Twee hoofdpersonen en allebei zijn ze op zoek naar hun vader. Nou ja, de ene wacht op de terugkeer van zijn vader, terwijl de ander de Noordzee oversteekt om hem op het vasteland te gaan zoeken. Probleem: de Eerste Wereldoorlog is volop aan de gang. De historische en tegelijk psychologische roman Nooit meer wachten van Sarah van der Maas vertelt het verhaal van twee, ja zelfs drie mensen, die op zoek zijn naar iemand die zij zijn verloren. Of ze hen ook vinden zullen?
Een jongetje zwerft door het niemandsland tussen de linies rond de Franse stad Amiens. Het dorp waar hij woont was tot een jaar geleden bezet door de Engelsen. Die werden verdreven door de Duitsers die er nu dus heersen. Het jongetje, Gabriël geheten, heeft zich gehecht aan de Duitse majoor die hij haast beschouwt als zijn vader. Het ventje leeft in zijn eigen droomwereld en dat is maar goed ook, want toen de gevechten het gezin waartoe hij behoorde, uit het dorp verdreef, verloor hij zijn vader, moeder en broers uit het oog. Hij vluchtte terug naar het dorp, naar de boerderij van zijn ouders en slaapt er nu in de verlaten kerk met in de spits het beeld van de Heilige Maagd. Het spichtige ventje kent de weg rond het dorp en tussen de linies op zijn duimpje. Hij komt op plekken waar een ander niet komen kan. En op een dag vindt hij een gewonde Engelsman die, dat is wel duidelijk, bezwijken zal als hij geen hulp krijgt. Gabriël neemt de gewonde Brit mee naar het dorp en biedt hem een schuilplaats in de kerk. Wordt de Engelsman gevonden door de Duitsers, dan betekent dat een wisse dood, vrijwel zeker van beiden.
De Engelsman was tankcommandant. Wat er is gebeurd met de tank is niet meteen duidelijk. Wel is helder dat de bemanning op één na dood is. Die ene, Ralph Lawrence, want zo heet de Brit, is zijn familie ook uit het oog verloren. Zijn vader als eerste, toen die hem kleuter verliet om in Frankrijk te gaan wonen. Zijn moeder en zijn broers liet hij in een woeste bui achter, hij meldde zich aan bij het leger en trok ook naar de overkant. Als soldaat, op weg naar het front. Het front waar hij mogelijk zijn vader weer terug zal vinden.
En dan is daar nog de Duitse majoor. Geboren om het land te dienen, bestemd om voor het vaderland te sneuvelen. Oorlog voeren zit hem in het bloed. Had hij de kracht nog maar uit zijn jonge jaren. Dan zou hij heersen over het veld, in de slag. Nu dient hij zijn regiment in het dorp, omringd door een paar trouwe adjudanten. Slechts de kolonel wekt hem vrees aan. De majoor krijgt ook bericht dat hij iemand missen moet: zijn vrouw is omgekomen tijdens een bombardement. In haar fabriek waar munitie wordt gemaakt. Hij neemt Gabriël, het spichtige ventje uit het dorp, onder zijn hoede. Beschermt hem, probeert hem schrijven te leren. Maar moet met lede ogen toezien wanneer het ventje wordt gearresteerd op verdenking van spionage. Want de Engelsen lijken te beschikken over informatie die alleen de Duitsers hebben. En wie sluipt er altijd door de linies, op zoek naar alles wat maar bruikbaar is? Wie kan zelfs tot in het Engelse kamp komen zonder gezien te worden?
Je voelt wel aan dat al deze verhaallijnen wel een keer samen moeten komen, maar van meet af aan is volstrekt onduidelijk hoe. In het eerste deel van Nooit meer wachten wisselen de perspectieven zich beurtelings af. Na het perspectief van Gabriël volgt het perspectief van Ralph Lawrence en volgt het perspectief van de Duitse majoor. De hoofdpersonen voeren niet alleen een strijd met de omstandigheden om hen heen, ze worden stuk voor stuk gekweld door herinneringen, de zoektocht naar een vader, het verlangen naar een moeder. Daarbij vind ik het karakter van Gabriël het sterkst uitgewerkt. Je ziet voor je hoe een mager ventje van een jaar of tien door de modder van het front sluipt, zich neerlegt in de kerk, de gewonde dieren die hij opvangt verzorgt. Gabriël die de gebombardeerde boerderij en de landerijen erom heen beschouwt als zijn koninkrijk. Hier is hij de koning, hier dicht hij zichzelf alle macht toe. Het is haast komisch om te lezen. Lezen kan hij nauwelijks, maar de brieven van zijn moeder koestert hij. Je ziet hem opkijken naar de majoor en zich neerbuigen over de Britse soldaat. De Britse soldaat die hem argwanend aankijkt en hem ‘rattenjong’ noemt. De majoor die moet denken aan het jongetje van negen maanden waarvan hij afscheid had moeten nemen. Gabriël is de jongste van het stel, en wat mij betreft ook de sterkste.
De majoor en de Brit piekeren wat af. Hun gedachten weven zich als flashbacks in hun verhaallijn. Soms wat lastig te volgen, maar wel lezen, want ze vormen mede de opmaat naar de ontknoping.
Mensen die op zoek zijn. Naar zichzelf, een vrouw, een moeder, een vader. En ondertussen woedt de oorlog. Er vallen bommen, er snorren kogels. Een tank brandt uit. De bodem golft op en neer als de granaten inslaan. Dit had wat mij betreft nog rauwer verwoord mogen worden. Maar ja, dat de oorlog mensen vreet, dat weten we wel.
Ik las hier en daar over Nooit meer wachten dat het door de vele wendingen in perspectief en tijd wat lastig te volgen zou zijn. Dat vind ik niet. Ik vond het juist wel aangenaam dat de verhaallijnen van de drie hoofdpersonen elkaar afwisselen. Dat levert een aangename cadans op en bovendien: vrijwel elk hoofdstuk werpt weer nieuw licht op één van de andere hoofdpersonen. Dat vind ik knap gedaan van Sarah van der Maas.
Op driekwart nam de spanning toe. Dan wordt het duidelijk: de hoofdpersonen kruipen naar elkaar toe, langzaamaan maar onvermijdelijk. Daar hou ik wel van. De spannende vraag naar de ontknoping.
Ik heb erg genoten van deze historische roman over de Eerste Wereldoorlog. Een roman die ik ondanks het historische kader toch vooral wil duiden als een psychologische roman. De afwisselende verhaallijnen maken het aantrekkelijk om te lezen. De oorlogstaferelen hadden wat mij betreft iets rauwer beschreven mogen worden. En een onverwachte ontknoping. Een knap debuut van Sarah van der Maas.
Nooit meer wachten / Sarah van der Maas / Uitgeverij Mozaïek / als paperback, audiobook en e-book