Raaf, zwarte kraai, roek, kauw, gaai en ekster. Wie deze vogels bekijkt, raakt onder de indruk van hun schoonheid. En wie ze bestudeerd staat versteld over hun intelligentie. Toch is de relatie tussen mens en kraai op zijn zachtst gezegd ambivalent te noemen. Kraaien worden vanouds fel vervolgd vanwege hun roofzuchtig gedrag. Tegelijkertijd diende de raaf opvallend maak als een mascotte dat kracht en vitaliteit moest uitstralen. Op boeiende wijze beschrijft Johan Boussauw beide kanten in zijn boek Raven, kraaien, eksters en gaaien.
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welkom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |
Johan Boussauw, zeer geïnteresseerd in oude bronnen, ging in oude geschriften na hoe er over kraaiachtigen werd gedacht vanaf de oudheid tot het einde van de negentiende eeuw. Invalshoeken die hij koos zijn thema’s als volksweerkunde, volksgeneeskunde, magie, jacht, legenden en naamgeving. Maar naast deze cultuurhistorische gegevens gaat hij ook in op de biologie van de kraaiachtigen en met name de relatie met andere dieren, bijvoorbeeld die met de wolf.
Laat ik beginnen met op te merken dat ik Raven en kraaien, eksters en gaaien met bijzonder veel plezier heb gelezen. Dat komt allereerst doordat het boek op een prettig eclectische manier is opgebouwd. Elk hoofdstuk is een verzameling teksten op zichzelf. Korte, min of meer op zichzelf staande alinea’s die telkens iets nieuws bieden. Dat maakt dat ik benieuwd bleef naar wat komen zou. Zo ging ik ‘als vanzelf’ door het boek.
Een andere factor waarom ik die boek met veel plezier heb gelezen, is simpelweg omdat de thematiek mij enorm aansprak. Moderne inzichten worden op heel natuurlijke wijze gecombineerd met inzichten uit antieke tijden. Inzichten over intelligentie van kraaien bijvoorbeeld. Of de scheppingsverhalen uit alle hoeken en gaten van de wereld. Noord-Amerikaanse indianen, Aboriginals en Siberische sjamanen hebben verhalen over kraaiachtigen in hun volksgeloof opgenomen. En wat te denken van de Griekse mythes, de zondvloedverhalen (waaronder het Bijbelse verhaal over de Ark van Noach) en verhalen uit de Europese cultuur? Zo was volgens een Estlandse sage de raaf in beginsel niet zwart, maar wit. Maar omdat de raaf niet mee wilde doen bij de schepping van de rivieren, stopte God hem als straf in een ton met teer. Hij werd pikzwart, op één veer in een vleugel na. Die veer bleef wit, maar de raaf verbergt deze witte veer zorgvuldig. Op deze wijze probeerde men in oude tijden leucisme te verklaren, het verschijnsel dat zwarte vogels gedeeltelijk wit kunnen zijn. Dit boek brengt biologie en cultuur op een heel aangename wijze samen en dat spreekt mij bijzonder aan.
Omdat het boek op eclectische wijze is opgebouwd, en de schrijver aan ontzettend veel aspecten aandacht besteed, vind ik het enigszins lastig om het boek samen te vatten. Laat ik een poging wagen:
Het boek zet in met biologische gegevens, waarin Boussauw ook bronnen uit het verre verleden in brengt. In het hoofdstuk over voorplanting en broedzorg komen Aristoteles (384-322 v.Chr.) en Aelianus (175-235) voorbij. Moderne inzichten worden gecombineerd met ideeën uit antieke tijden. Soms om aan te tonen dat denkers in oeroude tijden al modern aandoende inzichten hadden. En soms om een glimlach op het gelaat te toveren. Wat te denken van de krantenknipsels uit de achttiende en negentiende eeuw. Het mooiste citaat vond ik dat uit La Croix dat in 1909 berichte van een boer die een raaf schoot met om de linkerpoot een zilveren ring met het jaartal 1789 erop. Die raaf zou dus 120 jaar oud zijn geworden. Dat lijkt me wel een beetje lang, zelfs voor een raaf. Maar ja, La Croix behoorde wel tot de gerespecteerde media van die tijd.
Maar ja, onze cultuur is ook gevormd door magie. Kraaiachtigen werden op vele manieren bij tovenarij en hekserij gebruikt. Het heeft de reputatie van raven en kraaien natuurlijk geen goed gedaan. Want zat er een raaf op de akker tijdens het inzaaien, dan wist men van te voren dat de oogst mislukken zou. En wat te denken van een raaf die in een tuin vloog? Dat betekende dat een meisje haar onschuld verloren was. Er zijn zelfs mensen als heks aangewezen om zich een raaf opvallend dicht bij haar ophield. Wie weet heeft van de wrede heksenvervolgingen, die beseft dat dat dus een zaak van leven of dood betekende.
En toch, de raaf werd ook beschouwd als symbool van kracht. De Vikingen beeldden de raaf af op helm en schild en dat was bedoeld om de macht van Odin (Wodan) te benadrukken. Schotse graven hadden de raaf in hun wapen. En de burcht van Boeda, het oude koningspaleis in Boedapest, heeft een poort waarop een raaf zit.
Maar dan volgt al snel het hoofdstuk over de vervolging van kraaiachtigen. Vroeger werden kraaiachtigen hevig vervolgd vanwege de schade die ze zouden toebrengen. Het ging er bijzonder bloederig aan toe in vroeger tijden, en nog trouwens, want ik hoor in mijn omgeving regelmatig afgeven op kraaien, kauwen en eksters. Ik verbaasde me overigens over het feit dat ook in vroeger tijden al vergif werd ingezet om kraaien te bestrijden. Door stinkend nieskruid en braaknoot in lokvoer te verwerken raakten de kraaien versuft en kon je ze makkelijk vangen of ze stierven een langzame dood. Staat tegenover dat in landen als Zweden en Rusland het vervolgen van raaf of roek niet voorkwam, omdat beide soorten ongedierte zouden bedwingen. In Rusland vraten de roeken bijvoorbeeld de sprinkhanen op die de oogsten bedreigden.
Dit is slechts een kleine greep uit de inhoud van het boek.
En zo staat Raven en kraaien, eksters en gaaien boordevol interessante feiten en volksverhalen over de omgang tussen mens en kraaiachtigen. Boussauw hanteert een vaardige pen. Door de snelle afwisseling van korte verhalen leest dit boek ‘als vanzelf’. En dan moet ik ook nog opmerken dat de illustraties, oude houtsneden uit de vijftiende en zestiende eeuw, de teksten op aangename wijze ondersteunen. Hier is duidelijk iemand bezig geweest met passie voor natuur én cultuur. En dat resulteerde in dit bijzondere boek.
Conclusie:
Een verrassende en weldadige natuur- en cultuurhistorie over kraai, roek, raaf en ekster. Raven en kraaien, eksters en gaaien is een rijke en verrassende verzameling van moderne en antieke inzichten over geliefde én verguisde vogels. Een boek dat ik met veel plezier las en dat mij veel nieuws te bieden had.
Eerder verscheen van Johan Boussauw het boek De wonderlycke historie van kikkers, padden en salamanders, een cultuurhistorie over amfibieën.
Raven en kraaien, eksters en gaaien / Johan Boussauw / Bitbook / als paperback
De beste verrekijker van dit moment
 | De Vortex Diamandback HD 10x42 is vernieuwd. Wat mij bij het testen opviel was het stoere uiterlijk, de heerlijke handligging en het heldere beeld. De vormgeving vind ik uitgekiend. Ik ben heel enthousiast over deze verrekijker en dus is dit voor mij hét instapmodel voor beginnende vogelaars en 'gewone' natuurliefhebbers. |
 | Door Roots Magazine verkozen tot beste verrekijker in deze prijsklasse. |
 | Nikon is voor mij een merk waar ik niet direct aan denk als ik aan verrekijkers denk. Maar test ik een Nikon verrekijker dan valt me altijd op hoe contrastrijk en helder de beelden zijn. En dat geldt ook voor het vernieuwde model Nikon Prostaff P7 8x42. |
 | GPO is één van de meest populaire merken van dit moment. De makers hebben hun sporen verdiend in de wereld van de verrekijkers. In het middensegment is dit een heel gunstig geprijsde verrekijker die en rustig en haarscherp beeld levert. |
 | Nikon is voor mij een merk waar ik niet direct aan denk als ik aan verrekijkers denk. Maar test ik een Nikon verrekijker dan valt me altijd op hoe contrastrijk en helder de beelden zijn. Door het relatief lage gewicht biedt deze verrekijker ook nog eens een hoog gebruikscomfort. |
 | De verrekijkers van Zeiss staan garant voor kwaliteit. In het middensegment tot € 600 is dit één van de topkijkers. Deze verrekijker levert een hoog gebruikscomfort. |
 | GPO is één van de meest populaire merken van dit moment. De makers hebben hun sporen verdiend in de wereld van de verrekijkers. De GPO Passion HD 10x42 is in deze prijsklasse het meest betaalbare model. Het beeld is natuurgetrouw, contrastrijk en superhelder. Een aantrekkelijke prijs-kwaliteitverhouding in deze prijsklasse. |
 | De verrekijkers van Leica staan heel hoog aangeschreven onder vogelaars. De modellen zijn robuust en stoer. Deze verrekijker is voorzien van hoogwaardige technologie en biedt een haarscherp beeld. |
 | Scherp en helder beeld van rand tot rand. Dit is een echte topkijker van het gerenommeerde Amerikaanse merk Vortex. Deze kijker heet een extreem breed beeld en ligt heerlijk in de hand. |
 | Dé nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nóg meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 159 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! |
 | Na de NL Pure hét topmodel van Swarovski. Nog altijd een revolutionair model dat garant staat voor levenslang fabuleuze kijkervaringen. En nu ook nog eens behoorlijk in prijs verlaagd! |
 | Hét topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welkom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. | |