De bekende hoogleraar en auteur Herman Pleij houdt zich al tijden bezig met onderzoek naar de Nederlandse identiteit. Het viel hem op dat die identiteit van oudsher wordt bepaald door begrippen als hard werken, zuinigheid, soberheid, zelfredzaamheid en onafhankelijkheid. In zijn boek Moet kunnen gaat hij op zoek naar die vermeende Nederlandse identiteit. Mij intrigeerde vooral het hoofdstuk waarin hij de relatie onderzoekt tussen de Nederlandse identiteit en ons landschap. Vind je dit allemaal maar droog klinken, dat is het zeker niet. Herman Pleij heeft een vaardige pen die vrijwel elke zin in humoristische inkt doopt.
In alle eeuwen verbaasden bezoekers zich erover dat het volk in onze contreien zich in de blubber van de moerasdelta in leven hielden. En het feit dat dit deel van Europa desondanks tot het dichtstbevolkte deel van Europa behoort. ‘Je zou de mensen beter amfibieën kunnen noemen dan landbewoners,’ schreef een Italiaanse reiziger in de zestiende eeuw. Plinius, een Romein die in de eerste eeuw mee reisde met de legioenen en verslag deed van zijn reis, had geen goed woord over voor de slijkwerkers in ons land. Slijkwerkers die opgeschepte modder lieten drogen tot turf en om zich eraan te warmen.
Negatief in elk commentaar was het feit dat de bewoners in ons land zich overgaven aan tegennatuurlijk gedrag door zelf land te scheppen en de kikkers en vissen te verjagen uit hun natuurlijke omgeving. Het werd als een regelrechte aanval op de schepping beschouwd. Dante plaats in zijn meesterwerk De Goddelijke komedie het Hollandse landschap zelfs in de hel bij een gloeiend hete zandvlakte. Daar werden homoseksuelen gestraft vanwege hun tegennatuurlijke gedrag. Het droogleggen van land door middel van afwatering en dijken werd eveneens als tegennatuurlijk gezien. Zo, die zit.
Het vlakke landschap stond over het algemeen synoniem voor eentonigheid en oppervlakkigheid. De vreeswekkende leegte moest steeds gevuld worden en dus gaat het Nederlandse landschap permanent op de schop. In naam van veiligheid, milieu, achterstallig onderhoud, werkgelegenheid of zucht naar fraaie natuur. Zelfs het woord ‘landschap’ houdt met dit scheppen verband. Oernatuur kennen wij niet meer in ons land, maar tegenwoordig wordt overal oernatuur uit de grond gestampt. Met felle discussies in de media tot gevolg.
Het boek Moet kunnen vond ik echt een leuk boek om te lezen. Of je na het lezen van Moet kunnen de Nederlandse identiteit hebt ontdekt, betwijfel ik. Dé Nederlandse identiteit bestaat niet, aldus toen nog prinses Maxima, en volgens mij had ze groot gelijk. Maar dat Nederland een bijzondere relatie heeft met natuur en landschap, aan dat gegeven valt niet te ontkomen.
Moet kunnen, op zoek naar een Nederlandse identiteit / Herman Pleij / Prometheus / als paperback en ebook
