Van de bekende natuurschrijver Monica Wesseling verscheen pas weer een nieuw boek: Van hommel tot hooiwagen. Dit boek is gewijd aan de kleine beestjes die ons omringen. Insecten, spinnen, duizendpoten en zo. Wie goed kijkt naar deze beestjes, die ontdekt dat ook zij heel bijzonder zijn. Ze zijn niet alleen mooi, ze vertonen vaak ook heel fascinerend gedrag. Wesseling schreef 27 verhaaltjes over evenzoveel dieren. Van fruitvlieg tot mestkever en van hommel tot hooiwagen.
Insecten staan nogal in de belangstelling. De populaties van veel soorten zijn de laatste decennia dramatisch achteruit gegaan. Milieuvervuiling, intensieve landbouw, gif en tot slot ook nog eens het veranderende klimaat kosten tal van insecten het leven. Mocht je menen dat dat allemaal zo erg niet is (‘het zijn immers van die enge en irritante beestjes’) die heeft het helemaal mis. Moet je maar eens een wesp een stuk van een hamburger zien knagen. Of een mier aan een druppel jam zien zuigen. Dan worden het opeens dieren waar je compassie voor voelt. Ik filmde deze zomer een gele snuitkever die op zijn rug lag te spartelen. Kreeg ik opeens allerlei vragen over waarom ik het diertje niet overeind had geholpen. Geen mens die ooit omziet naar een gele snuitkever en nu is het alsof ik een drenkeling in de steek laat. Voor de goede orde: de gele snuitkever heb ik natuurlijk overeind geholpen, maar hij maakte zich toen snel uit de voeten, te snel om te filmen.
Wesseling filmt in haar boek Van hommel tot hooiwagen de levens van 27 beestjes als het ware met letters en woorden. De dieren komen tot leven in de beeldende verhalen die onvermoede aspecten uit de dierenlevens aan het licht brengen. Zo lees ik over de oorworm dat het haar eitjes de hele dag door likt om te voorkomen dat ze beschimmeld raken. En zijn de larven uit de eitjes gekropen, ook dan gaat de moederzorg door. Ze gaat op zoek naar voedsel, eet het op en braakt het deels in het nest uit. Licht verteerbaar voedsel voor de jongen.
Wil je het ware verhaal van de wesp weten, lees dan het verhaal over de wesp. Dé wesp bestaat overigens niet. In Nederland leven meer dan 410 soorten. In de nazomer jagen wespen bij veel mensen de stuipen op het lijf. Wat meer zegt over de mensen dan over de wespen. De wespen zijn simpelweg op zoek naar snelle suikers. En ja, dan is een glas cola een logisch doelwit. Zolang je de wespen niet agressief bejegend, zullen ze jou ook niet snel belagen met hun angel. Maar ja, hoe komt het toch dat die wespen over je tuintafel zwermen? Het komt er kortweg op neer dat zolang er larven in het wespennest zijn, de werksters op jacht gaan naar vlees. Insecten, en soms dus een stuk hamburger. Dat is voedsel voor de larven. De larven geven in ruil daarvoor zoete stof terug. Maar de koningin houdt een keer op met eitjes leggen en dus is er elke zomer een laatste leg. Zijn de laatste larven uitgevlogen, dan hebben de werksters geen taak meer. En gaan ze puur voor zichzelf op jacht naar suikers. Maar in het wespenleven is het dan nog niet gedaan. De koningin heeft een aantal eitjes gelegd waaruit nieuwe koninginnen kruipen. En ook een aantal onbevruchte eitjes waar mannetjes uit zullen kruipen. Aan het eind van de zomer zwermen de mannetjes uit om de jonge koninginnen te bevruchten. Is die orgie voorbij, dan sterven de mannetjes en zoeken de jonge koninginnen een plek om te overwinteren.
Het verhaal van de hooiwagen spreekt me ook erg aan. Want zo heb ik nog nooit naar die stille spin gekeken. Lees hoe hij zijn belager met een geamputeerde poot probeert te misleiden. Hoe het mannetje hooiwagen het vrouwtje probeert te versieren om met haar te paren. En hoe het mannetje vervolgens probeert te voorkomen dat een ander mannetje na hem met haar paart.
Wesseling beschrijft in Van hommel tot hooiwagen zoveel bijzonder gedrag, dat je haast wel moet aannemen dat er in die kleine kopjes de nodige intelligentie aanwezig moet zijn. Mannetjes die op heel geraffineerde manier proberen te voorkomen dat andere mannetjes met het vrouwtje paren, moeten a) ‘weten’ dat andere mannetjes klaar staan om ook een nummertje te maken en b) ‘weten’ dat het voor hen nadelig is wanneer andere mannetjes met het vrouwtje paren. Soortgelijk gedrag komt ook bij heel veel andere insecten voor.
Ik kan onmogelijk alle verhalen gaan samenvatten of noemen. Ik noem er nog één, omdat ik het zo mooi vond. Dat is het verhaal over de waterspin. Ja, ook onder water leven spinnen. En ze moeten intelligent zijn ook. Want: deze waterspin bouwt een ingewikkelde duikerklok om langdurig onder water te kunnen blijven. Het bouwen van zo’n duikerklok is bepaald geen sinecure. Hoe heeft dat beestje zich dat ooit eigen gemaakt, bedacht ik me voortdurend. Er zijn genoeg mensen op deze planeet die in hun hele lange leven nooit een duikerklok zullen uitvinden. Tja, dan lees je natuurlijk ook over het eetgedrag van de waterspin. De waterspin spuit gif in haar prooi. ‘Dan smeert de spin een enzymoplossende stof over het slachtoffer uit. De binnenkant van de prooi lost gedeeltelijk op en wordt opgeslobberd. Dat herhaalt de spin een paar keer, tot slechts de harde en onverteerbare buitenkant rest. Sinister is het insectenleven soms ook, of beter gezegd: het insecteneinde.
Springstaart, vlooi, lieveheersbeestje, fruitvlieg, vliegend hert en pissebed. Zomaar een aantal andere diertjes waarover Monica Wesseling zo boeiend schrijft in Van hommel tot hooiwagen. Het is inmiddels haar vierde verhalenboek na Waarom krijgt de specht geen koppijn?, Waarom spreeuwen bloemen plukken en trillende muizen slimmer zijn en Kan een regenworm ook verzuipen? Dat is trouwens nog niet alles. Monica Wesseling bracht niet heel lang geleden ook een ontzettend leuk vogelspel uit.
‘Het schrijven van dit boek was een feest,’ schrijft ze in het dankwoord. Mede ook door de samenwerking met tal van deskundigen. Van hommel tot hooiwagen was dan voor Wesseling een feest om te schrijven, het was voor mij een feest om te lezen. Echt waar, insecten zijn niet eng. Insecten zijn ontroerend mooi. Insecten vertonen onvermoed gedrag. Ik heb er enorm van genoten en bovendien: ik heb er veel van geleerd. En die kennis heb ik hier en daar ook verwerkt in mijn verhaaltjes over de insecten die ik deze zomer wist te filmen. Ik denk dat ik dit boek nog vaak zal raadplegen.
Van hommel tot hooiwagen / Monica Wesseling / Luitingh-Sijthoff / als paperback
De beste verrekijkers om insecten te kijken (want stellen op heel korte afstand scherp):
 | Let je uitsluitend op de close focus en het gewicht, dan heb ik een heel betaalbare verrekijker voor je gevonden met een extreem goede close focus. Niet voor niets de Papilio geheten, wat zoiets betekent als ‘vlinder’. Deze verrekijker stelt scherp op de ongelooflijke afstand van 0,5 meter. |
 | Een verrekijker met een close focus van 1,5 meter. Met een gewicht van bijna 700 gram wel aan de zware kant. Staat tegenover dat je er ook aardig mee kunt vogels kijken. Een goed instapmodel voor de allround natuurliefhebber. |
 | Een goede outsider in de prijsklasse tot € 500. Dit model van Kowa wordt hogelijk gewaardeerd vanwege zijn uitmuntende beeldkwaliteit. Ook de close-focus mag er zijn: 1,8 meter. |
 | Een pocketverrekijker, dus een heel compact model. Met een close focus van 1,9 meter kun je hier prima mee insecten kijken. Voor een pocketverrekijker aan de wat dure kant. |
 | Het paradepaardje van het gerenommeerde merk Vortex stelt op 1,4 meter haarscherp. Deze verrekijker is robuust en levert echt een topbeeld. Is een duurder model, maar kan zich qua beeldkwaliteit meten met de absolute topmodellen. Deze outsider moet je echt eens proberen. |
 | Dit is een model om je vingers bij af te likken, als je op zoek bent naar de beste verrekijker om insecten of amfibieën te kijken. Leica is niet zomaar een merk, het is een topmerk. De close focus ligt op 1 meter. Ook aan dit model hangt een fors prijskaartje. |
 | Licht en compact en een close-focus van 1,8 meter. Lenzen met een diameter van 20 millimeter. Minder lichtsterk, dus een verrekijker voor zonnige dagen en overdag. |
 | De Swarovski EL, alom beschouwd als de beste verrekijker van dit moment. Allereerst om vogels te kijken, maar met een close-focus van 1,5 meter kun je er natuurlijk ook uitstekend mee insecten en amfibieën kijken. Het gewicht is met 800 gram wel wat aan de hoge kant. |
 | De Swarovski NL Pure is hét paradepaardje van dit uitmuntende en geliefde merk. Deze verrekijker is gemaakt uit de beste materialen, voorzien van de beste coatings, ligt uitermate prettig in de hand en is ook lekker licht. De close-focus van 2 meter is dan wel de grootste in dit overzicht, maar op twee meter insecten kijken heeft als prettige bijkomstigheid dat je de insecten nauwelijks verstoort. Maar de eerlijkheid gebied te zeggen dat wat mij betreft de close-focus bij dit model wat tegenvalt gezien de hoogte van het aankoopbedrag. |
 | Het nieuwste paradepaardje van het gerenommeerde merk Zeiss. Dit model is aanmerkelijk lichter van gewicht dan de Swarovski NL Pure. Nog belangrijker is de close focus. Die is met 1,2 meter werkelijk ideaal voor mensen die insecten willen kijken met hun verrekijker. Het beeld is helder, enigszins koel te noemen. Een uitstekend alternatief voor wie op zoek ik naar een ware topkijker. Dit model is ook nog eens flink goedkoper dan de NL Pure van Swaroviski. |