Staan wij mensen boven de natuur, of maken wij er onderdeel van uit? De corona-epidemie toont het laatste aan, zo betoogt Sanne Bloemink in haar filosofische boek De wilde wereld. We maken integraal onderdeel uit van de materiële wereld om ons heen. En een minuscuul stukje materie dat evenzeer onderdeel uitmaakt van diezelfde materiële wereld zet het leven van alle mensen volledig op zijn kop. Weg beeld van de almachtige mens die de natuur beheerst of beheert. De ultieme consequentie van dit alles is dat wij mensen op zoek moeten gaan naar een nieuwe verhouding tot de natuur, de wilde wereld. Dit boek is het begin van een zoektocht naar die nieuwe verhouding.
De COVID-19 pandemie is de ultieme gebeurtenis die het denken van veel mensen in beweging zet. Tussen mens en natuur bestaat een wisselwerking, zo blijkt. Het oude mensbeeld ging uit van overheersing en exploitatie. De gevolgen zijn bekend: het klimaat raakt oververhit en de biodiversiteit staat onder enorme druk met een massa-extinctie als gevolg. Er zijn wetenschappers die menen dat deze massa-extinctie uiteindelijk tot het uitsterven van de mensheid zal leiden. Die theorie luidt grofweg als volgt: in een verarmd ecosysteem houden uiteindelijk alleen ‘onkruidsoorten’ het uit. Denk aan ons land met zijn intensieve landbouw en te hoge stikstof-uitstoot. Kwetsbare planten verdwijnen, onkruidplanten als braam en brandnetel floreren. Zoiets gaat ook op in de dierenwereld. Waar grote toppredators als leeuw, luipaard en roofvogels verdwijnen, zullen onkruidsoorten als bruine rat, zwarte rat en muizen zich ongebreideld kunnen vermenigvuldigen. Dit zijn ook nog eens typisch soorten die zich voortplanten ‘als de konijnen’. En ze leven in biotopen waar wij nog niets eens het topje van onze vinger in willen steken, denk aan het riool. Biotopen waar het wemelt van de bacteriën en virussen. En laten die onkruidsoorten nu ook nog eens héél dicht bij de mens leven, soms in hetzelfde huis. Waar ze die bacteriën en virussen lustig kunnen verspreiden… En dan heb je ook nog eens de onzichtbare wereld van de bacteriën en virussen waar dit patroon waarschijnlijk ook opgaat. In ecosystemen die volledig zijn uitgekleed, sterven de natuurlijke dragers van bacillen uit, en de enige manier voor die bacillen om te overleven is: op zoek gaan naar een nieuwe drager die wijdverbreid is over de aarde. De mens lijkt een ideale kandidaat…
Gelukkig is er ook een andere drijfveer voor de auteur om op zoek te gaan naar een nieuwe verhouding tussen mens en natuur: die van de verwondering. De ontmoeting met een zeeschildpad die op een strand in Costa Rica eieren aan het leggen was, verdiepte haar band met de natuur. Sindsdien is ze op naar een bewuste verbondenheid met haar omgeving. Niet alleen met de mensen, maar ook met de niet-menselijke wereld om haar heen. In De wilde wereld maakt ze een reis langs vooruitstrevende wetenschappers, kunstenaars, schrijvers en denkers die de laatste jaren ook over dit thema na hebben gedacht.
Ze begint meteen met een insteek die voor veel mensen misschien nog wat hoog gegrepen is: algoritmen die het natuurlijk systeem gaan beheren. De inzet van artificiële intelligentie sluit mensen uit van het beslissingsproces. Er is zelfs een schrijver en denker al concreet bezig om een idee uit te werken in deze richting: Jonathan Ledgard met zijn Linnaeus-project. Dit project komt er op neer dat de natuur waarde wordt toegekend. Mensen in rijke landen kunnen dieren geld geven, zodat de armste mensen die met die dieren (giraffen bijvoorbeeld) samenleven, de middelen krijgen om voor die dieren te gaan zorgen. Het centrale idee van Ledgard is om de menselijke hebzucht te gebruiken als een grondstof die haar eigen nadelige effecten corrigeert. De bevolking van landen in Afrika en Zuid-Amerika heeft nu immers geen economisch voordeel bij het feit dat zij in een gebied wonen met een enorme biodiversiteit? En dus hebben ze ook geen belang bij het in stand houden van het lokale ecosysteem.
Denken volgens economische principes kan echter ook dichterbij huis. Sanne Bloemink wijst op een landbouwcollectief waarbij burgers eigenaars kunnen worden van een stukje landbouwgrond dat zodanig wordt benut dat het ook een bijdrage levert aan de biodiversiteit.
Beide voorbeelden willen stimuleren dat de mens in een relatie komt met natuur dichtbij en veraf.
Zo passeren verschillende ‘alternatieve’ manieren om onze verhouding tot de natuur om te buigen de revue. Een andere interessante manier van denken vind ik die van de wereldberoemde etholoog Frans de Waal. De Waal betoogt dat wij onze ’taligheid’ moeten overstijgen. Dat wij wezens zijn ‘behept met taal’ zou wel eens een flinke barrière kunnen zijn om in contact te komen met de wereld om ons heen. Die wereld spreekt immers niet met taal, maar met het lichaam. Een olifant bijvoorbeeld, beschikt over een ander lichaam dan wij mensen, en beschikt dus ook over andere neurale vermogens om een hoge cognitie te bereiken. Wellicht beschikt de olifant wel over een ‘slurvige’ cognitie waar wij mensen over een ‘handige’ cognitie beschikken. Als we deze manier van denken meemaken, is dat een eerste stap om ons in het dier te verplaatsen.
Dan spreken we nog altijd over onze verhouding tot één bepaald dier. De olifant. De giraffe of de hond. Zou die cognitie, dat zich verplaatsen in een ander organisme, zich ook kunnen uitbreiden tot de hele natuur? Tot planten, bomen, bossen? Uit onderzoek blijkt dat de bomen in het bos op ingenieuze wijze met elkaar verbonden zijn. En een vooraanstaande en vernieuwende denker als Stefano Mancuso meent dat ook planten beschikken over intelligentie, maar dan op een andere wijze georganiseerd als bij ons mensen. Deze wetenschappers is er zelfs van overtuigd dat planten een bepaalde vorm van bewustzijn hebben en zelfs pijn kunnen ervaren. Het wood-wibe-web als stimulans om in relatie te komen met complete ecosystemen.
Ons op een andere manier verhouden tot de wereld om ons heen, betekent ook dat we onze ‘oikos’ op een andere manier gaan beheren. Het Griekse woord ‘oikos’ is zowel het woord voor huis waar zowel de woorden economie (het beheer van het huis) als ecologie (de studie van het huis) van afstammen. Economie en ecologie zijn verwante begrippen, maar lijken in het huidige westerse denken grondig van elkaar vervreemd. Hoe kunnen we beide betekenissen van dat ene woord met elkaar verenigen?
Een innovatieve manier van denken is nodig. Een denken die ons een radicaal andere blik oplevert op onze rol in de natuur. De natuur die geen onuitputtelijke bron van resources is voor de mens. ‘De natuur is niet ons decor, een pittoreske achtergrond waartegen we onze mensenshow opvoeren. De natuur is er niet om te consumeren, niet om te exploiteren.’ En dat vraagt een ander perspectief. Een denken in onderlinge relaties, ecologisch denken. Een luisteren naar de niet-menselijke, materiële wereld om ons heen. ‘Vloeibaar denken.’
Qua aantal bladzijden is De wilde wereld niet het meest omvangrijke boek dat ik ooit las. Het is wel een boekje dat je heel aandachtig moet lezen, zo is mijn ervaring. Ik moest soms zelfs heel bewust even stoppen om over bepaalde passages na te denken. Dat is het kenmerk van een filosofisch boek dat op zoek is naar nieuwe perspectieven, een innovatieve manier van denken over onze relatie met de natuur om ons heen. Het is dus geen gemakkelijk boek om te lezen. Het vraagt iets van je als lezer.
Wie begaan is met de toekomst van onze planeet en bezig is met thema’s als biodiversiteit, klimaatverandering, een evenwichtige verdeling van welvaart en welzijn die raad ik het lezen van dit boekje aan. Het biedt geen uitgewerkte ideeën, maar is eerder een verkenning van innovatieve ideeën en hoopvolle initiatieven die momenteel worden ontplooid. Het is ook mijn overtuiging dat de wereld toe is aan vernieuwende ideeën over economie, ecologie en onze manier van leven en denken. En of wij mensen in staat zullen zijn de vernieuwende ideeën van kunstenaars, wetenschappers en denkers over te nemen? De tijd zal het leren, zegt de pessimist. En de optimist? Die wijst op de vele scharnierpunten in de geschiedenis waarop de mens in staat bleek om het nieuwe te omarmen en het oude achter zich te laten.
De wilde wereld / Sanne Bloemink / Uitgeverij Pluim / als paperback en e-book
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 | ||
Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. | ||
1. Vortex Diamondback HD 10x42 ![]() | Ligt heerlijk in de hand. Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen | |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF | Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. | |
3. Kowa SVII 10x42 ![]() | Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 | ||
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. | ||
1. GPO Passion ED 10x42 ![]() | Hoogwaardig ED glas. Ligt zeer prettig in de hand. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. | |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42 ![]() | Zeer scherp en lichtsterk beeld. Zeer prettig gebruikscomfort. Relatief lichte verrekijker. | |
3. Hawke Frontier EDX 10x42 | Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Hoogwaardige coatings en prisma's. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Ook verkrijgbaar als 8x42. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 | ||
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. | ||
1. GPO Passion HD 10x42 ![]() | Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. | |
2. Leica Trinovid HD 10x42 ![]() | Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. | |
3. Swarovski CL Companion 8x30 | Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. | |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 | ||
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! | ||
1. Swarovski NL Pure 10x42 ![]() | De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! | |
2. Leica Noctivid 10x42 ![]() | Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. | |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42 ![]() | Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |