Een kruidenboek oftewel een herbarium. Een genre dat kan buigen op een eeuwenoude traditie. Al in het Oude Egypte, China, India en Europa stelde men al herbaria samen. Caz Hildebrand stelde een modern herbarium samen. Klassieke kruiden afgebeeld in een hedendaagse stijl, geïnspireerd door het modernisme. Met natuurlijk dezelfde functie als herbaria uit vervlogen tijden: een naslagwerk waarin je alle nodige informatie vindt. En daar is Caz Hildebrand uitstekend in geslaagd in zijn Herbarium.

Schoonheid staat centraal in Herbarium, naast inspiratie en informatie. De opzet van het boek is, om met waardering van de schoonheid van kruiden, een juist gebruik van kruiden te stimuleren. En onder kruiden verstaat Caz Hildebrand kruiden die traditioneel in Europa voorkomen, aangevuld met exotische kruiden. Want onze smaak was nooit zo kosmopolitisch als juist vandaag de dag. Door het gebruik van dit Herbarium krijgen we meer inzicht in de manieren waarop kruiden ons voedsel smaak kunnen geven, onze kwalen kunnen genezen, ons huis lekker doen ruiken en onze energiebalans herstellen. Ik ben niet zo’n kruidenmens, en ik sta er inderdaad van te kijken op hoeveel manieren je kruiden kunt toepassen en hoe gezond de meeste kruiden zijn. Kruiden spelen een rol in de culinaire, medische en spirituele kanten van ons leven.

Nu zijn niet alle kruiden even heilzaam. Er zijn een paar kruiden die ronduit dodelijk zijn. De Monnikskap bijvoorbeeld. Een uitermate giftige plant. Niet planten in de tuin als er kinderen of huisdieren in komen, schrijft Caz Hildebrand terecht. In vroeger tijden doopten soldaten de punten van hun pijlen in het sap van Monnikskap. Met vreselijke pijnen tot gevolg bij degene die de pijl in zijn bast kreeg. Hmm, ik ga liever door naar de iets mensvriendelijker kruiden, waar dit Herbarium gelukkig vol mee staat.

Heemst bijvoorbeeld. De wortels en bladeren worden gebruikt in tincturen, capsules en thee. De tincturen bieden verlichting bij keelpijn en droge hoest. En thee helpt bij spijsverteringsstoornissen. De ronde, viltige bladeren hebben getande randen en drie tot vijf lobben, waardoor ze, als je door je wimpers kijkt, een beetje de vorm van Afrika hebben. Laat dit kruid nu net afkomstig zijn uit Afrika… Overigens werd de plant in vroeger tijden verwerkt in spekjes en marsmallows, vandaar dat de Engelse naam van Heemst Marsh Mallow luidt. De Romeinen waardeerden Heemst al. Ze gebruikten de wortels als vulling voor speenvarken. Gelukkig hoef je geen speenvarken aan het spit te draaien om van Heemst te kunnen genieten: ‘Bij gebrek aan een varkentje kun je de wortels koken tot ze zacht zijn, ze dan schillen en in boter bakken,’ zo luidt het onderkoelde advies van Hildebrand.

Bij sommige kruiden wordt een uitspraak uit de oudheid boven de informatie geplaatst. Het valt me op dat William Shakespeare wel veel met kruiden moet hebben gehad, want boven een behoorlijk aantal kruiden prijkt een quote van deze literaire held. Zo ook boven Knoflook. ‘Eet geen uien of knoflook. Want onze adem moet zoet zijn; dan zullen ze het beslist een zoete komedie vinden.’ Dat knoflook gezond is, wist ik wel. Maar dat knoflook gebruikt wordt om hartaandoeningen, een hoog cholesterolgehalte en hoge bloeddruk te voorkomen, dat wist ik niet. Dat wordt nu en dan een extra teentje knoflook door het eten.

Wat ik ook een mooi soort vindt, is Kattenkruid. Katten zijn verzot op dit kruid. Ze wentelen zich er in rond, kauwen erop, schudden hun kop door de plant en het blijkt dat Kattenkruid zelfs seksuele lust opwekt. ‘We hebben het nog altijd over katten,’ schrijft Caz Hildebrand er veelbetekenend bij. Kunnen we de Chinezen niet op een idee brengen? Het zou een heilzame uitwerking hebben op de populaties tijgers en neushoorns als zij massaal aan het Kattenkruid gaan. Een zalf van Kattenkruid is tevens heilzaam tegen aambeien.

Is er op een of andere manier gif in je lichaam terecht gekomen, dan zou je volgens de Tang Bencao (de sleuteltekst voor Chinese geneeskunde), Kamperfoelie kunnen gebruiken om het lichaam te zuiveren. De zestiende-eeuwse kruidkundige John Gerard ontdekte dat Kamperfoelie een probaat middel was tegen de hik. Voeg daar de hoge concentratie vitamine C bij en het ontstekingsremmende bestanddeel quercetine, en je hebt weer een natuurlijk medicijn ontdekt. Let wel op: de bessen van Kamperfoelie zijn giftig. Niet eten dus.

Herbarium van Caz Hildebrand valt niet alleen op door de geestige en ontzettend interessante omschrijvingen. Ook de manier hoe de kruiden zijn afgebeeld is indrukwekkend mooi. Geen foto’s, maar fraaie tekeningen. Hierboven stipte ik het al aan: illustraties geïnspireerd door het modernisme. De minimalistische en kleurige tekeningen zijn een lust voor het oog.

Achterin Herbarium vind je handige registers, waaronder Herbarium voor elke dag. Talloze toepassingen vind je in dit registeren. Welke kruiden je voor welke symptomen kunt gebruiken bijvoorbeeld. Of kruiden voor schoonheid. Kruiden voor cocktails, gearomatiseerd water en salades. Ben je op zoek naar een bepaalde smaak, dan raadpleeg je het register Smaken van kruiden. Zo is het Herbarium van Caz Hildebrand een ideaal naslagwerk voor iedereen die met kruiden in de weer is of wil. En het leuke is: je kunt kruiden in het wild plukken, maar je kunt ze natuurlijk ook zelf kweken. En in de supermarkt kopen. Kruiden zijn nog nooit op zo ruime schaal en zo gemakkelijk beschikbaar geweest. Profiteer ervan. En wil je aansluiten bij een echte Hollandse traditie, eet dan veel Echte kervel. ‘Kervel wordt door Hollanders zeer veel gebruikt in een stoofpot of hutspot die ze eten en die ze warmoes noemen.’ Aldus John Gerard in 1597.

Herbarium / Caz Hildebrand / Uitgeverij Thoth / hardcover (ook verkrijgbaar in het Engels)