De Veldgids Vogelzang van Dick de Vos (auteur van natuurboeken als de Veldgids Vogeltrek, Wat zingt daar?, Ode aan de nachtegaal en actief voor de Partij voor de Dieren) beschrijft de geluiden van tweehonderd Europese vogelsoorten. En met geluiden bedoelt de auteur ook werkelijk alle geluiden die een vogel voortbrengt met zijn keel: zang, alarmroep, contactroep, vluchtroep en bedelroep. De beschrijvingen van de vogels gaan dus niet over het uiterlijk van de vogels en dat vind ik een grote toegevoegde waarde. In vijf kopjes wordt het geluid van de vogels beschreven: roep, zang, gedrag, trefkans en gelijkenis.

Onder roep wordt verstaan de alarmroep. Vliegt een vogel verschrikt op, dan brengt hij dit geluid voort. Bij de zang van de vogel moet je vooral denken aan het geluid waarmee de vogel zijn territorium afbakent en waarmee hij indruk maakt op de vrouwtjes. Gezang hoor je over het algemeen in het voorjaar (en in zachte winters ook al in de winter), maar sommige soorten hoor je het hele jaar door zingen. Het roodborstje bijvoorbeeld, en de winterkoning. Handige ezelsbruggetjes maken je het eenvoudiger om de geluiden te koppelen aan een soort.

Ik vind het sterk in de Veldgids Vogelzang dat de samenstellers ook stil staan bij het gedrag dat de vogel vertoont als hij zingt. Sommige vogels vliegen op als ze zingen, denk aan de veldleeuwerik. En andere soorten beginnen pas te zingen in de schemering. Denk maar eens aan de uilen. En weer een andere soort zoekt een opvallende plek op en gaat daar zitten pronken en zingen. De heggenmus is zo’n soort en anders de blauwborst wel die zo fraai op de voorkant prijkt.

Helaas zijn er ook soorten die elkaar imiteren of die geluiden voortbrengen die sterk lijken op het geluid van een andere soort. Dat maakt het herkennen van vogelgeluiden nu juist zo moeilijk. Zo heb ik zelf lange tijd een orpheusspotvogel voor een bosrietzanger gehouden. Totdat ik op internet een opname tegenkwam van een orpheusspotvogel en bij mij het kwartje viel… Laat je hierdoor echter niet ontmoedigen. Ik vind het juist erg leuk om een onbekend geluid te horen en dan net zo lang te blijven kijken en zoeken tot je de naam van de vogel weet. Soms lukt dat niet en vliegt de grote onbekende weg. Wie weet hoor je hem later nog een keer en kun je hem dan op naam brengen. Lekker het veld in dus met de Veldgids Vogelzang en leren luisteren naar de vogels in de buurt.

Vogelgeluiden beschrijven is een hachelijke zaak. Dat weet iedereen die wel eens door een vogelgids bladert. Het is simpelweg onmogelijk. Gelukkig hebben we internet. Bij de Veldgids Vogelzang kun je de zeer uitgebreide app BirdSounds Europe gebruiken. In deze app is een aparte collectie opgenomen die direct toegang biedt tot de geluiden die in de Veldgids Vogelzang worden beschreven. De app bevat (op het moment van schrijven) bijna 2000 verschillende geluiden van 413 Europese vogelsoorten. En dit wordt in de toekomst nog verder uitgebreid.

Nu we overal bereik hebben met onze smartphone hebben we dus ook overal en altijd de vogelgeluiden in onze broekzak. Een van de grote voordelen van het hightech-tijdperk waarin wij leven. Voor wie sonogrammen kan lezen, ook goed nieuws: de vogelgeluiden worden ook weergegeven als sonogram. Sonogrammen zijn schematische weergaven van geluiden. Ik ben niet zo’n abstracte denker, dus die sonogrammen probeer ik niet te ontcijferen. Maar ben jij wel van de exacte kant, dan heb je hier vast veel aan. Handige determinatiesleutels maken het je vervolgens nog eenvoudiger om bij de juiste soort uit te komen. Ook een sterk punt in de Veldgids Vogelzang.

Tenslotte, misschien heb je de ambitie om zelf vogelgeluiden op te nemen. In een apart hoofdstuk geeft de auteur je in de Veldgids Vogelzang talloze praktische tips.

Ik kwam nog paar uitspraken tegen van deskundigen. Ik wil je die niet onthouden:

‘Deze Veldgids geeft een vliegende start bij het herkennen van vogelzang en biedt ook de doorgewinterde vogelaar veel nieuwe inzichten.’ – Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland

‘Een prima poging om in de ‘chaos’ van vogelgeluiden wat orde aan te brengen. Met name de determinatiesleutels zijn vernieuwend.’ – Magnus Robb, The Sound Approach

Ik vind de Veldgids Vogelzang een welkome aanvulling op alle andere vogelgidsen die al beschikbaar zijn. Het is een unieke vogelgids die een van de belangrijkste aspecten voor vogelherkenning belicht. Ik wil in dit verband ook nog het volgende opmerken: wil je mee gaan doen aan vogeltellingen, dan is het herkennen van vogelgeluiden zelfs onmisbaar. Ken je het vogelgeluid, dan weet je dat die soort in je buurt zit, zelfs al heb je hem helemaal niet gezien. En als je meedoet aan een broedvogelinventarisatie dan geeft de zang vaak een indicatie of de vogel intenties heeft om in het gebied te broeden (of niet). Alle reden dus om de geluiden goed onder de knie te krijgen. Met deze fraai uitgevoerde veldgids en bijhorende app moet dat zeker lukken.

Veldgids Vogelzang / Dick de Vos / KNNV Uitgeverij / hardcover