Langs de kust van het oosten van Siberië, een streek waarvan ik het bestaan alleen in theorie ken, leeft een bijzondere uil: de Blakistons visuil. Deze enorme uil, de grootste ter wereld, is bijzonder kieskeurig wat leefomgeving betreft. Er moet ten eerste vis te vangen zijn, forel, zalm of nog een paar soorten die in ondiepe riviertjes leven. En ten tweede moet er een enorme boom finaal zijn afgebroken en moet er in de stam die overeind bleef een holte zijn gevormd waar deze reuzenuil in nestelen kan. De Amerikaanse bioloog Jonathan Slaght verrichte jarenlang onderzoek naar deze bijzondere uilensoort. Zijn boek Uilen van het eeuwige ijs, waarin hij vertelt wat hij meemaakt tijdens zijn onderzoek, leest als een avonturenroman. Want wie onderzoek doet in het verre Siberië, die maakt niet alleen bizarre dingen mee, hij komt ook opvallende mensen tegen.
Actuele Top 10 Best Verkochte Verrekijkers Wat is de Top 10 Best Verkochte Verrekijkers van dit moment? En welk merk staat het meest in de Top 10? |  |
Het was een merkwaardige tijd om dit boek te lezen. Een Amerikaanse bioloog die onderzoek doet naar een zeldzame en mysterieuze uilensoort in het oosten van Siberië en tevens de grootste uil ter wereld. En dat onderzoek maakt gebruik van de modernste technieken waaronder gps-trackers en andere elektronica. Kom daar nu eens om in deze tijd waarin Rusland oorlog voert met Oekraïne en dat eufemistisch een militaire operatie noemt. Dat dit boek in een ander tijdperk geschreven is, blijkt ook wel uit het hoofdstuk over de bescherming van de Blakistons visuil. Jonathan Slaght vermeldt haast trots dat zelfs president Vladimir Poetin belangstelling toonde voor het beschermingsprogramma… Overigens had deze despoot nog meer belangstelling voor de bescherming van de Amourtijgen oftewel de Siberische tijger die ook al in zijn voortbestaan bedreigd wordt. Geen wonder. Zowel de visuil als de tijger leven in de uitgestrekte bossen van Siberië die echter bevolkt worden door jagers, houthakkers en andere lui voor wie de beste tijger een dooie tijger is. De uil echter, die lijken ze allemaal te negeren.
Het vinden van de allereerste visuil was een avontuur op zich. Het is allereerst de kunst om visuilen te horen. Zelfs lokale kenners hebben nog moeite met het geluid. Mannetje en vrouwtje roepen namelijk om beurten, ze voeren een duet op. Maar al heb je dat geluid al jarenlang gehoord, zelfs dan kun je nog menen slechts één uil te horen. Zo goed weven mannetje en vrouwtje hun roep in elkaar.
De zoektocht naar de visuil voert de Amerikaanse onderzoeker over dichtgevroren rivieren of juist over rivieren waarvan het dikke ijs aan het smelten is, over wegen die bedekt zijn onder een dikke laag sneeuw, langs bizarre hutten en vooral langs bijzondere mensen. Eén van de sauna’s waarin hij verzeild raakte, was eigendom van een rijke Rus die strooide met geheimzinnige stokjes. De Russische compagnon van Jonathan, Sergei, was die stokjes ook opgevallen.
‘Hertenpenissen,’ zei hij.
[…] ‘Maar wat moet hij met die dingen?’
‘Dat heb ik hem gevraagd,’ zei Sergei. ‘Sjepelev legt ze te week in alcohol, en dat brouwsel drinkt hij dan op, voor de viriliteit.
Alcohol zal een terugkerend fenomeen blijken in het boek. Waar Jonathan ook komt, daar worden vriendschappen gesmeed door het drinken van bovenmatige hoeveelheden alcohol. En dan heb je meteen twee manieren om bij een Russische man respect af te dwingen: overvloedige hoeveelheden wodka drinken en in de dronkenschap vrienden worden, of een bezoek brengen aan de sauna. Wonderlijk genoeg hoef je ook in het ijskoude Siberië niet altijd de sauna in om warmte te vinden. Er zijn daar waterbronnen die door opborrelend radon, een radioactief gas, worden verwarmd. Sommige Russen dichten die bronnen geneeskrachtige werkingen toe. Officiële bronnen waarschuwen voor de gezondheidsrisico’s. Maar in Rusland is alles anders… Als equivalent voor wodka dient soms ethanol, maar alleen de ware Rus weet goede ethanol te onderscheiden van de slechte. Heb je niets door, dan bekoop je dat de volgende dag met een barstende koppijn.
Ondertussen blijft het zoeken naar sporen van visuilen in de sneeuw. Die sporen zijn kenmerkend en blijven wekenlang zichtbaar in de sneeuw. Eén van de afbeeldingen in het fotokatern laat het lijnenspel in de sneeuw zien. Bijzonder dat een uil zo’n spoor trekt in de sneeuw.
Ornithologen worden in Siberië met argusogen bekeken en op zijn best niet begrepen. Toch worden vrijwel alle ontmoetingen met lokale Russen gestempeld door een zekere warmte. Er worden verhalen uitgewisseld, bijvoorbeeld met een Rus die zich heeft teruggetrokken in de bossen en meent dat in de berg tegenover zijn hut trollen en andere mythische figuren leven. Later zal blijken dat hij jaren terug in conflict kwam met een groep kwaadaardige mensen. Een eufemisme voor een bende criminelen die je maar beter kunt ontvluchten. Alleen in het tankstation word je kennelijk wel eens aan de goden overgeleverd door een chagrijnige medewerker die je prompt weigert brandstof te verkopen, ondanks dat het volgende station pas honderden kilometers verderop staat.
Ondertussen leidt onze uilenonderzoeker bittere kou. Het is haast niet voor te stellen dat hij zijn queeste heeft volbracht en wist te promoveren op zijn onderzoek. De winter is namelijk het beste seizoen om visuilen te onderzoeken. Je ziet hun sporen dan goed en de uilen laten zich in de zelf gefabriceerde vallen goed vangen. Dat het vangen van een visuil vooral een kwestie is van oefening baart kunst en het telkens verbeteren van de vangstmethodieken, wordt wel duidelijk. Kwam er eerst geen visuil in de buurt van een val, later bleek het vangen van een visuil een fluitje van een cent. Door te wegen probeerden de onderzoekers vast te stellen of ze een mannetje (lichter) of een vrouwtje (zwaarder) in handen hadden, maar schijn bedriegt. Vingen ze een visuil voor de tweede maal, dan bleek het mannetje soms plots een vrouwtje, en andersom. Wie een visuil wil vangen, moet echter een durfal en doorzetter zijn. Een wekenlang verblijf in een tent in het winterse Siberië is slechts één van de ontberingen die op je pad komen.
Inventiviteit doet echter wonderen. Ga nu dichtbij of juist wat verder van de kachel vandaag slapen? Beide opties hebben hun voordelen, maar Sergei was zo listig om een andere onderzoeker de slechts isolerende slaapzak toe te bedelen waardoor die als eerste wakker werd door de kou en gedwongen werd de kachel aan te zetten. Een snurkende onderzoeker kan de cohesie van het team ernstig onder druk zetten… En even later trekt de onderzoeker een uitgeput ree uit de rivier om het te redden van een verdrinkingsdood…
De Blakistons visuil ondertussen, heeft het zwaar in de afgelegen bossen van Siberië. Hij heeft de afgebroken stammen van enorme bomen nodig om in te nestelen. Hij vangt zowel in de zomer als in de winter vis in de ondiepe rivieren, maar ook in Siberië zijn de zalmbestanden in elkaar geklapt. En dan blijkt uit de epiloog dat orkanen grote delen van hun leefgebied in een oogwenk kunnen verpulveren.
Onderzoek doen naar een Siberische uil met een spanwijdte van twee meter. In omstandigheden die je doen bevriezen als je er nog maar aan denkt. In een omgeving echter die toverachtig mooi moet zijn, hoewel ook in dat deel van de wereld de industrialisering zijn sporen trekt. De enige vraag die bij mij achterblijft is die over de braakballen. Uilen plegen braakballen uit te spugen, maar nergens in het boek lees ik dat de onderzoekers braakballen verzamelen om die te ontleden. Spuugt de Blakistons visuil geen braakballen uit of zijn die braakballen niet belangrijk genoeg voor dit type onderzoek?
Dit boek leest als een avonturenroman. Het doet me een beetje denken aan Haaienkoorts. Ook een boek dat zich langzaam laat lezen, maar waarin het ene avontuur na het andere wordt beleefd. Het mooist in Uilen van het eeuwige ijs vond ik de kennismaking met de bizarre wereld in het verre Rusland. Een wereld waar je snel vrienden maakt, maar waar je echter nooit zeker weet of het inderdaad je vrienden zijn. Eén van de mede-onderzoekers waarmee Jonathan Slaght maandenlang optrok liet door een subtiele opmerking weten dat de FSB (de Russische inlichtingendienst, voorheen KGB geheten), alles wist van de handel en wandel van de Amerikaanse bioloog. De mede-onderzoeker had hem al eerder verteld dat hij er een carrière bij de FSB achter de rug had. Toen de griezelige boodschap tot hem doordrong verstijfde Jonathan Slaght en stonden al zijn haren recht overeind.
Dit boek heeft mij bijzonder geboeid. Niet alleen vanwege het onderzoek naar een voor mij onbekende uilensoort, maar ook en vooral vanwege de onvergetelijke ontmoetingen met Siberische Russen die mij deden beseffen dat het echt een totaal ander land is, met andere denkbeelden, met een geheel andere cultuur en met een totaal andere temperatuur. Hoe een Amerikaan het daar jarenlang heeft weten uit te houden, is een raadsel dat alleen kan worden verklaard door de liefde voor de grootste uil ter wereld. Een imposante vogel die je slechts door volharding en inventiviteit te zien zult krijgen.
Uilen van het eeuwige ijs / Jonathan Slaght / Atlas Contact / als paperback en als e-book
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |