Sake Roodbergen is zijn hele leven liefhebber van de Friese weidevogels. Hij maakte mee hoe de kievit aan zijn opmars begon. En nu ziet hij met lede ogen aan hoe de kievit uit het landschap verdwijnt. Het eerste kievitsei rapen was in zijn jeugd nog heel gewoon. Nu is de traditie nagenoeg afgeschaft, zelfs in Friesland. Maar wat is Friesland zonder weidevogels? Zonder kieviten? Daarom een monument voor de kievit. Om een vonkje over te laten springen naar nieuwe generaties. De kievit dus. Een hartstochtelijk boek.

Met Sake Roodbergen maak ik nu pas kennis. Terwijl hij toch al heel wat boeken op zijn naam heeft staan. De meeste in het Fries en ik ben een Zeeuw. Niet gek dus dat ik zijn boeken niet ken. Eén boek licht ik eruit: De Ljip. Dit jaar verschenen en de prachtige Friese naam voor, jazeker, de kievit. In het Fries geschreven, voor mij een ondoorgrondelijk taal, maar misschien voor jou gesneden koek.

Waarom toch De kievit geschreven? Grofweg drie redenen, zo schrijft Sake Roodbergen in de inleiding. Omdat de kievit simpelweg een iconische vogel is voor ons land. De kievit broedt in elke provincie, en in Friesland het allermeest. De tabel verderop in het boek spreekt boekdelen. Opvallend is dat de provincie Noord-Brabant op de tweede plaats staat. In die provincie is het areaal weilanden misschien niet zo groot als in Friesland, maar je vindt er wel veel maisakkers. En de kievit blijkt die gronden ook te kunnen waarderen als broedgebied. Overigens broedt ook in Friesland zestig procent van alle kieviten op maisakkers.

De kievit is ondertussen een vogel die de meeste mensen zullen herkennen. De kuif fier overeind, en dan roept hij ook nog eens zijn eigen naam.

In De kievit maak je uitgebreid kennis met deze bijzondere vogel. Een vogel die overigens niet alleen in Nederland voorkomt. Hij broedt van West-Europa tot diep in Aziatisch Rusland. De wereldwijde populatie staat daarmee niet onder druk. Maar de neergang in ons land zou ons iets te zeggen moeten hebben.

Hoe overwintert de kievit? Hoe zoeken de partners elkaar op, maken ze elkaar het hof? Wanneer wordt het eerste ei gelegd? En hoeveel tijd is een kuiken kwijt met voedsel zoeken en opwarmen? Een cruciaal gegeven. Wat blijkt? Een kuiken is relatief veel tijd kwijt met het opwarmen onder moeders vleugels. De minste op geringste verstoring (ook door natuurbeschermers!) doet de kuikens al te veel afkoelen waardoor ze massaal sterven. Wat is de invloed van de toename van het aantal vossen in ons land? En hoe belangrijk zijn koeienvlaaien in de wei voor weidevogels?

Nederland is voor de kievit broedgebied en overwinteringsgebied tegelijk. Het aantal kieviten in de winter overstijgt het zomerse aantal ruimschoots. Leuk zijn allerlei bijzondere details die Roodbergen opnoemt in De kievit. Het bijzondere onderzoek bijvoorbeeld van Jeroen Onrust. Die onderzocht nachtenlang de wormen die in de weilanden voorkomen. Met een mijnwerkerslampje, liggend op een platte kar, duwde hij zichzelf over de weide. En wat bleek? Hij vond rode en grijze wormen. De rode leeft aan de oppervlakte. De grijze zitten dieper. De kievit met zijn korte snavel moet het van de rode wormen hebben. De grutto met zijn centimeters lange snavel peurt een stuk dieper en delft ook grijze wormen. Intensiever bemeste weilanden herbergen meer grijze wormen dan rode. Zie hier één van de problemen waarmee de kievit te kampen heeft.

Grote aandacht gaat uit naar de teloorgang op het platteland. Ook het beleid van natuurorganisaties wordt kritisch onder de loep genomen. Frans Vera en collega’s richtten zich op het creëren van grote, robuuste natuurgebieden. Aan hen hebben we veel te danken. Maar een nadelig gevolg was dat er geen aandacht meer was voor de natuurwaarden in de rest van het land. Waardoor hier de situatie versneld verslechterde.

Albert Beintema, auteur van De grutto, dat andere prachtige boek in de vogelserie van Atlas-Contact wordt vaak geciteerd. Natuurlijk, ook hij heeft een voorliefde voor weidevogels en schrijft met evenveel passie over de vogels in Friesland.

Wie alles wil weten over de kievit, zijn gedrag, de oorzaken van de neergang en de pogingen om het tij te keren, die doet er goed aan De kievit van Sake Roodbergen te lezen. Je proeft de passie voor de weide en de vogels die er leven. Je proef de weemoed en het verlangen naar vroeger, toen het platteland nog zinderde van het leven. De auteur droomt ervan dat die situatie ooit weer terugkeert. Hoopvolle initiatieven van biologische boeren en landbouworganisaties zijn de reddingsboeien in bange dagen. Dat de kievit weer overal mag buitelen en nestelen! En dat onze kinderen nog lange tijd van deze markante vogel zullen genieten!

De kievit / Sake P. Roodbergen / Atlas-Contact / als paperback en als e-book

Andere delen in de vogelserie van Atlas-Contact: