Af en toe steekt de menselijke gekte de kop weer op. De Tulpengekte in de zeventiende eeuw is een legendarisch voorbeeld. En de zogenaamde ‘internetbubbel’ is een voorbeeld van recentere gekte. Nou, een eeuw geleden had je gekte vanwege de grote vuurvlinder. Die gekte trof niet slechts één persoon die toevallig een grote vuurvlinder ontdekte, nee, complete volksstammen van overzee waren in de ban van de grote vuurvlinder die in Friesland was ontdekt. Het insect waande men destijds als uitgestorven, groot was de opwinding dat er toch nog een paar bleken rond te vliegen! Caspar Janssen beschrijft de gekte in zijn meeslepende boek Het veen, de vlinder en de openbaring.

Het verhaal van Het veen, de vlinder en de openbaring is in het kort als volgt: een schooljongen vangt een vlinder en toont die aan zijn schoolmeester. Die stuurt de vangst door naar insectenkenner R.A. Polak die prompt in vervoering raakt vanwege dat ene exemplaar van Chrysophanus dispar Haw dat voor hem ligt. Deze ondersoort van de grote vuurvlinder komt uitsluitend in Nederland voor. Samen met insectenkenner J.Th. Oudemans spoedt hij zich naar Friesland om eitjes en rupsen te verzamelen. Maar elk geheim lekt uit en al spoedig werd Friesland overspoeld door liefhebbers. Je kunt beter zeggen: natuurvandalen, want in de ogen van een verzamelaar is de beste vlinder een vlinder die met een speld vastgeprikt is op het bord.

De gekte had gelukkig een gunstig neveneffect: de samenleving werd er zich bewust van dat het leefgebied van de zeldzame grote vuurvlinder zo uniek en kwetsbaar was, dat het beschermd diende te worden. Niemand minder dan de bekende Jac. P. Thijsse spande zich hiervoor in. En met succes, hoewel de grote vuurvlinder nog altijd ernstig in zijn voortbestaan wordt bedreigd. Hij vliegt nog rond in de Weerribben en in natuurgebied de Rottige Meente. En dat is op zichzelf een wonder, want de grote vuurvlinder stelt hoge eisen aan zijn leefgebied, zo blijkt uit onderzoek. Het valt te hopen dat de samenleving nog altijd beseft welke unieke dieren er op ons grondgebied voorkomen en dat deze dieren bescherming behoeven. De bescherming van de grote vuurvlinder is een van de markeerpunten in onze nationale geschiedenis over natuurbescherming.

De gekte rond de grote vuurvlinder vond honderd jaar geleden plaats. Deze mijlpaal was de reden voor de Vlinderstichting om Het veen, de vlinder en de openbaring van Caspar Janssen uit te geven. Janssen is columnist bij de Volkskrant, en dat merk je. Het staat vol met prachtige anekdotes die de auteur met veel vaart met elkaar verbindt. Dit boek leest dan ook als een trein. Aanbevolen!

Het veen, de vlinder en de openbaring / Caspar Janssen / KNNV Uitgeverij / Hardcover