De geschiedenis van de mens is onlosmakelijk verbonden met de zeespiegel. Dalingen en stijgingen van de zeespiegel hebben vanaf het Eemien grote gevolgen gehad voor de mensheid. Een zeespiegelstijging kon een groep compleet wegvagen, terwijl een daling ongekende mogelijkheden bood om verre werelddelen te verkennen. Hoogleraar Salomon Kroonenberg schreef met Spiegelzee een geschiedenis van de mensheid in relatie tot de zeespiegel. En het beginpunt ligt, hoe kan het anders, in Nederland. In Katwijk, om precies te zijn.
Een kunstproject op het Katwijkse strand prikkelt de nieuwsgierigheid. Wat gebeurt er in die zwarte kaäba? Zinsbegoochelingen brengen je in verwarring. Maar de vernuftige opstelling maakt duidelijk hoe sterk de zeespiegel wereldwijd is veranderd in de laatste 120.000 jaar. En dat is precies de tijd dat Homo sapiens de wereld bevolkte. IJstijden kwamen en gingen. Zeeën vielen compleet droog of stegen vele meters. Die dynamiek trok overal ter wereld sporen en het zijn die sporen waarnaar Salomon Kroonenberg op zoek gaat. In Nederland, aan de kust van Zuid-Afrika, rond de Zwarte Zee en in tal van andere verre oorden. Wat Spiegelzee mij duidelijk maakte is dat je zeespiegelveranderingen over al ter wereld sporen achter liet. En dat geologische vondsten een heel samenhangend beeld vertonen. Of je nu op Groenland in het oeroude ijs boort, of dat je in Zuid-Afrikaanse grotten onderzoekt, de vondsten duiden allemaal op dezelfde ontwikkelingen in dezelfde tijd. Ik vind het opvallend hoe consistent waarnemingen over al ter wereld zijn.
Kroonenberg voert je in Spiegelzee naar fossiel koraal in het Eemien-terras aan de noordkust van Aruba, langs koraalterrassen op Papoea-Nieuw-Guinea, naar het binnenste van de Groenlandse ijskap en de oerrivier de Thrine, een rivier uit de tijd dat de Noordzee nog droog stond en de rivieren de Rijn en de Theems nog samensmolten tot één enorme stroom. Mooi vind ik het om te lezen over discussies van wetenschappers van aan de andere kant van het IJzeren Gordijn. Sovjet-collega’s hadden toch een ietwat gekleurde bril op, naar blijkt.
Is het per definitie zo dat de zeespiegel stijgt als de ijskappen van de Noord- en Zuidpool smelten? Het antwoord dat Kroonenberg in Spiegelzee geeft, blijkt verrassend genuanceerd. En dat heeft te maken met de zwaartekracht. Een enorme massa ijs oefent zwaartekracht uit op het omliggende water. Waardoor de zeespiegel in de omgeving van de ijsmassa stijgt. Smelt de ijsmassa weg, dan is de zwaartekracht weg en kan de zeespiegel juist dalen. Zo heb ik het niet eerder gelezen, maar dat geeft ook iets aan van mijn onwetendheid over geologische processen.
Dat de temperatuur op aarde ooit warmer was dan nu, wordt gaandeweg het lezen van Spiegelzee ook duidelijk. Een duidelijk bewijs vormen de oeroude boomstronken die vanonder gletjers tevoorschijn komen. Die boomstronken zijn soms enkele duizenden jaren oud. En dat betekent dat dat ijs er niet eeuwig heeft gelegen. Een andere eye-opener voor mij was te lezen dat de opwarming van de aarde juist kan leiden tot verkoeling in bepaalde delen. Als de aarde opwarmt, verdampt er meer water uit oceaan en zee. Dampt die elders op de continenten neerkomt als sneeuw en hagel en die daar de temperaturen doen dalen. Zo hangt alles met alles samen.
Ondertussen hadden veranderingen van de zeespiegel grote impact op de mensheid. Toen na een of andere ijstijd de Doggersbank in de Noordzee onder water liep, verdronk waarschijnlijk het hele volk dat op die verhoging in het landschap woonde. In de Alblasserwaard waar ik woon, kun je nog altijd over de Donk fietsen. Dit blijkt een bult zand te zijn die in prehistorische tijden al werd bewoond. Terpen in Friesland en verrassend genoeg ook in Suriname bewijzen de inventiviteit van de mensheid in oude tijden. In de grotten van Zuid-Afrika kun je de invloed van de zeespiegelverandering meten aan de mosselschelpen die je er vindt. Witte mosselschelpen konden alleen verzameld worden bij een lage zeespiegel. Zwarte mossels juist bij een hoge zeespiegel. Analyseer de lagen in de grot en je weet in welk tijdperk de zeespiegel hoog was en in welke laag.
De mens. Altijd inventief geweest. En gebleven. Kroonenberg eindigt Spiegelzee daarom optimistisch. Ook een toekomstige stijging van de zeespiegel zal de mensheid weten te overleven. Al was het maar omdat hij in woonboten kan gaan wonen. Spiegelzee vertelt het boeiende verhaal van de zeespiegelveranderingen op aarde en de enorme gevolgen voor de mens. Voor liefhebbers van geologie, prehistorie en klimaatverandering.
Spiegelzee / Salomon Kroonenberg / Atlas Contact / als paperback en als e-book
De beste verrekijkers tussen de € 200 en € 500:
Model | Toelichting | Prijzen vergelijken* |
 | De GPO Passion EO 10x42 wordt geroemd door zijn uitstekende beeldkwaliteit, het hoogwaardige ED glas en de zeer prettige handligging. De makers hebben hun sporen verdiend bij het gerenommeerde merk Zeiss. Zit wel precies op de grens van € 500,00. | |
 | De winnaar van de test door Audubon. Deze verrekijker scoort heel hoog op het gebied van helderheid en het ‘gevoel’ waaronder de soepele scherpstelknop en de balans. Geprezen vanwege de bijzonder goede ligging in de hand. | |
 | De Bynolyt Yellowbird 8x42 verrekijker is een robuuste verrekijker die beschikt over ED-glas en een zeer natuurgetrouw beeld oplevert. De beeldkwaliteit is hoog en het gezichtsveld ontzettend breed. | |
 | Een behoorlijk zware verrekijker, de zwaarste zelfs in dit overzicht (770 gram). En toch oordeelden de testers verrassend positief over deze verrekijker. De redenen? Mooie kleuren, soepele scherpstelling en de ‘lekkere’ ligging in de hand. Het gezichtsveld is 126 meter. | |
 | De fabrikant heeft dit model helemaal gerestyled. Het werd lichter en ligt dus beter in de hand. Verder roemen de testers dit model vanwege het heldere beeld. Het gewicht is 692 gram en het gezichtsveld 120 meter. Ik vind het zelf wel een strak en stoer model. Bovendien één van de goedkopere modellen in deze test. | |
 | De Bynolyt Stork is met de Vortex Diamondback in zijn prijsklasse het beste instapmodel. Voor de beginnende vogelaars en voor de allround natuurliefhebber is dit een degelijk en betaalbaar model. | |
 | Een verrassende outsider in dit overzicht. Ik kwam dit model tegen en ontdekte dat de Kowa-verrekijkers een enorme inhaalslag hebben gemaakt op het gebied van kwaliteit. En dat de prijs ook nog eens acceptabel is, is mooi meegenomen. | |
* Met een bestelling via één van deze partners steun je de visdief; dit kost je niets extra's. | ||
