Ergens in de Middeleeuwen werd aan de oever van de rivier de Rotte een nederzetting gebouwd. Hoe ongerept de omgeving van Rotterdam destijds was, kunnen we ons niet meer voorstellen. De verstedelijking, haventerreinen en zware industrieën vallen nergens te negeren. En dan toch Rotterdam een groene stad noemen? Kan dat? Jazeker. Zelfs in hartje Rotterdam valt van de natuur te genieten. Het is weliswaar door mensen gemaakte natuur, maar toch. In Rotterdam Groene Stad presenteren de auteur de honderd groenste plekken in Rotterdam. Neem deze ter hand en je ontdekt de meest verrassende plekken.

Eens was Rotterdam een ronduit smerige stad. In de negentiende eeuw groeide de stad explosief. Met ten hemel schreiende toestanden die bij zo’n ontwikkeling horen. Poldersloten net buiten de stad werden met huisvuil en drek gedempt. Ook in de stad slibde het waterstelsel dicht. De stad stonk. Tot overmaat van ramp braken er verschillende cholera-epidemieën uit die een kleine zeventienhonderd dodelijke slachtoffers maken. Het bracht stadsarchitect Willem Nicolaar Rose tot het formuleren van zijn ambitieuze Waterproject. Dit project zou de stad zijn eerste groenprojecten opleveren. Groenprojecten kent de stad nog altijd. Ook al noodgedwongen. Door klimaatveranderingen krijgt Rotterdam in de eenentwintigste eeuw te kampen met wateroverlast. Die leiden ertoe dat in 2013 het Rotterdamse klimaatadaptiebeleid door de gemeenteraad wordt goedgekeurd. Een van de onderdelen is de ‘ontstening’. Minder stenen, meer groen. Zo kan wateroverlast beter worden tegengegaan en is de kans dat er hittestress ontstaat ook kleiner. Met hittestress wordt bedoeld dat door een te groot stenen oppervlakte de stad te veel opwarmt).

Honderd groene plekken in Rotterdam. Dat zijn er aardig wat. Het zijn vaak verrassende locaties. Dat een groot aantal stadsparken en tuinen zijn opgenomen, zal je niet verbazen. Maar er is in Rotterdam veel meer groens te vinden. Wat denk je van stadsnatuur, participatietuinen, stadslandbouw, de waterstructuur, ecologie en groene winkeltips? Gelukkig beperken de auteurs zich niet tot gebieden in de stad. Ook buiten de stad is natuur te vinden. En aangezien die natuur buiten de stad niet in de opsomming van honderd groenplekken is opgenomen, vind je in Rotterdam Groene Stad véél meer groene plekken.

Rotterdam Groene Stad is een echt 010 boek. Een vogel als de meerkoet wordt als echte Rotterdammer neergezet: ‘Meerkoeten zijn net als de Rotterdammer no-nonsense.’ Ook de slechtvalk houdt van de stad. ‘Slechtvalken zijn echte zakenjongens. Ze houden van het snelle leven en verblijven vaak op hoge kantoorgebouwen.’ Mooi hoe allerlei dieren en planten als typisch Rotterdams worden geannexeerd. Ze komen er kennelijk in aardige aantallen voor. Naast de meerkoet en slechtvalk moet je dan denken aan de snoek, de spindotter, brandnetel, schubvaren, scholekster en spreeuw. Zelfs de Florentijnse muurspin komt in de stad voor. Waar vind je al deze wezens?

Wel, op het Van Brienenoordeiland bijvoorbeeld. Of in natuurgebied De Esch. Je zou ook het Katershofpad tussen Rotterdam The Hague Airport en de snelweg A13 kunnen kiezen. Of de omgeving van de Daltonweg waar de gemeente ecologisch beheer toepast. Maar ook midden in de stad kom je groene plekken tegen. Nummer één in de gids is de Binnentuin van het Stadshuis. Een stille oase in het drukke stadsgewoel, schrijven de auteurs. Dat geloof ik direct. Nooit geweten dat daar zo’n schitterende tuin wordt onderhouden. Beslist het bezoeken waard.

Stadsnatuur is mooi, schrijven de auteurs. Maar er komt een moment dat je alles gezien hebt en zin krijgt om er met de fiets op uit te gaan. Dan biedt ook de omgeving van Rotterdam gelukkig genoeg mogelijkheden. En dit gezegd hebbende, brengen de auteurs je in de Ackerdijkse Plassen, in Hoek van Holland met zijn strand en duingebied en natuurlijk ook in de Europoort, tot helemaal aan het Oostvoornse Meer. Maasvlakte II komt er nog bekaaid van af met nul plekjes. Ik verzeker je dat ook op dit immense haventerrein een aantal mooie groenplekken liggen. Denk alleen al aan het strand waar je kunt zoeken naar bijzondere fossielen. Het is wel een stukje extra op de pedalen…

Groene plekken bezoek je voor de natuur en voor je rust. De uitgever van Rotterdam Groene Stad is gespecialiseerd in architectuur en stedenbouw. Geen wonder dat er veel aandacht uitgaat naar de geschiedenis en architectuur van gebouwen en tuinen. Ook worden tal van markante momenten en herinneringen uit de geschiedenis van Rotterdam kort toegelicht. De Reus van Rotterdam wordt aan je voorgesteld, evenals de familie Zocher, een architectengeslacht dat Rotterdam een aantal projecten heeft nagelaten in de door hen zo geliefde Engelse landschapsstijl. De auteurs zijn deze familie er nog altijd dankbaar voor. Maar er word je veel meer geboden in Rotterdam Groene Stad. Wil je weten waar de enige boom die het bombardement van 1940 overleefde staat? Blader dan naar pagina 5. Jarenlang ben ik die boom vrijwel dagelijks voorbij gemarcheerd zonder dit te beseffen. Ik lees er nu pas over in dit boek. Wat een gebrek in mijn algemene kennis al die jaren. Ook tal van andere markante bomen worden aan je voorgesteld, compleet met toelichting. De monumentale beuk langs de Westzeedijk bijvoorbeeld. Of een andere taaie overlever, een appelboom aan de Wijnhavenkade. Maar de oudste boom van Rotterdam is een rode beuk die rond 1760 moet zijn geplant aan de Hoflaan. Met zijn indrukwekkende stamomtrek van 4,20 meter een echte bezienswaardigheid.

Ik besluit met een gedicht van rasrotterdammer Jules Deelder van wie het volgende gedicht in deze gids is opgenomen:

Aan de Maas gezeten
turend in het zwerk
het stadsgeraas geweken
ontstijgt men aan zichzelf

Op hoger plan gekomen
wiekend door de lucht
de zwaartekracht te boven
vindt met een ander terug.

O vogel van verlangen
wiegend op de wind
verlos ons van elkander
en van elkaars gewicht.*

* Jules Deelder, uit: Het lot van de eenhoorn, 1997

Grote stadsparken, intieme tuinen, ruige natuur en frisse stadslandbouw, Rotterdam heeft het allemaal. Met de gids Rotterdam Groene Stad in de hand ontdek je ze allemaal.

Rotterdam Groene Stad / Marieke de Keijzer Ward Mouwen / Nai010 Uitgevers / paperback