Een boek over het wel en wee van de machtigste dieren ooit op aarde. De opkomst en ondergang van de dinosaurus van Steve Brusatte vertelt het verhaal van de begintijd van deze woeste dieren, die in hun begintijd helemaal zo woest niet waren. Althans, niet zoals je een T. rex woest noemt. Miljoenen jaren later groeiden de kleine dino’s uit tot enorme beesten. En weer miljoenen jaren later waren ze er plots niet meer. Opgaan, blinken en verzinken. Zo verging het de dino’s en dat verhaal leest als een spannend jongensboek.
Steve Brusatte is als paleontoloog verbonden aan de Universiteit van Edingurgh. Hij geldt als een kenner van de dinosaurussen. Ondanks dat de titel dinosaurus in de titel heeft, is het woord in de tekst consequent vertaald met dinosauriër. Ik stap daarom ook over op de laatste noemer.
Zoals veel populair-wetenschappelijke boeken is ook De opkomst en ondergang van de dinosaurus geschreven als een verhaal waarin de persoon van de auteur volop meedoet. De persoonlijke zoektocht wordt beeldend beschreven en daardoor krijgt het verhaal veel vaart. Ondertussen leer je alles over de dinosauriërs. Zo beschrijft Brusatte op de eerste pagina’s zijn reis naar China om daar een ongewone dinosauriër te gaan bewonderen. Met een Chinese collega verricht hij onderzoek naar het vogelachtige fossiel dat hij een jaar later zal omdopen tot Zhenyuanlong suni. De ontdekking van dit fossiel maakt meteen duidelijk dat de dino’s geen primitieve beesten waren, of zelfs evolutionaire misbaksels. Nee, het was een ontzettend gevarieerde diergroep waarvan jaarlijks nog altijd nieuwe soorten worden ontdekt. Gemiddeld één per week zelfs.
Vervolgens gaat het verhaal van een streek in Polen (het Heilige Kruisgebergte) waar talloze pootafdrukken van dinosauriërs bewaard zijn gebleven. Zou je 252 miljoen jaar terug reizen in de tijd, dan zou je in het Perm terecht komen. Het was er nog warmer dan in het huidige Florida in de zomer. Het wemelde er van de bijzondere reptielen. Maar toen ging de grond borrelen en begonnen fonteinen lava gedurende honderdduizenden jaren te spuiten. Een paar miljoen jaar later was het Perm voorbij en brak het Trias aan. Kleine archosauriërs komen op. Ze lopen rechtop, een groot voordeel ten opzichte van wezens die inmiddels waren uitgestorven. De Prorotodactylus is er zo één en bezit de prille kenmerken van de dinosauriërs die in latere tijdvakken opkomen. Tussen 240 en 230 miljoen jaar geleden komen de eerste echte dinosauriërs op.
Klein waren ze nog, zo klein als een kat. Toen het supercontinent Pangea scheurde, transformeerde niet alleen de aarde, maar ook het leven op de aarde. Gedurende honderdduizenden jaren regende het enorme hoeveelheden lava. Een uitstervingsgolf begon, niet goed ook voor dinosauriërs, maar paradoxaal genoeg toch goed voor hen. Nu konden ze hun kans grijpen om uit te groeien tot het formaat T. Rex waar de dino’s om bekend staan. Inmiddels was het Krijt aangebroken en heersten in sommige delen van de wereld tirannieke dinosoorten. Het uit elkaar vallen van de continenten zorgde er echter voor dat veel soorten slechts één deel van de wereld konden veroveren. Dat was bijvoorbeeld het geval met de T. Rex die bijvoorbeeld niet in Europa voorkwam. Eén van de hoofdstukken is geheel gewijd aan deze ontzagwekkende dinosauriër. Evenals dat vliegende dino’s een geheel eigen hoofdstuk krijgen toebedeeld. Deze vliegende dino’s evolueerden langzaam maar zeker tot de wezens waarvan ik nog dagelijks geniet: tot de vogels.
Helaas. Aan de dynastie van de dinosauriërs kwam een abrupt einde toen een enorme meteoor het aardoppervlak teisterde. Steve Brusatte vertelt het verhaal van de plotselinge uitsterving heel beeldend. Alsof hij er zelf bij was. De hele aarde had te lijden onder de inslag in Noord-Amerika. Indringend flitslicht, gloeiend hete glasbolletjes, enorme knallen en tornado’s teisterden alles wat leefde. Wat niet meteen werd gedood tijdens deze kosmische ramp, stierf later. Het tijdperk van de zoogdieren was aangebroken.
De opkomst en ondergang van de dinosaurus leest als een trein.
De opkomst en ondergang van de dinosaurus / Steve Brusatte / Ambo | Anthos / als paperback en als e-book