De wereld in het klein. Stadsmensen die op het platteland gaan wonen. Aan het einde van een onverhard weggetje, op een klein eiland in de omgeving van Gouda. Zeven jaar kwamen ze er al, en toen brak corona uit. Het huisje leek een ideale plek om er in quarantaine te gaan. En toen rees de vraag: waar zijn we eigenlijk beland? Wat is dit voor gebied en wat valt er in de natuur te zien? Het mondde uit in een uitgebreide zoektocht naar de ziel van hun stukje platteland en dat resulteerde in een kloek boek: De wereld in het klein.
Op onderzoek uit
Sommige politici reppen in hun campagnes over de kloof tussen stad en platteland. De elitaire stadslui zouden de gang van zaken willen dicteren op het platteland terwijl die stedelingen geen flauw benul zouden hebben van het leven op het platteland. Of het verhaal dat deze politici construeren over het samenleven van stadsbewoner en plattelander klopt, laat ik maar in het midden. Beter is het om op onderzoek uit te gaan. En dat deden Caroline Waltman en Gloria Waltman Flore vanuit hun huisje op een eiland in de buurt van Gouda. Ze verkenden de omgeving van hun eiland en brachten het leven op dat stukje platteland minutieus in beeld.
Dichter bij de natuur
Misschien dat er toch een groot verschil is met de gemiddelde stedeling. Molenaar, imker, kooiker, visser, jager, smid, tuinder en boer staan dichter bij de natuur dan de meeste inwoners van het centrum van Amsterdam of Rotterdam. Ontmoetingen met deze natuurmensen resulteren in korte hoofdstukken over allerhande thema’s. De wereld in het klein opent met de bijen die het meest indrukwekkende geluid maken van alle dieren op en rond het eiland. De insecten maken ‘een vol, rijk, monotoon maar spannend geluid.’ Foto’s en tekeningen van bijen, honingraten, bijenkasten komen voorbij. En het hoofdstuk wordt afgesloten met een recept voor honeycomp, van oorsprong een Surinaams recept voor een mierzoet honingsnoepje. Dat vind ik dan ook weer typisch Holland: in een oer-Hollandse polder maken we van Hollandse honing een Surinaams snoepje.
Bloemen worden geïnventariseerd. Madelief, sleutelbloem, zwanenbloem, smeerwortel en gele lis. De auteurs maken er tekeningen van. Fotograferen ze, of drogen de planten in een bloemenpers (die je vervolgens zelf kunt maken).
Ik blader door het vuistdikke boek. Dagvlinders komen voorbij en allerhande andere insecten. Hoe de spin zich voortplant is een verhaal apart, een bijzonder verhaal zelfs. Zeker lezen. En dan moet natuurlijk de strontvliegen worden genoemd, die geen stront eten ontdek ik, maar op de koeienvlaaien druk aan het daten zijn. Zou de pink op de foto door de strontvliegen die op zijn kop krioelen zijn omgeving kunnen zien?
Zonsopkomst en ondergang, en het komen en gaan van de maan. Waar anders kun je de baan van beide hemellichamen beter volgen dan op het platteland? De weilanden staan in vuur en vlam, maar niet altijd, want ook de zon heeft af en toe een koel gezicht.
De geschiedenis van de Krimpenerwaard
Een eiland in de omgeving van Gouda. Dan ben je in de Krimpenerwaard, een uitgestrekt veenlandschap waar de veeteelt de toon zet. Een archeoloog wijst een boer op overblijfselen uit voorbije eeuwen. Waar de oudheid in de grond lag, verkleurt het weiland, het bleek een goudmijn voor archeologen. Wie wil kennis maken met de geschiedenis van de Krimpenerwaard die leze het hoofdstuk dat inzet met de Salien IJstijd (de één na laatste ijstijd). Met de groeten uit de ijstijd.
Hoe een boomstam een klomp wordt
Het gaat te ver om alle onderwerpen in dit boek te beschrijven. Met snippers krantenpapier markeerde ik nog andere hoofdstukken die mij aanspreken. Vroeger liep de plattelandsbevolking op klompen. Nog altijd wordt dit houten schoeisel gemaakt. Met de hand en zelfs in de fabriek. De auteurs gingen na hoe een boomstam verandert in een aantal klompen.
Niet altijd pais en vree
Op het platteland is het niet alleen pais en vree. Soms meent een boer of een ambtenaar dat er van een bepaald dier te veel zijn. Er wordt schade aangebracht aan gewassen en de mens meent te moeten ingrijpen. De auteurs volgden de gangen van de jager die zo autarkisch mogelijk leeft. Ze verbouwt haar eigen groente, ze wekt haar eigen energie op uit zonlicht. De jager is imker en ze heeft kippen en andere dieren. En soms jaagt ze op wild. Zo gaat dat op het platteland. Leven en dood liggen er soms dicht bij elkaar. Zo was dat ook op het stukje platteland waar ik opgroeide, in Zeeland, waar een gevangen zeebaars ook meestal in de pan belandde… Wie van een patatje stoofvlees houdt, die zal zeker likkebaarden bij het lezen van het jagersrecept voor een patatje ganzenstoof.
Paling eet rivierkreeft
Lang leve de technologische vooruitgang, ook op het platteland! Waar men vroeger ingewikkelde toeren moest uithalen om te kunnen bepalen welke dieren zoal in een sloot leefden (men moest de dieren vangen), daar komt de wetenschapper nu naar de sloot, schept er wat water uit en analyseert de stukjes DNA die zich in het water bevinden. Daar moeten wel heel veel stukjes DNA van de Amerikaanse rivierkreeft in zitten. Dit plaagdier bevolkt ook de wateren rondom het eiland in de buurt van Gouda. Vroeger had je hier palingvissers die ervoor zorgden dat de palingstand op peil bleef. Maar sinds de sloten in handen zijn van de boeren wordt er voor de paling niet meer gezorgd. En de paling, die eet rivierkreeft… Nu zijn er geen palingen meer, maar wel ontzettend veel rivierkreeften! Zo veel dat de kreeften bestreden moeten worden, maar niet in de maanden september, oktober en november, zo lees ik. Dan is het gesloten tijd en dan mag het vissersechtpaar niet met fuiken vissen. Schijnbaar een EU-regel, gecontroleerd door iemand van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Is dit misschien een stukje tegenstelling tussen platteland en een bureaucratisch machtscentrum ergens ver weg achter de horizon?
De Hooge Boezem bij Haastrecht
En dan stuit ik op een voor mij héél interessant hoofdstuk. Dat over de Hooge Boezem bij Haastrecht, voor mij steevast het Doove Gat genoemd. Is het nu natuurgebied of wateropvanggebied? Het gebied blijkt een combinatie van beide te zijn. Zou er te veel water Nederland binnenkomen, dan zal in deze boezem maar liefst 73.000 kubieke meter water worden vastgelegd. Ik lees er natuurlijk nog meer over het gebied. Dat wordt vast nog eens onderdeel van een verhaaltje tijdens één van mijn vogeltochten door de Hooge Boezem waar je jaarrond heerlijk kunt vogels kijken.
Epiloog en conclusie
In de epiloog gaan de auteurs in op de vraag hoe je met je geld het leven kunt steunen, of niet. Steeds meer wordt duidelijk dat geld evenals het zonlicht energie is. Maar hoe zet je deze energie in? Dat is de grote vraag. Een andere vraag is hoe je je eigen energie inzet. Kijk je om naar de natuur? Verwonder je je over al wat krioelt in je omgeving? Het kleine en het grote leven bij jou om de hoek, of in de sloot vlakbij? Een ding is duidelijk, de auteurs van De wereld in het klein hebben een deel van hun leven ingezet om het leven op het platteland in beeld te brengen. Ze schrijven er fijnzinnige verhaaltjes over. Delen recepten van dichtbij en veraf. Ontmoeten molenaar, imker, jager, boer en andere natuurmensen. Worden zelf natuurmens en fotograferen, tekenen en schrijven er op los. Het resultaat? Een vuistdik boek vol inspirerende ontdekkingen in een oer-Hollands landschap. Op zoek naar de ziel van dat landschap, dat niet alleen oer is, maar soms helaas ook flink gehavend. Ik zie het huisje staan op de voorzijde van het boek. Het lijkt me daar het paradijs. Een paradijsje op het platteland. De droom van menig stadsbewoner. En sommigen van hen zien deze droom uitkomen. Mooi is dat, en al helemaal wanneer die droom een boek als dit baart. Vuistdik, gebonden, prachtig vormgegeven met talloze foto’s en tekeningen en met een leeslintje bovendien. Lees het boek De wereld in het klein en ga daarna de natuur in jouw omgeving in. Ook op ontdekkingstocht, ook op zoek naar de ziel van het stukje aarde waar jij op woont!
De wereld in het klein / Caroline Waltman en Gloria Waltman Flore / Uitgeverij Noordboek / als hardcover
PS.
Midas Dekkers presenteert in zijn nieuwste boek Wat loopt daar? een biologische kijk op rassen met de menselijke rassen als rode draad. Na het lezen van dit boek vroeg ik me beduusd af waarom ik niet eerder een boek van Midas Dekkers heb gelezen. Dit boek is op en top een leesfeest. Ook een fijne combinatie van biologie, geschiedenis en cultuur. Lees hier mijn recensie over het boek Wat loopt daar?
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
 | (voor elk budget de drie beste opties) |
 | (héél véél keuze, en zelfs met geheel contactloos verblijf en dus veilig!) |
 | (voor elk budget een paar opties) |
 | (per provincie gesorteerd) |
 | (aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten) |
 | (lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken) |
 | (mijn persoonlijke top tien) |