Sake Roodbergen is zijn hele leven liefhebber van de Friese weidevogels. Hij maakte mee hoe de kievit aan zijn opmars begon. En nu ziet hij met lede ogen aan hoe de kievit uit het landschap verdwijnt. Het eerste kievitsei rapen was in zijn jeugd nog heel gewoon. Nu is de traditie nagenoeg afgeschaft, zelfs in Friesland. Maar wat is Friesland zonder weidevogels? Zonder kieviten? Daarom een monument voor de kievit. Om een vonkje over te laten springen naar nieuwe generaties. De kievit dus. Een hartstochtelijk boek.
Met Sake Roodbergen maak ik nu pas kennis. Terwijl hij toch al heel wat boeken op zijn naam heeft staan. De meeste in het Fries en ik ben een Zeeuw. Niet gek dus dat ik zijn boeken niet ken. Eén boek licht ik eruit: De Ljip. Dit jaar verschenen en de prachtige Friese naam voor, jazeker, de kievit. In het Fries geschreven, voor mij een ondoorgrondelijk taal, maar misschien voor jou gesneden koek.
Waarom toch De kievit geschreven? Grofweg drie redenen, zo schrijft Sake Roodbergen in de inleiding. Omdat de kievit simpelweg een iconische vogel is voor ons land. De kievit broedt in elke provincie, en in Friesland het allermeest. De tabel verderop in het boek spreekt boekdelen. Opvallend is dat de provincie Noord-Brabant op de tweede plaats staat. In die provincie is het areaal weilanden misschien niet zo groot als in Friesland, maar je vindt er wel veel maisakkers. En de kievit blijkt die gronden ook te kunnen waarderen als broedgebied. Overigens broedt ook in Friesland zestig procent van alle kieviten op maisakkers.
De kievit is ondertussen een vogel die de meeste mensen zullen herkennen. De kuif fier overeind, en dan roept hij ook nog eens zijn eigen naam.
In De kievit maak je uitgebreid kennis met deze bijzondere vogel. Een vogel die overigens niet alleen in Nederland voorkomt. Hij broedt van West-Europa tot diep in Aziatisch Rusland. De wereldwijde populatie staat daarmee niet onder druk. Maar de neergang in ons land zou ons iets te zeggen moeten hebben.
Hoe overwintert de kievit? Hoe zoeken de partners elkaar op, maken ze elkaar het hof? Wanneer wordt het eerste ei gelegd? En hoeveel tijd is een kuiken kwijt met voedsel zoeken en opwarmen? Een cruciaal gegeven. Wat blijkt? Een kuiken is relatief veel tijd kwijt met het opwarmen onder moeders vleugels. De minste op geringste verstoring (ook door natuurbeschermers!) doet de kuikens al te veel afkoelen waardoor ze massaal sterven. Wat is de invloed van de toename van het aantal vossen in ons land? En hoe belangrijk zijn koeienvlaaien in de wei voor weidevogels?
Nederland is voor de kievit broedgebied en overwinteringsgebied tegelijk. Het aantal kieviten in de winter overstijgt het zomerse aantal ruimschoots. Leuk zijn allerlei bijzondere details die Roodbergen opnoemt in De kievit. Het bijzondere onderzoek bijvoorbeeld van Jeroen Onrust. Die onderzocht nachtenlang de wormen die in de weilanden voorkomen. Met een mijnwerkerslampje, liggend op een platte kar, duwde hij zichzelf over de weide. En wat bleek? Hij vond rode en grijze wormen. De rode leeft aan de oppervlakte. De grijze zitten dieper. De kievit met zijn korte snavel moet het van de rode wormen hebben. De grutto met zijn centimeters lange snavel peurt een stuk dieper en delft ook grijze wormen. Intensiever bemeste weilanden herbergen meer grijze wormen dan rode. Zie hier één van de problemen waarmee de kievit te kampen heeft.
Grote aandacht gaat uit naar de teloorgang op het platteland. Ook het beleid van natuurorganisaties wordt kritisch onder de loep genomen. Frans Vera en collega’s richtten zich op het creëren van grote, robuuste natuurgebieden. Aan hen hebben we veel te danken. Maar een nadelig gevolg was dat er geen aandacht meer was voor de natuurwaarden in de rest van het land. Waardoor hier de situatie versneld verslechterde.
Albert Beintema, auteur van De grutto, dat andere prachtige boek in de vogelserie van Atlas-Contact wordt vaak geciteerd. Natuurlijk, ook hij heeft een voorliefde voor weidevogels en schrijft met evenveel passie over de vogels in Friesland.
Wie alles wil weten over de kievit, zijn gedrag, de oorzaken van de neergang en de pogingen om het tij te keren, die doet er goed aan De kievit van Sake Roodbergen te lezen. Je proeft de passie voor de weide en de vogels die er leven. Je proef de weemoed en het verlangen naar vroeger, toen het platteland nog zinderde van het leven. De auteur droomt ervan dat die situatie ooit weer terugkeert. Hoopvolle initiatieven van biologische boeren en landbouworganisaties zijn de reddingsboeien in bange dagen. Dat de kievit weer overal mag buitelen en nestelen! En dat onze kinderen nog lange tijd van deze markante vogel zullen genieten!
De kievit / Sake P. Roodbergen / Atlas-Contact / als paperback en als e-book
Andere delen in de vogelserie van Atlas-Contact:
De merel
Voor De merel putte Hay Wijnhoven uit het dagboek dat hij al jaren bijhoudt over de merels in zijn tuin, en verbindt zijn persoonlijke observaties op speelse wijze met de kennis die wetenschappers de afgelopen jaren hebben opgedaan.
De spreeuw
Spreeuwen zijn overal waar mensen zijn, ze broeden het liefst onder dakpannen in de stad en op het platteland, we nemen ze daardoor voor lief. Maar de laatste jaren nemen ze in aantal af, waarschijnlijk door toedoen van dezelfde mensen bij wie ze onderdak vonden. In De spreeuw beschrijft Dijksterhuis zijn grote liefde voor deze vogel, in de hoop op een betere toekomst voor dit dier.
De kauw
De kunstenaar Achilles Cools leeft bij een kolonie kauwen en leert ze begrijpen. Hij ontdekt dat het intelligente vogels zijn met een hoog ontwikkelde taal en zelfs dialecten.
De zilvermeeuw
Ik vind het altijd weer knap als mensen als Kees Camphuysen over een zo ‘gewone’ vogels als de zilvermeeuw een razend interessant boek kunnen schrijven.
De koekoek
Nick Davies onthult hoe de koekoek zijn soortgenoten beduvelt. Door speurwerk en veldexperimenten komt hij erachter dat er sprake is van een wedloop: de soortgenoten leren de gemene spelletjes van de koekoek steeds beter te doorzien, waardoor de koekoek op zijn beurt weer op zoek gaat naar nieuwe listen.
De slechtvalk
John Baker trok eropuit om het doen en laten van een paar slechtvalken te volgen op de moeras- gronden van Oost-Engeland. Hij volgt de vogels bijna dwangmatig, hij bekijkt ze in de lucht en op het land, op jacht naar hun prooi, bij het lugubere bedrijf van het doden, bij het eten en het rusten.
De grutto
Albert Beintema beschrijft hoe grutto's hun jongen grootbrengen en hoe ze op spectaculaire wijze naar Afrika trekken. Hij laat zien hoe bijzonder deze vogel is en hoe belangrijk hij is als symbool voor de natuur en het cultureel erfgoed. Het is aan ons om te beslissen of wij de grutto willen behouden. Beintema heeft zijn keuze al gemaakt, al was het alleen maar omdat er niets mooiers te bedenken is dan een groepje baltsende grutto's die luid schreeuwend door een mooie voorjaarslucht boven een bloemrijke weide achter elkaar aan jakkeren.
De kievit
Prachtige uitgave over een iconische vogelsoort: de kievit. Geschreven met veel passie.
De goudvink
De auteur heeft zijn wilde tuin, met zowel bos, heide, voedertafels als vennetjes, in de loop der jaren zo ingericht dat alle vogels en vooral de goudvink welkom zijn. Goudkoorts, noemt hij het. Zijn persoonlijke ervaringen met de goudvink komen aan bod, en het leven van de goudvink van paring, nestbouw, leg, geboorte, trek, voeding tot de dood, wordt in detail, liefdevol en zeer verhalend beschreven.
De rotgans
In De rotgans ontrafelt Barwolt Ebbinge de geheimen van deze kleine zeegans. Hij volgt haar tot in de toendra's in Noord-Siberië, hij spreekt Amerikaanse en Russische biologen over hun onderzoek en verzamelt historische gegevens van de jacht.
De meerkoet
In De meerkoet gaat Remco Daalder, stadsbioloog bij de gemeente Amsterdam, op expeditie naar het Markermeer, het IJ en de grachtengordel om de geheimen van deze meest menselijke aller vogels te doorgronden.
De huismus
Kees Heij en Jacques Vos bestuderen de huismus al vanaf hun schooltijd, Heij is er zelfs op gepromoveerd. In dit boek beschrijven zij uitgebreid het leven van deze tegelijk zo bekende en volstrekt onbekende vogel en gaan zij op zoek naar de mogelijke oorzaken van hun achteruitgang en wat daaraan te doen is.