Recensie: De Uilen Tuin, Paul Christiaan Bos

Schrijver en kunstenaar Paul Christiaan Bos woont in Friesland. Hij bezit een stuk grond tussen de weilanden ter grootte van een ‘postzegel’. En deze postzegel grond deelt hij met een uilenfamilie. En met een egel, zo lees ik op een van de eerste bladzijden. Een auto-ongeluk dwong Bos om een nieuwe inhoud aan zijn leven te geven. En die inhoud werd de uilenfamilie, zo lees ik in zijn boek De Uilen Tuin. Dagboek van een Uilen Familie.

Talloze tekeningen, schilderijen en schetsen maakte Paul Christiaan Bos van ‘zijn’ uilen. Geen onverdienstelijke werken trouwens. Er werd zelfs een heuse tentoonstelling ingericht met zijn werk, The Owlery Project genaamd. In De Uilen Tuin verhaalt Paul Christiaan Bos van zijn dagelijkse omgang met de kerkuilen, of de gouduilen zoals hij ze noemt. Hij schrijft uil consequent als Uil, met een hoofdletter dus. Daarmee drukt hij zijn respect uit voor de vogels. Hij heeft in die postzegel tussen de weilanden een heuse schuiltent staan van waaruit hij meeleeft met zijn kerkuilen. Uilen die hij illustere namen toebedeelt als Coppernickle, Feline, Sterre en Molly. De Uilen Tuin leest als een dagboek waarin Bos schrijft over de periode juli 2014 tot en met april 2016. Een lange periode, en het mooie is dat je dan ook ongeveer alles meemaakt wat een uil het jaar door mee kan maken. Indringers als een ransuil, een bunzing of een vreemde kerkuil die de uilenfamilie flink schrik aanjagen. Een kuiken dat dood gaat. Een kerkuil die een bad neemt. En soms een heel verrassend en grappig voorval. Bijvoorbeeld van een waterspitsmuis die in de klauwen van een van de kerkuilen dreigt te raken, maar zich niet zonder slag of stoot laat verschalken. De waterspitsmuis bijt nota bene terug en de kerkuil druipt af, maar niet zonder een luid gegil en gesis. Bos volgt dit soort van gebeurtenissen van heel dichtbij vanuit zijn schuiltent. Een bevoorrechte positie!

Ondertussen leeft Bos zich in De Uilen Tuin zo in de wereld van zijn uilen in, dat hij zich zo ongeveer begint te vereenzelvigen met de uilen. Het zijn echt zijn ‘love baby’s’. Dat merk je in alles. Neem nu de episode waarin een vreemde kerkuil de familie kerkuilen de stuipen op het lijf jaagt. Ik vermoed dat Bos nog harder zat te sidderen in zijn schuilhut dan de uilen in de boom. Hij schrijft:

‘Het uitblijven van dreigementen van de andere Uilen – Sterre?! Het verschrikkelijk, meelijwekkend Uilenkarkasje – Sterre?! – hipt nu dichterbij – maar is het, kan het – Sterre? Ik open mijn mond “mijn mooie Sterre, ben JIJ dat?!” komt eruit, nog eer ik het wist.’

De uilenfluisteraar. Dat komt tijdens het schrijven van deze recensie in me op. Paul Christiaan Bos is een ware uilenfluisteraar. Op elke bladzijde interpreteert hij het gedrag, de gelaatsuitdrukkingen en de geluiden van zijn uilen. En dan is niet te voorkomen dat de uilen menselijke trekjes krijgen. Een treffend voorbeeld is de keer dat Coppernickle, het uilenmannetje, een bad neemt in de vijver en dat Molly, een van de kuikens, vlak naast het mannetje landt.

‘Wat ben je aan het doen, Pa? Mag ik ook?’
‘Stoor me niet,’ bromt Coppernickle. De hele dag, en niet te vergeten het grootste gedeelte van de nacht, was hij al voor zijn vrouwen in de weer. Waarom kunnen ze hem nooit met rust laten.
‘Pap?! Mag ik ook?? Toe nou… Alleen maar voor dit ene keertje! Toe nou! Toe nou!!’, springt Molly opgewonden op en neer. ‘Ik wil ook!!’

Deze vermenselijking van de kerkuilen weerhield mij op een gegeven moment om verder te lezen. Het boek had wat mij betreft met iets meer distantie geschreven mogen zijn. Maar ik besef dat dat wellicht te veel gevraagd is van een kunstenaar die zich zo sterk verdiept in zijn ‘objecten’. De uilen krijgen dan onvermijdelijk menselijke trekjes. En daar moet je van houden, en dat doe ik niet. Maar massa’s mensen zullen de taal van Bos begrijpen en waarderen. Want hoeveel mensen zijn niet op dezelfde wijze verbonden met hond, kat of ander huisdier? Toen ik me dat bedacht, snapte ik het opeens een stuk beter. De Uilen Tuin is niet slechts een boek over een uilenfamilie ergens in Friesland, het is vooral een boek over de kunstenaar Paul Christiaan Bos. Over zijn interactie en samenleven met zijn uilen. En over hoe hij hun gedrag en geluiden interpreteert. En dat interpreteren doet hij niet alleen door te tekenen en te schilderen, hij doet het ook door te schrijven. En zoals hij schildert, zo schrijft hij ook: hyperpersoonlijk en vanuit zijn hart.

Dieren doen iets met de mens. En kerkuilen doen iets met Paul Christiaan Bos. Dat blijkt uit alles in zijn boek.

De Uilen Tuin / Paul Christiaan Bos / Uitgeverij Noordboek / hardcover