Over klassiekers gesproken: voor plantenliefhebbers is de Heukels’s Flora van Nederland dé plantenbijbel voor in het veld. Eind negentiende eeuw verscheen de eerste editie en nu ligt de nieuwste druk en een compleet nieuwe editie voor me. Terwijl de vorige editie een wereldprimeur bevatte vanwege de indeling van de plantenfamilies aan de hand van wereldwijd DNA-onderzoek, en dus niet meer op basis van (alleen) de uiterlijke kenmerken, is de nieuwste editie vooral een stuk uitgebreider én de tekeningen zijn nu in kleur en een stuk frisser. Voor Nederland geldt dat dit nog steeds hét standaardwerk over de flora is.
Dat de Heukels’ Flora van Nederland hét standaardwerk over de flora in Nederland is, bewijst zijn status onder wetenschappers: bij twijfel over de naamgeving of indeling van wilde planten in Nederland heeft de Heukels’ het laatste woord. En die status geniet hij al meer dan 130 haar lang. De nieuwe editie is een stuk dikker dan de vorige (meer dan 200 pagina’s extra) en bevat bovendien ook nog eens véél meer soorten: ongeveer vijfhonderd soorten extra. Meer dan 2.500 soorten worden afgebeeld en beschreven. De afbeeldingen zijn tekeningen, die door hun eenvoud uitblinken in duidelijkheid. De nieuwe Heukels’ Flora van Nederland bevat ook veel kleine tekstjes met extra informatie over de soort of tips voor determinatie. Het statement van de uitgever is denk ik waar: ‘De enige flora die op ruime schaal op veldexcursies wordt getest.’ Toen ik alweer een paar decennia geleden actief was in de Natuurvereniging Tholen gebruikten de leden van de plantenwerkgroep inderdaad de Heukels’ Flora van Nederland. Ik was zelf meer in de weer met vogels, maar nu ik af en toe planten film en ze op naam wil brengen is een goede veldgids onmisbaar. Ik kan je zeggen: planten op naam brengen is nog zo eenvoudig niet!
Gelukkig biedt de Heukels’ Flora van Nederland een praktisch hulpmiddel aan: zoeksleutels. Bij twijfel bekijk je de plant nauwkeurig en volg je de aanwijzingen in de negen hoofdsleutels. Die sleutels bestaan uit stellingen, zoals: Blad glanzend. Nerven niet ingezonken. of: Stijl aan de top van het vruchtbeginsel geplaatst. Talloze van dit soort zoeksleutels wijzen je de weg naar de juiste soort. Ik vind het zelf eerlijk gezegd best wel ingewikkeld, maar al doende leert men snel. Je zult als plantenliefhebber wel moeten trouwens. Meer dan 2.500 wilde planten, die herken je niet zomaar. Neem altijd een loep mee, want de kleinste details maken soms het verschil. De kleinste details worden trouwens haarscherp in beeld gebracht. De kleurentekeningen in de nieuwe editie zijn niet alleen een stuk frisser, ook komen de details veel beter tot hun recht. De nieuwe editie is tot stand gekomen in nauw samenwerking met tal van mensen die actief zijn in het veld. Vrijwilligers en plantenliefhebbers gaven hun waarnemingen door. En zo kwamen al die extra soorten in de gids terecht. Nieuwe soorten kwamen alleen in de gids terecht als er ook bewijsmateriaal was van hun aanwezigheid, zo las ik in een interview met Leni Duistermaat.
De nieuwe editie van de Heukels’ Flora van Nederland:
In de geheel nieuwe editie is de spectaculaire uitbreiding van de Nederlandse flora met 2.500 soorten opgenomen (20% meer ten opzichte van 2005). In deze editie is gebruik gemaakt van steunkleuren waardoor leesbaarheid aanmerkelijk is verbeterd. De aangebrachte tabs en slimme indeling maakt navigeren nog makkelijker. Invasieve en giftige planten zijn duidelijk aangegeven. Deze nieuwe editie is verzorgd door de Leidse plantkundige Leni Duistermaat, verbonden aan Naturalis Biodiversity Center.
Veldgids Nederlandse Flora
Vrijwel geen enkel boek blijft zonder concurrentie. Zo ook een veldgids planten niet. Een paar weken geleden besprak ik een andere plantenbijbel: de Veldgids Nederlandse Flora van Henk Eggelte. Ook al zo’n veldgids van grote klasse. De insteek van de veldgids van Henk Eggelte is iets minder wetenschappelijk en daardoor iets toegankelijker. Maar denk niet dat hij perse eenvoudiger is. Welke van de twee veldgidsen je ook kiest, je moet je een weg banen door een ware jungle aan planten en bomen. En voor beide gidsen geldt: zorg dat je de determinatiesleutels goed volgt, want neem je een verkeerde afslag, dan verdwaal je hopeloos. Qua laagdrempeligheid wint de Veldgids Nederlandse Flora het nipt van de Heukels’ Flora van Nederland. Zoek je echter een veldgids met een meer wetenschappelijke insteek en die in plantenland altijd het laatste woord heeft, dan kom je toch uit bij de Heukels’ Flora van Nederland. Dit is toch echt hét standaardwerk over de flora van Nederland .
En zo blijkt een klassieker van grote waarde voor de doorgewinterde botanist, voor studenten, ecologen en al wie de planten lief heeft.
Heukels’ Flora van Nederland / Leni Duistermaat / Noordhoff Uitgevers B.V. / hardcover