Dit is een bijzonder geestig boek. Dat wil ik meteen wel kwijt. In Het mooie vogelwoordenboek laat Toine Andernach, vogelaar en taalliefhebber, zien hoe bijzonder het vocabulaire van vogelaars is. Bekende, minder bekende en soms ronduit vergeten termen diept hij op en beschrijft hij op informatieve, maar vooral op buitengewoon hilarische wijze. Ik barstte bij menig omschrijving in lachen uit.

Actuele Top 10 Best Verkochte Verrekijkers Wat is de Top 10 Best Verkochte Verrekijkers van dit moment? En welk merk staat het meest in de Top 10? Wat blijkt? Een goede verrekijker hoeft niet duur te zijn! Bekijk de Top 10 >> label

Nee, dit is geen woordenboek. Het mooie vogelwoordenboek gaat over wat de titel suggereert: over mooie vogelwoorden. Termen die in de wereld van vogelaars soms zo bekend zijn, dat niemand zich afvraagt waarom we juist die termen gebruiken. De woorden beschrijven een vogel, het gedrag van een vogel, of juist het gedrag van vogelaars. Ook niet-bestaande mooie vogelwoorden komen aan bod. Niet alleen de vogelwoorden stelen de show. De uitleg die Toine Andernach geeft, is minstens zo mooi.

Tien hoofdstukken. Héél veel woorden. Heel vaak lachen. Hoe vogelaars vogelen heet een hoofdstuk. In Vlaanderen blijken vogelaars iets anders onder vogelen te verstaan dan ten noorden van de Nederlands-Belgische grens. Ook een ontzettend hilarisch hoofdstuk: Wat vogelaars nodig hebben. Ach, eigenlijk zijn alle hoofdstukken hilarisch, maar niet alleen dat. Je steekt er ook veel van op. Vakjargon heeft nog al eens de neiging vanzelfsprekend te worden, zo vanzelfsprekend dat niemand zich meer afvraagt waarom we dat jargon gebruiken, wat de oorspronkelijke herkomst is en of het logisch is dat we dat jargon gebruiken.

Jizz

Neem nu het woord jizz. Lange tijd was de herkomst van dit veelgebruikte woord een raadsel. Dacht men eerst dat het een term was die uit de vliegtuigwereld afkomstig was, daar bleek uit later onderzoek dat ver voor de Tweede Wereldoorlog een Ierse natuurkenner deze term al gebruikte. Recent onderzoek toont ook aan dat de betekenis van het woord jizz in de loop van de tijd is veranderd. Oorspronkelijk betekende het ‘de bezieling, het enthousiasme.’ Nu betekent het: ‘de algemene indruk’.

Manieren om te vogelen

Vogelen, Afvinken, Turbovogelen, Twitchen, Tapen, Wishful birding, Mindful vogelen. Allemaal manieren waarop je vogelen kunt. Zoals gezegd, in België vogelt men op een andere manier dan in Nederland. In beide landen kun je allerhande vogelaarstypes onderscheiden. Ik bekijk nieuwsgierig het lijstje. Hoe omschrijf ik mezelf? Zou ik De onverzadigbare vogelfilmfetisjist zijn als variant op De onverzadigbare vogelfotofetisjist? Of, iets strelender voor mijn ego: De altijd alerte vogelgeluidenherkenner? Nee, ik behoor niet tot de groep der vliegschaamteloze vogelreizigers. Ik denk wel dat ik soms een mindful vogelgenieter ben. Dan moet ik wel uit mijn auto getrokken worden en gewoon een paar uur lang op een stoeltje gaan zitten, of op mijn gemakje ergens gaan wandelen. Voor autovogelaars heeft Toine Andernach ook een term gevonden, maar die kon ik tijdens het schrijven van deze recensie niet meer terug vinden. Ook in het land der vogelaars wordt onderscheid gemaakt tussen rekkelijken en preciezen. Tot de laatste groep behoren ongetwijfeld De raszuivere exotenbestrijders.

De witte strandloper

Nozeman & Sepp beschrijven in hun weergaloze werk de witte strandloper. Konden zij bevroeden dat het de zwarte ruiter in winterkleed was die zij bedoelden? Als ze dat hadden geweten, dan hadden ze vast hun tanden in de witte strandloper gezet:

‘Gebraden bevond ikze een lekkere versnapering,
naby komende aan de Sneppen.’

Wat een vogelaar nodig heeft

Wat hebben vogelaars nodig? Menigeen een levenslijst. Lijstjes maken zit in de genen van menig vogelaar. Jazeker, maak van vogels kijken maar weer een sport! Levenslijsten heb je, de jaarlijst, de daglijst, de tuinlijst en natuurlijk ook de wc-lijst: alle soorten die door iemand vanuit zijn wc-raampje zijn gespot. Maar je telt pas echt mee wanneer je de Zelfontdeklijst aanvoert. Dit is de lijst met vogels die jij als eerste hebt gevonden.

Als vogelaar lijk je alleen mee te tellen wanneer je ook nog eens een forse telescoop meezeult. Daarom loopt de schrijver van het boek ook sinds een paar jaar rond ‘met een paar kilo verlengstuk van zijn mannelijkheid op zijn rug‘. Schitterende beeldspraak die exemplarisch is voor Het mooie vogelwoordenboek.

Vogelnamen

Nu moet ik toch ook even kwijt dat ik niet in alles de auteur kan en wil navolgen. In het hoofdstuk over vogelnamen en hun verhaal staat hij uitgebreid stil bij de kanoet wiens naam in over het algemeen in verband wordt gebracht met de Deense koning Knut II. Het valt de auteur op hoeveel vogelnamen naar de mannelijke kenmerken van hun kleed verwijzen. De vrouwtjes komen er maar bekaaid van af. Zelfs het nonnetje dank zijn naam aan het verenkleed van het mannetje. De auteur pleit voor een revolutie. Breng de vrouw in de vogelnaam! Het kan me niet schelen dat dat gaat gebeuren. Jeannette van Gent, ik vind het prima. De groenpootamazone, ook best. Wespendievegge mag voor mijn part ook. Maar bij visdievegge klim ik in de gordijnen. Laat de visdief alsjeblieft de visdief!

Een bijzonder kampioenschap

Een bijzonder kampioenschap. Nee, ik heb het niet over een vogelkijkmarathon. Ik heb het over het NK Meeuwenschreeuwen. Het imiteren van het geluid telt voor driekwart mee. Het andere kwart is de score voor de imitatie van gelijkenis en gedrag. Kijk je ’s ochtends in de spiegel en denk je regelmatig dat je een stormmeeuw of grote mantelmeeuw in de ogen kijkt, meld je dan rap aan.

Allergie voor vogeljargon

Heel eerlijk: er is vogeljargon waar ik allergisch voor ben. Het woord jizz is al genoemd. Schaamsoort is er ook zo één. Waarom zou ik me moeten schamen omdat ik een vogelsoort nog niet heb gezien? KBV vind ik er ook zo één. Aan afkortingen van vogelnamen heb ik helemaal een hekel. De acro, micha, blijster en habapa kunnen me gestolen worden. Zou ik dit abacadabra horen, dan grijp ik subiet naar Het mooie vogelwoordenboek om de betekenis van dit gebrabbel te ontcijferen… Veel waarschijnlijker is dat ik dan een frons tot ver op mijn voorhoofd trekken zal.

Leuke elementen

Het mooie vogelwoordenboek is hilarisch, leerzaam en voor vogelaars introspectief. Leuke elementen in het boek zijn de bijzonder mooie woorden met hun betekenis en de lijstjes. Een paar lijstjes heb ik hierboven al genoemd. Voor de kenners en liefhebbers vermeld ik ook het Mooie lijstje van vogelwoorden van Jac. P. Thijsse.

Niet bestaande nieuwe betekenissen

Tot slot nog even wat vogelwoorden met een niet-bestaande nieuwe betekenis, bedacht door de auteur. Schaamsoort: een vogel die overdag nauwelijks te zien is en er ’s nachts op uit trekt. Of de Schaarse doortrekker: een vogelaar die, bij gebrek aan sanitaire voorzieningen in de vogelkijkhut, zijn behoefte in de vrije natuur doet. De oncontroleerbare dwang om te vogelen wordt samengebald in het woord vogelhonger. Daar lijdt ik momenteel aan. Ik moet er dit weekend nodig weer op uit!

Conclusie

Vogelaars bezigen soms een bijzonder taaltje dat door buitenstaanders nauwelijks begrepen wordt, en door veel vogelaars ook niet trouwens. De taal van het gilde der vogelaars heeft onze taal op vaak geestige wijze verrijkt. Taalliefhebbers, vogelaars en uw geliefden, lees dit boek. Het voert je mee in een bijzonder wereldje en het brengt de lach in je leven. Mooi geïllustreerd ook trouwens met tekeningen van Jos Zwarts. Die verdient het ook om genoemd te worden.

Het mooie vogelwoordenboek / Toine Andernach / Uitgeverij Noordboek / als paperback

Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. Bekijk het aanbod >> label