Recensie: Honingbijen, Jürgen Tautz

honingbijen-jurgen-tautzHet leven van honingbijen fascineert talloze mensen. Geen wonder, want een bijenvolk is wel zowat de meest bijzondere manier waarop de natuur materie en energie in ruimte en tijd heeft georganiseerd. Met dit motto opent het boek Honingbijen van bijenexpert Jürgen Tautz. Hij presenteert in een aantal hoofdstuk de nieuwste inzichten over het leven van bijen en bijenvolken.

button (1)

 

 

 

 

Het is grappig om de titel van de inleiding te lezen: Een veellijvig zoogdier. Iedereen weet dat bijen behoren tot de insecten. Ze staan ver af van zoogdieren die door velen als superieur worden gezien aan andere levensvormen op aarde. En toch betoogt Jürgen Tautz dat een aantal superieure eigenschappen van zoogdieren ook aangetroffen worden bij het superorganisme dat ‘bijenvolk’ wordt genoemd. Zo vermenigvuldigen zoogdieren zich erg traag; bijen ook. Zoogdiervrouwtjes maken moedermelk aan; bijen produceren zustermelk. Zoogdieren hebben een constante lichaamstemperatuur van  36 graden Celcius; bijen van circa 35 graden Celcius. En dan hebben we nog niet gesproken over de fenomenale cognitieve eigenschappen waar zowel zoogdieren als bijen over beschikken. Een boeiend begin van het boek Honingbijen.




Als het gaat om voortplanting en seks zijn bijen bijzondere wezens. Ze nemen namelijk een uitzonderingspositie in het dierenrijk in. De normale gang van zaken is dat zich voortplantende dieren paren en dat alle nakomelingen zich opnieuw voortplanten. Bijen doen dat anders, want alleen de koninginnen en een paar darren zorgen daadwerkelijk voor de voortplanting. En over trage voortplanting gesproken: één koningin baart jaarlijks slechts twee of drie dochters die zich ook reproduceren. Dat is in vergelijking met andere insecten extreem laag. De vrouwtjes van andere insecten zijn vaak in staat om in recordtempo tienduizenden geslachtelijke nakomelingen te krijgen. Maar toch. Eén koningin baart duizenden en duizenden steriele vrouwtjes en deze massa bijen biedt de koningin een veilige omgeving. En ook: deze massa bijen zal zich splitsen zodra de omstandigheden daar rijp voor zijn. Een jonge koningin verlaat de kolonie met in haar gevolg een groot deel van de oude kolonie. Ze trekken erop uit op zoek naar een nieuw nest. En de oude kolonie vernieuwt zichzelf en groeit weer aan. Door dit herstellend vermogen creëren bijen een ‘eeuwige kolonie’ die voortdurend bezig is met het vernieuwen van haar onderdelen. Het bijenvolk als superorganisme.

Over het belang van bijen is al veel geschreven. Het wordt steeds duidelijker dat zonder bijen de bestuiving van bomen, struiken en planten stopt. En dat zou desastreuze gevolgen hebben. Geen enkele bestuiver is zo effectief als de honingbij. De auteur schat dat over de hele wereld zo’n tachtig procent van alle bloeiende planten door insecten wordt bestoven en daarvan weer zo’n vijfentachtig procent door honingbijen. En van vruchtbomen wordt zelfs negentig procent door honingbijen bezocht. Hij noemt nog een duizelingwekkend getal: in totaal zijn er wereldwijd zo’n honderdzeventig duizend bloeiende planten die mede door bijen worden bestoven. Veertigduizend ervan zijn zelfs grotendeels afhankelijk van honingbijen. En dat terwijl er slechts negen bijensoorten zijn. Denk maar eens na over deze verhoudingen. Het is inderdaad duizelingwekkend.

Fascinerend. Dat is het woord dat bij me opkwam toen ik het boek Honingbijen van Jürgen Tautz las. Hij gaat in de afzonderlijke hoofdstukken in op thema’s als de relatie tussen bijen en bloemen, seksualiteit van bijen, het voeden van bijenlarven, de bouw en functie van de honingraat, de verwantschapsrelaties binnen een bijenvolk en de eigenschappen van het superorganisme ‘bijenvolk’.

Het boek staat vol mooie foto’s van bijen. Toen ik het boek Honingbijen voor het eerst opensloeg, had ik de neiging om de bijen van de bladzijden te vegen. Onder elk hoofdstuk kruipt er namelijk een bij over de bladzijde. Een grappig elementje in een schitterend vormgegeven boek. Dat het een boek is dat velen bekoort blijkt wel uit het feit dat er nu een herdruk is verschenen. In een prachtig nieuw jasje, maar met dezelfde opwindende inhoud.

Honingbijen / Jürgen Tautz / KNNV Uitgeverij / paperback

button (1)

de-mooiste-bijbenboeken