Een van de grootste vrouwelijke wetenschappers en kunstenaars uit de zeventiende eeuw blijkt een Hollandse dame te zijn geweest: Maria Sibylla Merian. Ze leefde van 1647 tot 1717. Evenals de grote Alexander von Humboldt die ongeveer een eeuw later leefde, verwierf zij grote roem door een ontdekkingstocht door Zuid-Amerika. Ze trok wekenlang door het oerwoud in Suriname en beschreef en tekende tientallen ontdekkingen. Vandaag verscheen een replica van het meesterwerk dat ze schreef: Metamorphosis insectorum Surinamensium. Destijds was het een meesterwerk en je kunt niet anders concluderen dan dat het dat ook nu nog is.
Maria Sibylla Merian reisde met haar dochter van 21 op een koopvaardijschip naar de overkant van de oceaan. Het was een bijzondere vrouw die haar tijd ver vooruit was. Ze was zeer zelfstandig en ondernemend. En reislustig bovendien. Ook ongewoon voor die tijd was dat ze scheidde van haar eerste man en hertrouwde met een kerel die handel dreef met Suriname. En zo kwam ze wellicht op het idee om Suriname te bezoeken. Dat was bepaald geen ongevaarlijke reis, maar ze overleefde het en keerde behouden terug in Nederland. Ondertussen had ze talloze ontdekkingen gedaan in het ongerepte oerwoud van Suriname. Zestig insecten en planten waar die insecten op leefden beschreef ze. Ook schetste ze deze organismen. Van een groot aantal boeken zijn de tekeningen fraai ingekleurd. Bij een kleiner aantal bleef het bij zwartwit tekeningen.
Het grappige is dat dit soort van boeken je ook duidelijk maakt welke ideeën men destijds had. Over de herkomst van insecten bijvoorbeeld. Gangbaar was destijds het idee dat insecten uit de grond kwamen gekropen. Maria Sibylla Merian was de eerste wetenschapper die aantoonde dat dat niet het geval was. Ze bracht heel precies het proces in beeld van eitje tot vlinder, de ontwikkeling van de vlinder dus. Werd van Alexander von Humboldt al opgemerkt dat hij als eerste dieren en planten in hun context onderzocht, nu blijkt dat deze Hollandse dame de Pruisische Alexander al een eeuw eerder voorging. Maria Sibylla Merian schilderde haar insecten niet op zichzelf, maar altijd in hun context. Ze tilde daarmee het natuuronderzoek op een hoger plan. Opmerkelijk, en inderdaad: haar tijd ver vooruit. Hoe komt het toch dat de meesten van ons haar naam niet kennen. Zij zou toch op een of andere manier een plaatsje moeten hebben in onze nationale geschiedenis?
Wellicht heeft de uitgave van haar meesterwerk voor dat effect. Overigens, en dat lees ik nu, Maria Sibylla Merian was van Duitse afkomst. Jammer hoor dat we deze geschiedenis moeten delen met onze oosterburen. Die haar overigens wel vereerden. Haar beeltenis prijkte tot de overgang naar de euro namelijk op een bankbiljet.
Wat een voorname uitgave is deze replica! Een sieraad in elk huis, zeker van natuurminnende boekenliefhebbers. Je kunt het qua uitstraling absoluut vergelijken met de replica van de allereerste Nederlandstalige vogelgids, het fenomenale boek Nederlandsche Vogelen. Hopelijk mag Metamorphosis insectorum Surinamensium op een even enthousiast ontvangst rekenen. Dit meesterwerk dat een paar eeuwen na dato nog altijd overtuigt en imponeert, verdient een groot publiek.
Metamorphosis insectorum Surinamensium / Maria Sibylla Merian / Terra Lannoo / hardcover