‘Iedere vogelaar zal de volgende situatie uit zijn of haar beginperiode moeiteloos herkennen: je ziet of hoort een vogel, je wilt uiteraard weten welke soort het is. Je probeert de kenmerken zo goed mogelijk in je op te nemen […] om er vervolgens achter te komen dat je net dát onderscheidende kenmerk hebt gemist.’ Aldus Theo Verstrael in het Voorwoord van de gloednieuwe Veldgids vogels vergelijken van Harvey van Diek. Nou, ik zal het maar meteen bekennen: een beginnende vogelaar ben ik niet, maar onderscheidende kenmerken mis ik nog regelmatig. Want soms zit het verschil in een miniem detail. Ik weet zeker dat deze gids in heel veel gevallen het verschil zal maken bij het determineren van vogels.
Harvey van Diek is werkzaam voor SOVON Vogelonderzoek Nederland en woont in de vogelrijke Ooijpolder bij Nijmegen. Hij merkte tijdens het opleiden van nieuwe vogeltellers dat het voor veel vogelaars soms knap ingewikkeld is om vogels uit elkaar te houden. Sommige vogelsoorten zou je kunnen bestempelen als tweelingen. Fitis en tjiftjaf bijvoorbeeld. En wat denk je van de kleine karekiet en bosrietzanger? Of, en dat is een vogelfamilie waar ik soms bijna wanhopig van word, grote meeuwen in hun eerste winter? Laatst overkwam het mij weer. Filmde ik een grote meeuw in zijn eerste jaar op de zeedijk bij Westkapelle en na uitgebreid bladeren door allerlei vogelgidsen concludeerde ik: een geelpootmeeuw. Later was ik er niet zo zeker meer van en zette ik een foto op Facebook. Meeuwenkenners reageerden al snel: bijna goed maar helemaal fout. Het bleek een Pontische meeuw. Gelukkig kom ik beide soorten netjes naast elkaar tegen in de Veldgids vogels vergelijken.
In de Veldgids vogels vergelijken worden ruim 200 vogelsoorten besproken. Je kunt ze allemaal in ons land tegenkomen. En het zijn allemaal soorten die met een andere soort verward kunnen worden. Ofwel vanwege hun uiterlijk, ofwel soms door het geluid dat ze voortbrengen. Bij sommige soorten, niet bij allemaal, kun je met de QR-code het geluid op je smartphone beluisteren.
Harvey van Diek geeft in zijn gids ook nog de tips om foto’s of geluidsopnames te maken. Dan hoef je achteraf niet uitsluitend op je geheugen af te gaan. In geval van ‘mijn’ Pontische meeuw had ik uitgebreide filmbeelden van ‘de Pont’ en andere meeuwen eromheen, plus een aantal foto’s. Probleem was echter dat ik op foto’s en filmbeelden van solitair staande meeuwen de verhoudingen niet meer zag. Was die meeuw nu zo groot als een grote mantelmeeuw of had hij toch het formaat van een kleine mantelmeeuw? Gewoon een goede vogelgids meenemen dus, zo luidt het devies, met liefst een aanvullende gids die je wijst op details die je zelfs met een gewone vogelgids over het hoofd zou zien. Daar is deze gids bij uitstek geschikt voor. En eerlijk is eerlijk: dit is de eerste vogelgids in het Nederlandse taalgebied die zo is opgezet. Je hebt ook de gids Vogeldeterminatie, maar die is in het Engelse taalgebied tot stand gekomen. Ook een goede gids, maar door de uitgebreide beschrijvingen met een overdaad aan details meer bedoeld voor de doorgewinterde vogelaar (en bovendien momenteel niet leverbaar).
Even een lakmoesproef met soorten waarbij ik wel eens moeite heb gehad. Kuifeend en topper. Sommige vrouwtjes van de kuifeend hebben een flinke witte bles om de snavel en lijken dan op de topper. Let dan op de punt van de snavel. Een breed zwart vlak op de snavelpunt? Dan een kuifeend. Een klein puntje zwart op het uiteinde van de snavel? Dan een topper. Handig al die detaillijntjes en de verschillende tekeningen die net iets groter zijn (en dus duidelijker) dan in ‘normale’ veldgidsen.
De duikers, ook zo’n groep die moeite kan opleveren. De ijsduiker is meestal wel duidelijk met zijn knobbel op de kop. Maar roodkeelduiker en parelduiker, dat is al wat lastiger. Dikte van de snavel, de houding van de kop en de witte flankvlek blijken de onderscheidende kenmerken te zijn. Handig voor wanneer je op de Zuidpier, Brouwersdam of zeedijk bij Westkapelle naar zeevogels gaat kijken in najaar of winter.
De Veldgids vogels vergelijken beschrijft gelukkig ook ‘gewone’ soorten. Ik moet bekennen dat ik soms nog best moeite heb om de geluiden van koolmees en pimpelmees uit elkaar te houden. Om een of andere reden krijg ik het er maar niet ingeprent. De uiterlijke verschillen zijn natuurlijk niet zo heel moeilijk, maar mijn hersencellen weigeren de ezelbruggetjes voor de geluiden op te slaan. Even de QR-code in de gids scannen en je kennis is weer helemaal opgefrist. Herkenbaar in dit verband vind ik ook het verschil tussen appelvink en roodborst. Begin dit jaar bezocht ik het bos bij Ulvenhout en filmde ik een roodborst. Ondertussen hoorde ik boven me ook een onrustig getik dat leek op het geluid van de roodborst. Had ik maar eerder omhooggekeken! Dan had ik de appelvinken boven me misschien veel beter weten te filmen…
Ik sla twee pagina’s om en stuit op een schitterende pagina met kneu, frater en barmsijs. Wel, ik verzeker je, menig doorgewinterde vogelaar zal de tekeningen en beschrijvingen zeer waarderen.
Over de tekeningen gesproken: Elwin van der Kolk, één van de bekendste vogelschilders van dit moment, zorgde voor de illustraties. En die zijn zoals je van zijn hand mag verwachten natuurgetrouw en fijnzinnig. En dat maakt deze gids gewoon top.
De Veldgids vogels vergelijken is een heel welkome aanvulling op mijn verzameling vogelgidsen, dat mag ik wel concluderen. Details onderscheiden is vaak niet zo eenvoudig. Ik weet zeker dat heel veel vogelaars, beginnende én gevorderde, ontzettend geholpen zijn met deze gids. Deze gids krijgt een vaste plek in mijn auto, zo heb ik me voorgenomen. Opdat ik die lastige meeuwen en andere moeilijke vogels voortaan meteen goed zal determineren.
Veldgids vogels vergelijken / Harvey van Diek / KNNV Uitgeverij / als hardcover
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
 | (voor elk budget de drie beste opties) |
 | (héél véél keuze, en zelfs met geheel contactloos verblijf en dus veilig!) |
 | (voor elk budget een paar opties) |
 | (per provincie gesorteerd) |
 | (aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten) |
 | (lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken) |
 | (mijn persoonlijke top tien) |