Een psychiater die mijn aandacht vangt, die moet zijn best doen. Of hij laat zich deels inspireren door Søren Kierkegaard, de Deense filosoof van wie ik een rijtje boeken op de plank heb staan, maar waarin ik vaak niet verder kwam dan de eerste bladzijde. De boeken van de heer Kierkegaard vergen nogal wat van de lezer, om het met een understatement te duiden. Maar ondertussen ben ik wel gefascineerd door deze hoogst originele denker.

Dat is met het boek De kunst van het ongelukkig zijn ‘gelukkig’ wel anders. Dit persoonlijke boek is juist heel toegankelijk geschreven en opgezet. De centrale inzet is: hoe zit dat nu, met al dat geluk? Dirk De Wachter is heel duidelijk: hij heeft niets op met de cultuur waarin het streven naar zo veel mogelijk geluk centraal staat. De leukigheidscultuur heeft als norm: iedereen succesvol, wit, jong, slim, mooi, onvermoeibaar. En als we dat heel toevallig niet zijn, dan willen we daar niet voor uitkomen. Niet voor de ander en ook niet voor onszelf. En dit ontkennen brengt velen in de problemen. Want het leven is eenvoudigweg niet altijd even leuk.

Dat de communicatie vandaag de dag voor een groot deel via de computer loopt en het draait om zoveel mogelijk vrienden op sociale media als Instagram, Facebook of Youtube werkt ook al niet mee. Want digitale vrienden zijn nog geen echte vrienden. Of althans, geen mensen waarmee je lief en leed kunt delen en jou nabij zijn. En daarmee vat ik het boek eigenlijk al samen, of beter: dat doet Dirk De Wachter al vrij vroeg in zijn boek: het draait in het leven om betekenisvolle relaties. Relaties met mensen die er ook in moeilijke tijden voor je zijn. Mensen die betekenis geven aan je leven. Mensen die je ook opzoeken wanneer je vreselijk in de put zit. Hoeveel vrienden mensen online ook mogen hebben, eenzaamheid is ondertussen één van de grootste problemen van onze tijd. De ervaringsverhalen die Dirk De Wachter in de kaders beschrijft, spreken boekdelen. ‘Het ikkerige gelukzoeken dat zich vooral op social media laat zien, laat geen empathie toe. Jongeren lijken vaak verloren te lopen en zich verlaten te voelen.’

Wacht nog even met de remedie, hoewel ik die al heb aangestipt hierboven. Eerst worstelen we ons in het boek De kunst van het ongelukkig zijn nog door het hoofdstuk Ongeluk? Veel mensen stoppen hun verdriet ver weg. Ze komen er niet toe om het op een goede manier te verwerken, want ze moeten immers succesvol zijn. En wie eenzaam is, heeft gebrek aan mensen waartegen hij of zij kan zeggen: ‘Ik heb je nodig.’ Nee, zegt De Wachter, verdriet en ongelukkige toestanden moet je juist met elkaar bespreken. ‘Het voorzichtig woorden geven aan verdriet, het al pratend omcirkelen, benaderen en omzwachtelen moeten we leren.’ Verdriet kan een ding met stekels zijn, maar die stekels moet je vooral niet weghalen. De pijn haal je niet weg, door de pijn te negeren. Je moet er doorheen. En het liefst met iemand anders, een vriend, een familielid met een luisterend oor. En dat staat volgens De Wachter haaks op een cultuur waarin de zorg gericht is op snel en meetbaar succes. Zorgverlening waarin met pil en medicijn mensen zo snel mogelijk weer worden opgelapt om weer aan het werk te kunnen. Zie hier ook de funeste werking van de focus op economie en verdienmodellen. Gaan wij in de westerse samenleving niet ten onder aan het neoliberale denken waarin de mens is gereduceerd tot arbeidskracht, een soort moderne slaaf die met een modaal salaris zoet gehouden wordt?

Jean Paul Sartre zei al dat de mens pas echt mens wordt als hij zich engageert. Dirk De Wachter neemt dat over en propageert het engagement. Engageert voor het klimaat, voor het milieu, voor allerlei maatschappelijke ontwikkelingen, en vooral: voor de Ander. Hij gaat daarmee ook in het spoor van Emmanuel Levinas. Uiteindelijk komt het erop neer dat je het geluk niet moet willen meten, maar dat je gewoon gelukkig moet zijn met je leven. Een tevreden leven leiden, is al heel wat, schrijft hij in het laatste hoofdstuk van De kunst van het ongelukkig zijn. Ja, dit kun je wat mij betreft als eindconclusie zien: Koester het ‘ongelukkig zijn’ dat nodig is voor het goede leven. Openstaan voor de kwetsbaarheid van de medemens en het engagement daar daaruit volgt, keert dit ongeluk om tot een zingevende act. Het is de paradox van het menselijke bestaan: alleen door gevoelig te zijn voor onrecht en ongeluk (zowel in jezelf als in de Ander), vinden we een duurzame vorm van geluk, in de vorm van betekenis en zorg.

Zo luidt het seculiere evangelie van Dirk De Wachter, en ik ben het er helemaal mee eens. Op naar de voltooiing!

De kunst van het ongelukkig zijn / Dirk De Wachter / Lannoo Campus / als paperback en als e-book