Grauwe ganzen. Ik moet bekennen dat ik me soms wel eens wat laatdunkend over deze vogels uitlaat. Of beter gezegd: dat ze in sommige moerassen een plaag zijn, omdat ze het riet weg knabbelen waardoor de rietkragen veranderen in water en op water kan de kleine karekiet, snor en purperreiger geen nest maken… Ondertussen zijn grauwe ganzen evenals alle andere vogels bijzondere vogels. Sommige mensen zijn zelfs in de gelukkige omstandigheid dat ze hun leven lang studie kunnen maken naar het gedrag van de grauwe gans. Berend Voslamber is zo iemand. Hij schreef een magistraal boek over ‘zijn’ vogels: Mijn grauwe ganzen. Ik beveel het om meerdere redenen bijzonder aan.

‘Mensen willen dat het ene dier interessanter is dan het andere. Ze verwachten dat je naar een dier gaat kijken omdat het bijzonder is, maar het is eerder zo dat een dier bijzonder wordt doordat je er naar gaat kijken. Elk dier.‘ Een citaat uit Alle vogels van Koos van Zomeren. Dit citaat haalt Voslamber ook aan in een interview in Trouw naar aanleiding van zijn boek. Dat zette mij aan het denken en hoe langer ik erover nadacht, hoe meer ik ermee instemde. En na het lezen van Mijn grauwe ganzen al helemaal, hoewel het citaat natuurlijk geldt over elk dier. Van huismus tot groene kikker, zeeduizendpoot en wolf.

Actuele Top 10 Best Verkochte Verrekijkers Wat is de Top 10 Best Verkochte Verrekijkers van dit moment? En welk merk staat het meest in de Top 10? Wat blijkt? Een goede verrekijker hoeft niet duur te zijn! Bekijk de Top 10 >> label

Hou je het boek in je handen, dan valt meteen op dat het een heel kloek boek is. Er valt kennelijk ontzettend veel over de grauwe gans te melden en nog staat niet alles in dit boek, puur omdat wetenschappers nog niet alles weten over de grauwe gans.

Ik sla het boek dit keer helemaal achterin open. Het is nog niet zo heel lang geleden dat de grauwe gans een beschermde status had als niet-broedvogel. Tijdens de doortrek en in de winter was de grauwe gans beschermd. Buiten deze periode had de grauwe gans dus geen beschermde status, maar heel nuchter: het aantal broedende grauwe ganzen in Nederland was op de vingers van twee handen te tellen.

Dat kan ik me nu niet meer voorstellen. Wandel ik vanuit Alblasserdam naar molengebied Kinderdijk, dan is de grauwe gans één van de meest voorkomende vogels. En in het voorjaar kan pardoes een grauwe ganzenfamilie het fietspad oversteken met tientallen kuikens achter de oudervogel aan. Er is in de loop der jaren dus heel veel veranderd in grauwe ganzenland. Bescherming van de grauwe gans én de opkomst van de intensieve landbouw hebben ertoe bijgedragen dat het aantal broedparen sinds de jaren tachtig is verveelvoudigd. De intensieve landbouw biedt met zijn monotone weilanden met Engels raaigras precies dat voedsel aan wat grauwe ganzen believen. Zo bezien kweekt de intensieve landbouw naast koeien, varkens en kippen ook grauwe ganzen. En naarmate de populatie groeide, werden jonge dieren gedwongen zich in andere biotopen te vestigen (de natuurlijke leefgebieden waren volledig bezet) en nu broedt de grauwe gans tot in de stad aan toe. Er zijn er nu zoveel, dat er natuurbeschermers zijn die vinden dat het wel een onsje minder mag met de grauwe gans.

Ondertussen is Berend Voslamber bezig met zijn jarenlange onderzoek naar de grauwe gans. Hij onderzoekt ‘het hele leven’ van de grauwe gans. Van nesteldrang, het leggen van de eieren, het broeden, het groot brengen van de kuikens, de rui, de overlevingskansen van eerstejaars ganzen, het gedrag in de herfst, het geheugen van de grauwe ganzen, de voedselkeuze, de trek, de leeftijd en natuurlijk hoe de grauwe gans de stad veroverde.

Een paar hoofdstukken intrigeerden mij in het bijzonder. Dat over het geheugen allereerst en allermeest. Uit het onderzoek naar de grauwe gans blijkt dat het zeer intelligente vogels zijn. Strooiden de onderzoekers graan over een akker uit, dan werd al het graan gegeten, met uitzondering van de korrels rond het schild van een dode schildpad. Wat bleek? Dat schild lag de dag ervoor nog andersom op de akker, maar nu het omgedraaid was, wantrouwden ze de plek en vermeden ze die. Ook in het laatste hoofdstuk wordt het geheugen van de grauwe gans, individueel én collectief, hoog aangeslagen. De grauwe ganzen kennen hun leefgebied van Siberië tot in Noord-Marokko op hun duimpje. En voor kolganzen, de neef van de grauwe gans, geldt dat een individuele vogel het gebied ten oosten van Taimyr (Siberië) naar Nederland tot in detail kent. Sterker nog, deze ganzen blijken ook alle leefgebieden in de driehoek naar de Krim te kennen! Laten we alsjeblieft afscheid nemen van het idee dat dieren lege dozen zijn, slechts op hun instinct zouden leven als een veredelde machine. Het kleine brein van ganzen kan veel meer data bevatten dan tot voor kort voor mogelijk werd gehouden.

Een bijzonder leuk hoofdstuk vind ik dat over de kuikens. Jawel, zou je bij eieren staan waarvan de kuikens net uitkomen en jij bent het eerste wezen dat ze zien, dan zullen ze inderdaad jou als hun ouder zien. Zie daar je plicht als ganzenouder! Zet je schrap, want de kans is groot dat zich in de loop van de weken tot maximaal 60 andere kuikens zullen voegen bij ‘jouw kuikens’. Zoveel kuikens had Vrouwtje Z47 op het hoogtepunt achter zich aan lopen in de lente van 2003. Waarom adoptie met name onder grauwe ganzen voorkomt, is trouwens nog een raadsel.

Overigens leggen grauwe ganzen net na het uitkomen van de eieren soms tientallen kilometers af op zoek naar een opgroeiplek. Een veilige plek waar het gezin het water op kan vluchten en een plek met kortgrazig gras. Dat kortgrazige gras blijkt een succesfactor te zijn. In een opgroeigebied zonder begrazing, dus met ruige begroeiing, overleefde 45 procent van de kuikens tot vliegvlug. In begraasde weilanden was dat 70 procent.

Conclusie

Mijn grauwe ganzen van Berend Voslamber is een kloeke biografie met meer dan 300 pagina’s over een vogel die de meeste vogelaars als heel gewoon zullen ervaren. Ik raad je aan om dit boek te lezen. Alle facetten uit het leven van de grauwe gans komen ter sprake. Je ontdekt hoe wetenschappers onderzoek verrichten naar vogels als de grauwe ganzen. Je ontdekt onvermoede zaken. Je geniet van de prachtige foto’s die doorheen het hele boek staan. Ik heb althans bij menig foto even gewacht met het omslaan van de pagina. En alles in relatief korte hoofdstukken die toegankelijk geschreven zijn. Kortom, dit is een vogelbiografie in optima forma. Neem het ter hand en ontdek hoe ook een gewone vogel heel bijzonder kan zijn.

Mijn grauwe ganzen / Berend Voslamber / Noordboek Natuur / als paperback

Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. Bekijk het aanbod >> label