Sam Janse, theoloog en emeritus predikant, houdt zich bezig met vragen over geloof, duurzaam en levensstijl. In zijn nieuwe boekje Groene catechismus gaat hij op een beproefde en klassieke manier in op allerlei vragen op het snijvlak van christelijk geloven en duurzaam leven. Je bent christen en wat betekent dat voor jouw omgang met de aarde en alles wat leeft? Door de opzet van vraag en antwoord is dit een heel toegankelijke manier om allerlei aspecten die met deze vraag samenhangen tot je te nemen én om deze vragen met elkaar te bespreken.
Bij de introductie van één van zijn bijbelstudieboeken, Eenvoudig leven, bracht ik een bezoek aan Sam Janse. Laat dat helder zijn: ik werk als marketeer bij KokBoekencentrum uitgevers en in die zin schrijf ik deze recensie met een dubbele pet op. Of ik helemaal objectief ben, betwijfel ik ten zeerste. Niet omdat ik dit boekje vanwege mijn werk onder de aandacht moet brengen, maar veel meer omdat ik van mening ben dat christenen de inhoud van de Groene catechismus tot zich zouden moeten nemen. Wie God als Schepper van hemel en aarde en al wat erop leeft belijdt, die kan het zich toch immers niet permitteren om een leven te leiden dat die schepping grondig aan het verwoesten is met alle gevolgen van dien? Goed, ik was dus bij Sam Janse en toen bleek dat hij het groene leven ook letterlijk in de praktijk brengt. In de achtertuin teelt hij eigen groente en fruit, hoe duurzaam wil je het hebben?
Terug naar de Groene catechismus. In veertien niet al te lange hoofdstukken gaat hij in op een aantal actuele vragen. Daarmee is deze catechismus behoorlijk tijdgebonden. Of hij evenals de befaamde Heidelbergse Catechismus meer dan vier eeuwen mee zal gaan, hoop ik in zeker opzicht van niet. Hoofdstukken hebben titels als:
- Over de economie en onze levensstijl
- Over overbevolking
- Over de Bijbel en het respect voor alles wat leeft
- Over de eindtijd en de komst van de Heer
Per hoofdstuk gaat Janse in op een paar actuele vragen. Hij zet in het hoofdstuk Over het goede leven in met de vraag waaruit alle andere vragen voortkomen:
Waartoe zijn wij op aarde?
Om het goede leven dat de Schepper ons gunt eerbiedig en dankbaar te ontvangen en door te geven aan volgende generaties.
En wat dan het goede leven is, dat blijkt uit het vervolg van de Groene catechismus. Maar eerst gaat Janse in op vragen rond feiten en wetenschap. Want ook in christelijke kring worden wetenschappelijke inzichten soms (of helaas vaak) betwijfeld. Of er wel een klimaatcrisis is, bijvoorbeeld. Of een stikstofcrisis. En is het wel zeker dat deze crises door mensen worden veroorzaakt en dat wij er iets aan kunnen doen? En, ook een klassieker: Nederland is zo klein, heeft het wel zin dat wij duurzaam gaan leven? Dat heeft zeker zin, want de ecologische voetafdruk van 17 miljoen Nederlands blijkt vijf maal zo groot te zijn dan die van Ethiopië met een bevolking die zeven keer zo groot is.
Natuurlijk gaat Sam Janse ook in op allerlei geloofsvragen. Hij gaat in op ideeën over de eindtijd en op de vraag of de rampen die klimaatwetenschappers voorspellen al in het boek Openbaring worden beschreven. En heeft het wel zin om onze levensstijl aan te passen, wanneer God zelf zal zorgen voor een nieuwe hemel en een nieuwe aarde? Gelukkig is er ook aandacht voor de christelijke hoop die altijd zal bestaan. Maar, zo eindigt Janse: daaraan moeten we geen alles-komt-goed-geloof aan ontlenen. De boodschap van hoop maakt mensen niet zorgeloos en goddeloos. ‘Een dankbaar mens is als een groene boom die niet anders kan dan goede vruchten geven.‘
De vragen en antwoorden worden gevolgd door een bijlage met achtergrondinformatie bij vrijwel elk antwoord. Wil je concreet aan de slag dan lees je ook het korte hoofdstuk van Matthias Olthaar, met Paul Schenderling oprichter van de stichting Genoeg. Ook vind je een kort hoofdstuk over het werk van Micha Nederland.
De Groene catechismus is een typisch protestants boekje, zoals Sam Janse in zijn nawoord aangeeft. Hoe kan het ook anders: de auteur is een protestantse theoloog en predikant. Maar hij haalt wel met instemming de encycliek van paus Franciscus aan, auteur van Laudate Si. Zo’n paus kunnen ook de protestanten wel gebruiken.
Op één punt had een antwoord iets scherper geformuleerd mogen worden, vind ik. Als Janse op pagina 15 ingaat op het probleem van de biodiversiteit, dan merkt hij op dat we het misschien niet zo heel erg vinden dat de noordelijke wezelmaki op Madagaskar met uitsterving wordt bedreigt. ‘Maar als insecten en in het bijzonder de bijen in ons land verdwijnen, dan is de ramp voor ons niet te overzien.’ Ik begrijp deze redenering, en Janse gebruikt hem natuurlijk vooral om mensen die er nog aan twijfelen dat de biodiversiteitscrisis zonder gevolgen zal blijven voor ons mensen, maar toch voldoet deze in mijn ogen niet helemaal. Als God op de zesde dag de landdieren schept, ziet hij Zijn schepping aan en concludeert: het was zeer goed. Dat geldt dan dus ook voor de noordelijke wezelmaki. Christelijk denken over de problemen van de biodiversiteit kijkt mijns inziens voorbij de vraag naar het nut van plant en dier voor ons mensen. Christelijk denken neemt zijn vertrekpunt in God de Schepper die kennelijk ook de schepping van ‘onnutte’ dieren en planten als zeer goed beschouwde. Wie is dan de mens om die zeer goede schepping vervolgens te vernietigen? Dat is in allerlei opzicht ‘zonde’ en een goede christen strijdt dagelijks tegen de zonde. Dus laat ook de noordelijke wezelmaki op Madagaskar niet verloren gaan… Ik ben er overigens van overtuigd dat Sam Janse het hier mee eens is.
In een interview in het Reformatorisch Dagblad geeft Janse aan dat hij niet wil dat mensen het idee krijgen dat hij hen alle leuke dingen ontneemt. Nee, maar wel liever op een andere manier van de leuke dingen in het leven genieten. Daar zijn soms geen verre reizen voor nodig. Dichterbij huis valt ook veel te zien en te beleven. Aanpassen dus, ons gedrag, omdat onze planeet zelf gevaar loopt. ‘Daarbij is zelfs de pest in de middeleeuwen kinderspel.’
De Groene catechismus is een welkom boekje dat op een aansprekende en toegankelijke manier ingaat op vragen over geloof & duurzaamheid. Geschreven voor (met name) protestantse christenen. Van groot belang zou ik zeggen om dit te lezen en te leven. Sterker nog: van levensbelang voor huidige en komende generaties. Voor individuele lezing of om te bespreken in de kring van de gemeente zeer geschikt.
Groene catechismus / Sam Janse / KokBoekencentrum uitgevers / als paperback
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |