Mieren zijn meestal klein, soms best groot. En waar je ook komt, ze zijn overal, uitgezonderd op de Zuidpool. We weten allemaal dat mieren heel ijverige insecten zijn. We kennen ze als de beschermers van de bladluizen. En soms gruwen we van de mieren in onze keuken. Elk mierennest is een maatschappij op zichzelf. Maar wat gebeurt er in zo’n nest? En hoe gedragen de mierenvolken in onze omgeving zich? Het boek De mierenmaatschappij van mierendeskundigen Susanne Foitzik en Olaf Fritsche duikt in de wereld van de mieren. En die wereld blijkt héél veelzijdig te zijn.
Actuele Top 10 Best Verkochte Verrekijkers Wat is de Top 10 Best Verkochte Verrekijkers van dit moment? En welk merk staat het meest in de Top 10? Wat blijkt? Een goede verrekijker hoeft niet duur te zijn! |  |
Mieren zijn in bepaald opzicht net mensen. Ze vormen volken en die volken zijn mini-maatschappijen op zich. Of beter gezegd: elke kolonie is een superorganisme in zichzelf. Alles wordt in dienst gesteld om dat superorganisme te laten overleven. Vrijwel elk volk bestaat uit een koningin, arbeidsters en mannetjes. Maar niet alle volken kennen deze indeling. En in een oud geschrift worden de mieren ten voorbeeld gehouden vanwege hun niet aflatende ijver, maar er zijn ook buitengewone luie mieren, zo ontdekte ik tijdens het lezen van De mierenmaatschappij. En mocht je nu denken: mieren, het zijn net mensen, dan geven de auteurs je volkomen gelijk. Evenals mensen leggen mieren wegen aan, bouwen ze indrukwekkende bouwwerken, bedrijven ze landbouw en veeteelt en voeren ze oorlog en zijn ze soms uit op het vestigen van een wereldrijk.
Er zijn mierenkolonies die uit slechts een paar duizend exemplaren bestaan. Ze passen in één eikel. Daar staan tegenover de superkolonies van Argentijnse mieren die uit miljarden exemplaren bestaan. Deze mierensoort kwam met de mens mee naar Europa en bezet nu vrijwel de hele kust van Noord-Italië tot aan Noord-Spanje aan de Atlantische Oceaan. Over een invasieve soort gesproken! Het Romeinse rijk is uit zijn as herboren, maar nu zijn het de Argentijnen die de scepter voeren!
Iedereen weet: de koningin legt de eieren, de arbeidsters verzorgen het broed, het nest en eigenlijk alles. De mannetjes doen er niet toe. Die zijn slechts nodig voor de voortplanting en daarna sterven ze. Verbazingwekkend om te lezen is dat de koninginnen soms tientallen jaren oud kunnen worden. Jaren waarin ze miljoenen eitjes kunnen leggen. Die bevrucht ze met het sperma van die ene dag waarop ze paarde met meerdere mannetjes. Het sperma sloeg ze op ergens in haar lijf en voor elk eitje gebruikt ze een zaadcel. Wat een prestatie! Om dit te kunnen presteren verschrompelen alle overbodige hersenfuncties bij de koningin. Ze bijt haar vleugels af. Het enige dat ze kan is eitjes leggen.
Bij de arbeidsters is het geheel anders. Dat zijn lerende wezens. Ze doen in de loop van hun leven steeds meer ervaringen op. De mate van ervaring bepaalt de carrière van de arbeidster.
Mieren die schijnbaar door elkaar krioelen, communiceren wat af. Niet door middel van geluid, hoewel: ze trommelen met hun poten op elkaars lijven en voelsprieten. Geur blijkt echter een veel belangrijker communicatiemiddel. Heeft een arbeidster een goede voedselbron gevonden, dan laat ze dat via geursignalen weten. Ze stippelt de weg uit door een spoor van geursignalen uit te zetten. Sluipt een vreemde indringer het nest binnen dan ruiken de arbeidsters een vreemde geur en gaan alle sein op rood: het is oorlog, de indringer wordt zonder pardon aangevallen, hoe groot hij ook is. Een individuele mier zal zich altijd ten dienste van het volk opstellen. Niet het voortbestaan van het individu telt, maar het voortbestaan van het volk.
Mieren beschikken trouwens nog over een ander verbluffend instrument: het magneetkompas. Evenals trekvogels navigeren mieren op een magnetisch zintuig. Maar woestijnmieren gebruiken dat alleen om zich te oriënteren rond de nestingang. Gaan ze voedsel verzamelen dan oriënteren de woestijnmieren zich vooral op de zon om de weg te vinden. Fascinerend toch hoe die piepkleine wezens zijn toegerust op een leven te midden van enorme objecten, want zelfs een kiezelsteen moet in de facetogen van een mier een enorm object zijn…
In het boek De mierenmaatschappij ga je letterlijk mee op trektocht met de mieren. Je klimt tot in de hoogste kruinen en maakt er kennis met soorten die nesten in de hoogste boomtoppen maken. Je volgt de gangen van mieren die schimmels kweken. En je bent van dichtbij getuige van mieren die op oorlogspad zijn. Ze vallen een termietenkolonie binnen en voeren oorlog met termietensoldaten die ook niet voor de poes zijn. En natuurlijk lees je alles over de symbiose tussen mier en bladluis. Maar denk niet dat bladluizen willoze wezens zijn die zich zonder slag of stoot overgeven aan de mieren door hen te voorzien van honingdauw. Soms slaat de bladluis terug en wandelt ze een mierennest binnen en steekt ze haar zuigende monddeel in een mierenlarve. Er zijn trouwens ook rupsen van dagvlinders die zich door de mieren tot in het hart van een mierennest laten voeren. De rupsen voeden zich met de eieren en larven. Verpoppen zich en sluipen het nest uit zodra ze als vlinder uit de pop te voorschijn komen. Werkelijk waar, dat gebeurt ook in Nederland!
In de mensenwereld is tegenwoordig veel te doen om de slavernij. Uit verleden én heden. En terecht natuurlijk. Bij mieren wordt die discussie niet gevoerd. Sommige soorten ontvoeren andere soorten mieren die worden ingezet om voedsel te zoeken. De slavenhouders leiden ondertussen een lui leven. Tot het nest van de slavenhouders wordt aangevallen. Dan blijkt dat ook de slaven profijt hebben van hun slavenbestaan. De slavenhouders verdedigen het nest en ook de slaven tot het uiterste. Blijkt er dus toch sprake te zijn van een soort van symbiose die beide soorten voordeel oplevert.
Hoe een mier aan zijn eind komt, is bij voorbaat niet te zeggen. Maar ik verzeker je: sommige schimmelsoorten en lintwormen hebben heel creatieve manieren gevonden om een mier aan zijn eind te brengen. Deze organismen nemen zelfs het brein van de mier over. Ze brengen de mier zover dat hij precies doet wat de schimmel of lintworm van hem eist.
Tot slot: mieren die andere mieren overvallen, zijn vaak krachtige wezens. Helaas gaat er tijdens zo’n aanval ook wel eens iets mis. Opeens wordt een poot afgebeten, of een voelspriet, of meerdere van dit soort uitsteeksels. Zodra de strijd is afgelopen blijken de oorlogszuchtige wezens compassie te ontwikkelen voor hun nestgenoten. Ze dragen elkaar terug naar het nest, verzorgen de gewonde arbeidsters, enzovoorts. Oorlogszucht en compassie in één enkele mier!
Het boek De mierenmaatschappij staat boordevol bijzondere verhalen over mieren. De auteurs vertellen deze verhalen met veel humor. Je leert veel over de mieren en je lacht af en toe om de grappen van de auteurs. Ik heb dit boek met veel plezier gelezen. Het heeft me veel geleerd over de kleine wezens die rond elk huis lopen en soms zelfs in elk huis. Wil je weten welke mieren er rond jouw huis leven, overweeg dan ook de aanschaf van de Veldgids Mieren. Een prachtige veldgids die onbekende werelden dichtbij brengt. Ga tot de mieren, gij luiaard, schreef een zekere wijsgeer. Nou, sommige mieren zijn zelf ontaard lui. En zou je het gedrag van andere soorten imiteren dan breekt acuut de totale oorlog uit. Vergeet de moraal, respect voor de mier!
De mierenmaatschappij / Susanne Foitzik en Olaf Fritsche / Luitingh-Sijthoff / als harcover en als e-book
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welkom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welkom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. | |