Over de vijf futensoorten die in Europa voorkomen valt veel te vertellen. Ze zijn bovendien ook heel fotogeniek. Combineer je het verhalen en fotograferen, dan is het resultaat een jaloersmakend mooi boek: Een leven op en onder water. Futenkenner Jan Johan Vlug vertelt en vogelfotograaf Misjel Decleer zorgt voor de vaak adembenemende foto’s. Van voeding tot de rui en van comfortgedrag tot eileg en broeden, het gedrag én de ecologie van de futensoorten komen in dit prachtige boek uitgebreid aan de orde.
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |
Jan Johan Vlug schreef eerder in de vogelserie van Atlas Contact het boek De fuut. Hij geldt als één van de grootste futenspecialisten van Europa. Waar hij in zijn nieuwe boek Een leven op en onder water enkel ingaat op het gedrag en de ecologie van de Europese futensoorten, daar valt het licht in zijn eerdere boek ook op de futen die buiten Europa voorkomen. Beide boeken hebben twee dingen gemeen: grondigheid en volledigheid.
Het is niet zo heel lastig om fuut, dodaars, geoorde fuut en kuifduiker in Nederland te zien. Waar water is, daar maak je kans op de ‘gewone’ fuut. Voor de dodaars bezoek ik een ven en in de winter ook havens, vaarten en slootjes. Naar de geoorde fuut zoek ik op plassen en vennen. Alleen de kuifduiker, dat is een lastige klant. Wil ik een kuifduiker zien, dan bezoek ik in de winter de Brouwersdam waar ze voor de kust overwinteren. Eén nadeel: ze zijn dan in winterkleed. Wil je kuifduikers in hun prachtige zomerkleed zien, dan breng je in het voorjaar een bezoek aan IJsland, Noorwegen, Zweden, Finland of de Baltische Staten. In Drenthe broeden ook enkele tientallen paartjes roodhalsfuten. Wil je deze soort uitgebreid in zomerkleed zien, dan boek je in het voorjaar een reisje naar Kopenhagen of een andere regio in Denemarken. Het is in dat land niet moeilijk om deze futensoort met zijn ijselijke kreten in de kijker te krijgen.
De kans om futen te zien is in de loop van de twintigste eeuw enorm toegenomen. De beroemde Jac. P. Thijsse schatte in 1932 dat er in Nederland maximaal 300 paartjes zouden broeden tegen 13.500 in 2020. Geen wonder. Futen worden sindsdien steeds minder bejaagd door vissers. Futenbont werd gebruikt voor de verfijnde kleding van de gegoede burgerij. Vrijwel overal ter wereld werden futen fel bejaagd, maar vanaf het moment dat ook futen wettelijk werden beschermd, nam hun aantal spectaculair toe. Komt bij dat door nieuwe landbouwmethoden steeds meer stikstof en fosfor in onze wateren terecht kwamen, waardoor het aantal waterplanten toenam en daarmee het aantal onderwaterdieren waarop de futensoorten jagen. Overigens neemt door toename van algengroei ook het aantal karperachtigen toe en dat zijn voedselconcurrenten van de fuut. Roodhalsfuut en geoorde fuut nemen in wateren met grote populaties karperachtigen juist af. De vissen eten hun voedsel op. De ‘gewone’ fuut weet zich daar wel te handhaven, omdat hij zich vooral voedt met vis, waaronder de karperachtigen.
Een grote actuele bedreiging vormen drooglegging, uitdroging, verzuring en vergiftiging van het water door pesticiden. Met name voor de kuifduiker lijken deze ontwikkelingen een zeer negatieve impact te hebben.
Ik ontdekte het al in zijn boek De fuut: de futen blijken verrassend genoeg nauwer verwant te zijn aan de flamingo’s dan aan zeeduikers. Dat zou je op het eerste gezicht niet zeggen, maar DNA-onderzoek bracht aan het licht dat flamingo’s en futen een gezamenlijke voorouder hebben. Alleen deze twee groepen stammen van deze voorouder af. Nadere vergelijking van de lichaamsopbouw van beide soorten bevestigen de verwantschap.
In uitgebreide hoofdstukken gaat Jan Johan Vlug in op de voeding van futen. Elke soort heeft zijn eigen jaaggedrag en voorkeuren voor prooidieren. Zo lees ik dat dodaarsjes meestal niet dieper duiken dan twintig tot vijftig centimeter. Soms gaan ze tot twee meter en bij hoge uitzondering tot ongeveer zes meter. Ik heb me inderdaad wel eens afgevraagd hoe diep de dodaarzen in de Zeeuwse slootjes duiken. Niet diep, naar nu blijkt. En toch blijven ze vaak opmerkelijk lang onder water.
Een bijzonder fenomeen onder futen en roodhalsfuten zijn de zogenaamde voedselvluchten. Vogels die in relatieve kleine wateren broeden vliegen dan naar grotere wateren om daar te gaan jagen. Daar zit een tragisch randje aan. Bij futen die voedselvluchten moeten maken, is de sterfte onder de kuikens ontzettend hoog. De voederfrequentie blijkt te laag.
En waar gegeten wordt door futen, daar moet ook worden gebraakt. Onverteerbare prooiresten worden uitgebraakt, maar daarvoor moeten wel wat (eigen) veren worden verorberd. In een kort hoofdstuk gaat Vlug op dit opvallende fenomeen in.
Sommige futensoorten blijken onderling behoorlijk agressief te zijn. Futen en roodhalsfuten bijvoorbeeld. Maar futen onderling kunnen er ook wat van. Dit beschrijft Vlug in een bijzonder interessant hoofdstuk. Met daarna informatieve hoofdstukken over het onderhouden van het verenkleed, de jaarlijkse trek van overwinteringsgebieden naar broedgebieden, de paarvorming en het baltsgedrag, de verdediging van het territorium, het samenleven (en dan vooral: broeden) met andere vogelsoorten als kokmeeuw en meerkoet. Het broeden in kolonies, want futen, roodhalsfuten en kuifduikers broeden soms in (semie-)kolonies. Zo ben ik rond Kopenhagen verschillende van die kolonies roodhalsfuten tegengekomen. Er zijn nadelen verbonden aan het broeden in kolonies. Het vinden van een geschikte nestplaats is bijvoorbeeld lastiger. Maar de futen lijken zich uiteindelijk te laten leiden door de geluiden die hun soortgenoten maken. Hoewel ze liever solitair broeden, lijken ze aangetrokken te worden door de luidruchtige roep van soortgenoten. Het geroep lijkt hen te zeggen dat een bepaalde plek wel bijzonder gunstig moet zijn om te broeden. En dus duiken ze met z’n allen in die bepaalde plek waardoor een broedkolonie ontstaat.
Vervolgens beschrijft Vlug het proces van de eileg en broeden, de opvoeding van de kuikens, het verschil tussen snelle en langzame voortplanters, de rui, de trek van broedgebieden naar overwinteringsgebieden en tot slot bedreigende factoren waarbij mens én natuurlijke vijanden worden belicht. Verrassend om te lezen vind ik dat parasieten hele populaties kunnen wegvagen. Met name koloniebroeders als roodhalsfuten zijn bijzonder gevoelig voor virussen en bacteriën.
Elke natuurfotograaf wil graag leren hoe hij of zij nog mooiere foto’s kan maken. Lees vooral het laatste hoofdstuk over The making off, geschreven door fotograaf Misjel Decleer. Hij reisde heel Europa door om de foto’s van de futen te maken. Ik heb me hierboven vooral gericht op de verhalen over de futensoorten, maar ik wilde wel dat ik de foto’s zo kon beschrijven dat mijn woorden de foto’s nauwgezet op je netvlies zouden toveren. Decleer is een ware kunstenaar. De ene foto in Een leven op en onder water is nog mooier dan de andere. Je blijft ernaar kijken. Wil je weten hoe Decleer deze schitterende foto’s wist te maken, lees dan zeker het laatste hoofdstuk. Bijzonder inspirerend en motiverend!
Conclusie
Een leven op en onder water van futenspecialist Jan Johan Vlug is een complete en heel boeiende beschrijving van het leven van de vijf futensoorten die in Europa voorkomen. De foto’s van internationaal vogelfotograaf Misjel Decleer zijn overweldigend en jaloersmakend mooi.
Een leven op en onder water / Jan Johan Vlug en Misjel Decleer / Pixfactory / als hardcover
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 | ||
Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. | ||
1. Vortex Diamondback HD 10x42  | Ligt heerlijk in de hand. Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen | |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF  | Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. | |
3. Kowa SVII 10x42  | Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 | ||
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. | ||
1. GPO Passion ED 10x42  | Hoogwaardig ED glas. Ligt zeer prettig in de hand. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. | |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42  | Zeer scherp en lichtsterk beeld. Zeer prettig gebruikscomfort. Relatief lichte verrekijker. | |
3. Hawke Frontier EDX 10x42  | Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Hoogwaardige coatings en prisma's. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Ook verkrijgbaar als 8x42. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 | ||
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. | ||
1. GPO Passion HD 10x42  | Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. | |
2. Leica Trinovid HD 10x42  | Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. | |
3. Swarovski CL Companion 8x30  | Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 | ||
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! | ||
1. Swarovski NL Pure 10x42  | De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! | |
2. Leica Noctivid 10x42  | Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. | |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42  | Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! | |