Nederland heeft niet veel ongerepte natuurgebieden waar de menselijke hand nauwelijks tot geen rol speelt. Eén van de weinige is de Waddenzee. Hier hebben de elementen vrij spel en op sommige eilanden wordt dat spel niet beperkt door menselijke regels. Rottumeroog is zo’n eiland. Betreden is verboden, maar sommigen hebben het voorrecht er toch aan land te mogen. Peter van der Schelde behoort tot die gelukkigen. Vorig jaar monsterde hij aan op een schip en zette koers naar Rottumeroog. Maar eenvoudig was het niet om op het eiland te komen. De Rottumer-expeditie is zijn verslag van een reis naar één van de meest ongerepte stukjes Nederland.
De weg door Groningen snijdt door eindeloze polders. Kaarsrecht lopen de wegen langs de akkers. Tot je op een dijk stuit. Een groene muur. En daarachter? De Waddenzee. En als je bij Noordpolderzijl uit je auto stapt en de dijk opklimt, dan zie je bij helder weer vanaf de dijk Rottumeroog liggen, een onbewoond eiland waar nauwelijks mensen komen en waar de natuur haar gang mag gaan.
Het is ook een wat onbekend eiland. Iedereen leert op de basisschool het rijtje Waddeneilanden uit zijn of haar hoofd, maar Rottumeroog is er nooit bij. Het rijtje eindigt bij Schiermonnikoog. Hooguit wordt Rottumeroog even genoemd, evenals de Duitse Waddeneilanden, waarvan de eerste pal boven Groningen ligt.
Peter van der Schelde raakte gefascineerd door Rottumeroog. Het zaadje werd twintig jaar geleden gezaaid tijdens een overtocht van Harlingen naar één van de andere Waddeneilanden. Plots zag hij daar Griend liggen, een ander onbewoond en relatief onbekend Waddeneiland. Zijn digitale speurtochten via Google Maps leidde hem ook naar Rottumeroog. Het zette hem aan tot het betere speurwerk in Groningse archieven, en daar stuitte hij op het verslag van een bezoek aan Rottumeroog, halverwege de negentiende eeuw geschreven door ene Menno, een jonge boer.
Van der Schelde begint zijn boek De Rottum-Expeditie met het verhaal van Menno die op de dijk zijn blik op de horizon richt en de twee kapen op Rottumeroog. Er sluimert een conflict met zijn broer Doje die hem liever op het land ziet werken dan te dagdromen op de dijk. Maar de dagdromer laat zich niet ontmoedigen en besluit om een artikel te schrijven over Rottumeroog. Menno is op weg naar De Vijf Gebroeders, een schip dat hem en een aantal anderen naar het eiland zal overzetten. Hij stapt in de sloep, laat zich naar het schip varen en maakt de overtocht. De voogd die op het opzicht heeft over het eiland, leidt het gezelschap rond en vertelt over de gang van zaken op het eiland. Anders dan nu is Rottumeroog in de negentiende eeuw een eiland waar veel, zo niet alles, gericht is op economisch gewin. Kolonies sterns en meeuwen zijn welkom op het eiland, voornamelijk vanwege hun eieren (worden geraapt) en voor hun veren (nodig om dameshoedjes mee te versieren). Er lopen wat koeien rond. En ook leveren de dagjesmensen wat inkomsten op. Menno besluit een verslag van zijn bezoek aan het eiland te publiceren in De Huisvriend voor jong en oud, maar onder vermelding van alleen zijn voornaam. Hij wil niet dat bekend wordt dat hij de auteur is.
Anderhalve eeuw later gaat Peter van der Schelde op expeditie met de Willem-Jacob, een negentiende eeuwse klipper die vanuit Lauwersoog de Waddenzee opvaart. In de zomermaanden is dit schip een zeilende veerdienst tussen de Waddeneilanden. De bestemming voor deze expeditie is Rottumeroog en veertien gasten gaan mee.
Wat een makkelijke overtocht lijkt te worden, verandert alras in een heuse expeditie. Bij vertrek is het mooi weer, maar het weer is wispelturig en zal snel omslaan. Er wordt een route gekozen via het Lutjewad met één risico: een deel van de route is niet betond (er zijn geen boeien die aangeven waar de geul zich bevindt) en er is dus een risico dat het schip vast loopt. In dat geval duurt het iets langer voordat voet aan wal gezet kan worden én zullen schip en bemanning de gesel van de storm moeten ondergaan.
Je voelt al aan: het schip loopt muurvast, het is wachten op hoog water en de nodige uren gaan verloren. Zodra het schip weer varen kan, besluit de schipper een beschutte plek bij Schiermonnikoog op te zoeken om vandaaruit de expeditie voort te zetten. De wind is aangewakkerd, dezelfde route via Lutjewad moet weer worden afgelegd, maar nu loopt het schip niet vast en uiteindelijk zetten de gasten voet op Rottumeroog voor een fascinerend bezoek. Er wordt gezocht naar mammoetkiezen (ik lees niet dat er eentje wordt gevonden) en de meest noordelijke bushalte van Nederland wordt bezocht. Dat vond ik een grappig element, een bushalte op een eiland dat onbereikbaar is voor bussen. Het blijkt dat de bushalte eerst ergens anders op het eiland stond, op de plaats waar een ander schip aanmeerde.
Ondertussen ademt het hele boek Rottumeroog. Je leest over de geschiedenis van het eiland, over de flora en fauna, over de mensen die op het eilanden hebben gewoond en over onze omgang met de natuur. Nu is het eiland (en heel de Waddenzee) een Natura-2000 gebied en dus beschermd gebied. Dat was in vroeger tijden anders. Boer Menno mijmert zelfs over de inpoldering van de hele Waddenzee. Inderdaad hebben dit soort van rampzalige plannen ooit bestaan.
De Rottum-Expeditie van Peter van der Schelde is het kalme verhaal over een bijzonder Waddeneiland. Je kijkt door de ogen van de negentiende-eeuwse boer naar het eiland en je ontdekt hoe een expeditieganger in de éénentwintigste eeuw het eilandgevoel beleeft. Je maakt op een prettige manier kennis met de geschiedenis, cultuur en natuur van het eiland. En je leest over een bijzondere vaartocht over de Waddenzee die duidelijk maakt dat je ook in Nederland spannende uitstapjes in de natuur kunt maken. Drie of vier dagen lang op een zeilschip doorbrengen met om je heen alleen maar water en zandplaten, dat is voor de meesten beslist geen alledaagse kost.
Ik heb dit boek met veel plezier gelezen. Wat ik hierboven al aangaf, het is met een kalme pen geschreven. Het lezen ervan heeft iets contemplatiefs. Elke dag een paar hoofdstukken om je in je verbeelding te onderwerpen aan de wetten van de Waddenzee. Een gebied waar de natuur het voor het zeggen heeft en de mens gedwongen wordt zich aan te passen. Prachtig!
De Rottum-Expeditie / Peter van der Schelde / Uitgeverij Ampelos / als paperback
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
 | (voor elk budget de drie beste opties) |
 | (héél véél keuze, en zelfs met geheel contactloos verblijf en dus veilig!) |
 | (voor elk budget een paar opties) |
 | (per provincie gesorteerd) |
 | (aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten) |
 | (lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken) |
 | (mijn persoonlijke top tien) |