegen het bureau in de derde kleuterklas.’ Zo begint ornitholoog en kunstcriticus Matthias Depoorter de inleiding in Vliegwerk. Voor hoeveel mensen geldt niet hetzelfde? Op jonge leeftijd besmet met het vogelvirus en er nooit meer van genezen. Ach, er zijn ernstiger virusinfecties die je kunt oplopen.
Actuele Top 10 Best Verkochte Verrekijkers Wat is de Top 10 Best Verkochte Verrekijkers van dit moment? En welk merk staat het meest in de Top 10? |  |
In zijn nieuwe boek Vliegwerk combineert Depoorter het beste van twee werelden: die van de vogels en die van de kunst. Wie nooit omhoog kijkt, mist veel. En wie nooit naar een kunstwerk kijkt eveneens. In Vliegwerk voert Depoorter je mee in de wereld van de kunst en gaat er op zoek naar vogels. Om je in één beweging door zijn enthousiasme voor vogels kijken in het echt met je te delen. En dat in een heel persoonlijke stijl. Zo begint hij bijvoorbeeld elk hoofdstuk met een soort van dagboeknotitie.
Tussen kunst en vogels bestaat overigens een natuurlijke band, schrijft Depoorter. ‘De illustratie ligt aan de basis van de mimetische eigenschap van kunst, het nabootsen van de werkelijkheid. Net zo bij vogelkunst, vogelillustraties en de ornithologische discipline. De laatste stond in de zeventiende eeuw nog in de kinderschoenen en werd door kunstenaars beïnvloed.’ Depoorter begint zijn zoektocht naar vogels in de kunst in de late middeleeuwen en stopt in de twintigste eeuw. Waarbij hij elk schilderij zowel als ornitholoog als kunstcriticus bekijkt. Zo ook het wereldberoemde schilderij van Carel Fabritius, Het puttertje. Dat het oog van de ornitholoog een schilderij anders taxeert dan de kunstkenner blijkt uit zijn notitie:
‘De tierigheid die de Putter doorgaans uitstraalt is bij Carel Fabritius (1622-1654) verdwenen. Zijn exemplaar zit er mistroostig bij. Het is een adulte vogel met rond de puntige snavel het rode masker, omzoomd met een witte en vervolgens zwarte ring.’ En even verderop noteert hij als kunstkenner: ‘Het is een voortreffelijk werkje in een robuuste en trefzekere stijl. Moet men er het uitgeholde predikaat ‘meesterwerk’ op plakken? In alle eerlijkheid heeft het daarvoor net iets te weinig om het lijf. Het paneeltje is er geheel terecht niet minder geliefd om.’ Boeiend om als vogelaar op zo’n kunstwerk te reflecteren. Ook boeiend zijn de notities bij een van de meesterwerken van Jan Mankes, Zelfportret met uil. ‘Hij [Jan Mankes, JG] is een goede schrapper, die zich aan de essentie van het beeld houdt. Hij houdt de dikke lippen op elkaar, met zijn geprononceerde neus en onpeilbare blik, alsof hij de onbewogenheid van de uil wil imiteren.’
Matthias Depoorter is ruimhartig bij de keuze van zijn kunstobjecten. Ook illustraties in determinatiegidsen voorziet hij van commentaar. Het samenbrengen van kunst en illustraties werkt wat Depoorter betreft verrijkend, en waarom ook niet? Het verschil tussen kunst en illustraties is wat hem betreft vooral te vinden op het niveau van betekenis.
Ondertussen deelt Depoorter ook zijn belevenissen in de natuur. Vogels kijken is een passie waar hij eveneens levendig en meeslepend schrijft. Over zijn lievelingsvogel de lammergier bijvoorbeeld. Of over de onverwachte waarneming van twee vale gieren vanaf een Belgisch terras. Menig vogelaar zal zich herkennen in wat op dat moment door hem heen ging: ‘Ik kijk en herken meteen de soort. Alles voltrekt zich in een manisch tempo. Ik handel instinctief. Als een gek sprint ik de trapjes af, schiet als een schicht door het huis. Met de verrekijker in de hand leg ik de terugweg nog sneller af. Ik wist dus al wat zonet boven mijn hoofd was gepasseerd, en toch ben ik volledig verbijsterd door de ervaring.’ Dat Depoorter een ervaren en bereisd vogelkenner is, blijkt uit alles. Hij gaat daarbij zelfs in op kunstwerken uit de muziek en schrijft over grote componisten die stukken over vogels toonzetten.
‘Luisteren naar vogels is minstens even belangrijk als kijken. Het vergt veel tijd en inspanning om het aan te leren. Vogels verraden vaak hun aanwezigheid door hun zang. Het geluid van vogels maakt het leven trouwens eindeloos veel boeiender. Ik luister constant naar vogels.’
Vliegwerk is vanwege de levendige stijl van Matthias Depoorter een feest om te lezen. Het boek is prachtig vormgegeven: gebonden, boordevol bekende en minder bekende kunstwerken en illustraties die op voorname wijze worden afgebeeld. De uitgever heeft zichtbaar moeite gedaan er een fraai boek van te maken en is daar overduidelijk in geslaagd. Het begint al met de voorkant, wat een ornithologische rijkdom spat er vanaf! En de door mij zo geliefde rotgans steekt zowaar zijn kop ook nog te voorschijn, daar boven die bergeend rechtsonder.
Vliegwerk van Matthias Depooster is kortom een heerlijk boek voor kunstliefhebbers én vogelaars!
Vliegwerk. Vogels in de kunst / Matthias Depoorter / Athenaeum / Hardcover
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |