Jarenlang, en nog steeds, was de Heukels’ Flora van Nederland de plantenbijbel voor botanisten. Van deze gids verschijnt zelfs recent nog een nieuwe editie. Ook deze plantengids beschrijft meer dan tweeduizend planten, maar op een wijze die de beginnende botanist kan afschrikken: zo veel planten en dan ook nog eens op wetenschappelijke wijze beschreven, dat is flink puzzelen. Als je een gids zoekt met de meest wetenschappelijke insteek en reputatie, dan is de Heukels’ Flora van Nederland denk ik de beste keuze. Maar de meeste plantenliefhebbers zullen toch vooral snel plant of boom op naam willen brengen. En dan is de Veldgids Nederlandse Flora weer iets beter. De handige determinatiemethode leidt je namelijk snel naar de juiste soort. Je zou het natuurlijk ook anders kunnen benaderen: elke botanist heeft uiteindelijk meerdere boeken op de plank staan. Eén om mee te nemen in het veld en één om thuis open te slaan, ter controle of wanneer je er echt niet uitkomt. Nu ja, dan heb ik in ieder geval de twee beste plantengidsen van dit moment genoemd…

Henk Eggelte schrijft in de inleiding terecht dat botaniseren een ideale liefhebberij is. Je kunt er immers overal mee bezig zijn! Bijna overal komen planten voor. En het is ook nog eens een redelijk goedkope bezigheid. Meer dan een veldgids, een goede loep, een pincet en een mesje heb je in principe niet nodig. Eggelte wil met de Veldgids Nederlandse Flora beginners in staat stellen sneller en beter resultaat te boeken zodat determineren nog leuker wordt en eigenlijk geldt voor gevorderden hetzelfde.

De Veldgids Nederlandse Flora hanteert determinatiesleutels om snel bij de juiste soort uit te komen. Deze sleutels bestaan uit drie secties: hoofdsleutel, groepssleutels en familiesleutels. Met de hoofdsleutel wordt bepaald tot welke groep de plant behoort. Vervolgens kun je met de groepssleutels bepalen tot welke familie de plant behoort. En tenslotte bepaald je met de familiesleutels de exacte soort. Drie doeltreffende stappen die je snel naar de juiste soort leiden. De auteur helpt je in de eerste hoofdstukken goed op weg door de determinatiesleutels duidelijk uit te leggen.

Ik vind het ronduit indrukwekkend om te zien hoe nauwgezet auteur en illustratoren de Veldgids Nederlandse Flora hebben opgezet. Wat een energie hebben ze moeten steken in de exacte omschrijving van de groepen, families en soorten! En dan al die tekeningen! Ook de Veldgids Nederlandse Flora mag je gerust een plantenbijbel noemen. Overigens ben ik het met de auteur helemaal eens dat kleurige plaatjesflora’s te kort schieten voor het serieuze werk. Je gaat dan veel te snel over tot het vergelijken van plaatjes met planten en dat is bij veel groepen een hachelijke onderneming. Met de fijnzinnige illustraties waarmee de Veldgids Nederlandse Flora vol staat, kun je haast niets missen. Maar daarmee wil ik niet zeggen dat je een voor jou onbekende plantensoort binnen twee minuten op naam hebt! Botaniseren vergt geduld en veel puzzelwerk. Het komt aan op de kleinste details waarvoor je een loep en pincet hanteert. Gelukkig lopen de meeste planten en bomen niet weg en bieden ze je dan ook vaak de kans om er eens lekker voor te gaan zitten. Anders dan de meeste veldgidsen zijn de groepssleutels met de kenmerken van de planten horizontaal gepositioneerd en niet verticaal. Je moet de veldgids dus een kwartslag draaien om te bladeren.

Tweeduizend bomen en planten in vierhonderdzesennegentig pagina’s, dat is een prestatie van formaat! Ik vind het ronduit indrukwekkend hoe bijvoorbeeld het verschil tussen Groot zeegras en Klein zeegras wordt uitgelegd. Bij deze planten komt het echt aan op het meten van de bladbreedte en -lengte van de lijnvormige bladeren. Vervolgens dien je ook nog eens te bepalen waar het zeegras groeit: beneden de hoogwaterlijn of nog lager: beneden de laagwaterlijn. In vogelgidsen kijk ik graag naar de pagina’s waar de rotgans wordt beschreven, in een plantengids valt de gids op onverklaarbare wijze open op de pagina van zoutminnende planten. Over pre-occupatie gesproken! De Veldgids Nederlandse Flora sluit trouwens af met een aantal handige bijlagen, waaronder een met uitleg over de belangrijkste termen, tekeningen van allerlei vormen en een tabel met plantenfamilies op nummervolgorde.

Ben je een beginnende botanist en je staat voor de keuze welke plantengids je moet kiezen, kies dan eerst voor de Veldgids Nederlandse Flora van Henk Eggelte. Ook gevorderde botanisten zullen het prettig vinden dat de kenmerkende verschillen tussen verwante soorten in één oogopslag zichtbaar zijn. Daarmee lukt het je om de plant sneller te determineren. Voor wie van de kracht van meerdere veldgidsen wil profiteren, die overwege ook het gebruik van de Heukels’ Flora van Nederland. Het zijn beide ware plantenbijbels waarbij elke gids een eigen doelgroep heeft. Goed dat KNNV Uitgeverij de Veldgids Nederlandse Flora van Henk Eggelte keer op keer herdrukt en actualiseert. Zo’n uitgave blijft broodnodig!

Veldgids Nederlandse Flora / Henk Eggelte / KNNV Uitgeverij / Paperback

Heukels’ Flora van Nederland (nieuwe editie) / R. van der Meijden / Noordhoff Uitgevers / Hardcover