Recensie: Een dode mus, Meike Lieve Bos

Een wandeling maakte Meike Lieve Bos attent op de vogels om haar heen, maar dode vogels zag ze weinig. Het sterfproces van vogels bleef haar bezig houden en het leidde uiteindelijk tot deze gedichten- en verhalenbundel over vogels die dood zijn of dood gaan. Kunstenaars als Hans Dorresteijn, Katinka Polderman, Yentl Schieman en Begijn Le Bleu werkten aan dit gouden kleinood mee. De verhalen, gedichten en illustraties in Een dode mus zijn een ode aan de levende en gestorven vogels die ons omringen.

Vogeltjes. Zo zijn ze er, en zo zijn er niet meer. Niets zo vergankelijk als een vogeltje. De vink misschien nog wel het allermeest. Het verhaal Vink is het eerste verhaal in Een dode mus. Geschreven door Wim Helsen. De vink zou zo graag haar nestje tonen aan een mens. Ze zingt voor de mensen onder haar nestboom, nodigt hen uit, maar vangt telkens bot. Helaas, de paar mensen die interesse tonen, vallen uit de boom en sommigen breken dingen. Het stervensuur nadert, maar Sylvia de vink neemt het ogenschijnlijk nogal luchtig op. Ze constateert dat mens en vink verenigd zijn in het ongeluk en besluit dan ergens te gaan sterven. Zo gaat dat sterven dus in een vogelleven. Heel natuurlijk, heel terloops, gewoon maar ergens.

Het verhaal over de ekster mag ik hier niet toelichten. Het duurde even voor ik de clou ontdekte en deze leeservaring gun ik ook jou.

Elk vogelverhaal wordt in het boek in je leven gebracht door middel van een korte tekst. ‘Een bidprentje’ noemt Meike Lieve Bos deze korte aankondigingen. Sommige bidprentjes accentueren de levenslust, zo ook bij de Turkse tortel waarvan ik lees dat die extreem geil en potent is. Te midden van de dood toch ook een ode aan het leven! Maar ach, in het ontroerende verhaal van Christine de Boer kwijnt een duif in een paar dagen tijd weg. En wat het jammerlijke is? ‘Een duivenleven weg, en niemand die ernaar kraaide.’

recensie een dode mus meike lieve bos

Ik heb ook geleerd dat de meeste mussen sterven aan heimwee. Maar heimwee waarnaar en waarom, dat laten de auteurs aan de verbeeldingskracht van de lezer over. Zouden ze er weet van hebben dat huismussen over het algemeen niet verder vliegen dan in een straal van een paar honderd meter rond hun nest? De mus op het dak in het gedicht van Kirsten van Teijn zong over het broeikaseffect. Zelfs de protesterende boeren komen voorbij. Plots viel de mus dood van het dak en veranderde in een held.

Hans Dorrestijn wordt blij van kwarteltjes. ‘Ze roken naar zomer, naar broodmeel en hooi.’ Maar het lelijke mais heeft het koren waarin de kwarteltjes leven, verdrongen. En in dat lelijke groeisel kan geen kwartel bestaan. Hij smeekt de boeren: stap weer over op graan en hij kwelt zijn eigen geweten, want och arme, eens heeft hij zelf kwarteleitjes gegeten! Die eitjes brachten geen kwarteltjes meer voort. Einde van de kwartel. Hans mist hem zo!

Nog één verhaal noemen. Dat van de roodborst. Geschreven door Katinka Polderman. Een tragisch gedicht van een roodborst die met zichzelf in gevecht raakt. Hij vecht zo hard, dat het raam in scherven uit elkaar spat. Hoe weerloos is de roodborst als één van de scherven – het is de grootste en scherpste en de mooist blinkende – hem treft. ‘Dag dag! Ziezo, slaap zacht.’

Boeken die je vast ook mooi vindt:

Vogels zijn gelukkig nog alomtegenwoordig. Hun verschijning is vaak nog zo vanzelfsprekend dat ze ons niet opvallen. Niet gek dat ook hun sterven ons niet opvalt. Een dode vogel ligt zelden langer dan een paar dagen te kijk. Aaseters alom, en weg is het vogeltje, zelfs weg de herinnering. Hoewel, het slotgedicht van Jan Beuving kijkt verder en scherper na het vinden van een dode spreeuw:

Wanneer je vriendjes in de najaarszwermen
hoogmoedig met hun kunst- en vliegwerk schermen
– patronen waar zich nooit één in vergist –

dan, spreeuw, terwijl zij met hun veren pronken
en duizendkoppig naar het leven lonken,
zal ik alleen zien dat er eentje mist.

De laatste zin in Een dode mus is voor mij de meest verpletterende zin van het hele boek. Daar sta je dan, een levende, en je ziet te midden van anderen de duizenden spreeuwen zwermen die evenzogoed mensen kunnen zijn en alleen jij ziet dat er eentje mist.

Waar blijven alle dode vogels? Waar blijven alle dode dieren? Alle mensen? De dood op pakkende en luchtige wijze bespreekbaar maken en haar verwondering delen. In die opzet zijn de auteurs met glans geslaagd, vind ik. Zinnen blijven hangen, resoneren en treffen. De bijzondere illustraties van Meike Lieve Bos passen perfect bij de verhalen en gedichten. En het boek is fraai gebonden uitgevoerd met zelfs een linnen rug. Dat is alleen aan de mooiste boeken voorbehouden.

Zou je iemand blij willen maken met een dode mus, dan is dit boek daar uitermate geschikt voor. Een ontroerend mooi kunstwerk voor iedereen die wel wat troost kan gebruiken. Fijn ook om cadeau te doen.

Een dode mus / Meike Lieve Bos / Uitgeverij Signature / als hardcover

Verwelkom nieuw leven in jouw tuin dit broedseizoen!