Alom wordt de evolutietheorie van Charles Darwin beschouwd als het antwoord op de vraag naar het ontstaan van soorten. Natuurlijke selectie is daarbij het belangrijkste mechanisme. Elke soort is voortgekomen uit een andere. Voor wie de essentie van Darwin’s theorie in sneltreinvaart tot zich wil nemen is, schreef Wilma de Rek een beknopt en toegankelijk geschreven boekje: De kleine Darwin.
Tja, de ‘grote Darwin’ te lezen, namelijk zijn grote werk Het ontstaan van soorten kost enige moeite (hoewel de vertaler alle lof ontving voor zijn voortreffelijke arbeid). Het zijn meer dan vijfhonderd pagina’s die je tot je moet nemen. Hoewel het natuurlijk razend interessante kost is, is dat voor veel mensen iets te veel van het goede.
Juist voor die mensen heb ik goed nieuws: er is een ‘kleine Darwin’ verschenen. Wilma de Rek, chef boeken bij de Volkskrant en auteur van een aantal boeken, presenteerde een samenvatting van de evolutietheorie van Darwin. In haar boek De kleine Darwin biedt ze de essentie van zijn theorie aan waarbij ze de structuur van het grote werk op de voet volgt. Elk hoofdstuk uit Het ontstaan van soorten gaat ze langs en ze beschrijft de kern ervan. In zijn grote werk denkt Darwin vaak hardop. Hij was het type wetenschapper dat jaren aan zijn theorie werkte en zelf de tegenwerpingen bedacht om daar vervolgens ook de antwoorden op te formuleren. Mooi om te lezen hoe kritisch Darwin zijn eigen ideeën doordacht. Hij is bepaald niet over één nacht ijs gegaan. Deze persoonlijke notities van Darwin geven ook De kleine Darwin een intiem karakter.
Ondertussen krijg je in sneltreinvaart de essentie van zijn denken toegeworpen. Ik vind dat de stijl die Wilma de Rek daarbij hanteert heel aangenaam. Haar schrijfstijl is helder en toegankelijk. Ik zou haast zeggen ook ‘snel’. Ik was eigenlijk een heel ander boek aan het lezen, maar De kleine Darwin heb ik er als tussendoortje even doorheen gejast. Of het nu gaat om bekende begrippen als Variatie onder domesticatie, Strijd om het bestaan, Natuurlijke selectie en Moeilijkheden met de theorie, ze weet ze allemaal op een heel prettige manier samen te vatten. Je komt daarbij ook tal van mooie citaten van Darwin zelf tegen. En ze gaat in op detailkwesties die van cruciaal belang zijn. Denk aan zaken als seksuele selectie, de vraag hoe perfecte organen en organen die van weinig belang zijn ontstaan zijn en effecten van gebruik en onbruik (van bepaalde eigenschappen).
‘Het mag worden gezegd dat de natuurlijke selectie iedere dag en ieder uur bezig is om overal ter wereld iedere variatie, zelfs de geringste, in detail te onderzoeken, wat slecht is verwerpend en wat goed is bewarend en accumulerend; stil en onmerkbaar werkend, waar en wanneer de gelegenheid zich voordoet, aan de verbetering van ieder organisch wezen in relatie tot zijn organische en anorganische levensomstandigheden.’
Dit laatste is natuurlijk een citaat uit Het ontstaan van soorten. Zoals je ziet: Charles Darwin was niet alleen een baanbrekende wetenschapper, hij was ook een groot stilist.
‘De kleine Darwin is geen commentaar, geen wetenschappelijke verhandeling, geen essay; het is een samenvatting. Dit is wat Darwin in de Origin beweert.’ Dat is een citaat uit de inleiding van De kleine Darwin. Beter kan ik de essentie van dit helder geschreven boekje niet weergeven.
De kleine Darwin / Wilma de Rek / Atlas Contact / als hardcover en als e-book