De milieucrises dienen zich in sneltreinvaart aan. Lokaal én mondiaal. Plastic vinden we tegenwoordig overal ter wereld. Gebieden die nog niet zijn vervuild door chemische bestrijdingsmiddelen zijn schaars. En dan zijn er nog de talloze andere vormen van vervuiling en verwoesting die wij mensen aanrichten. Deze milieucrises werken als een dominosteen: de ene steen valt nadat de andere is omgegaan. In het alarmerende boek De insectencrisis van Oliver Milman lees ik over één van die secundaire gevolgen: insecten zijn overal ter wereld aan het uitsterven. En daarmee doen wij niet alleen de natuur iets aan, ook onszelf doen we ernstig te kort!
Duizelingwekkende aantallen insecten
Er zijn ongeveer één miljoen benoemde insectensoorten ter wereld, maar dat is nog maar een glimp van het werkelijke aantal insectensoorten dat op aarde leeft. Schattingen lopen uiteen van dertig miljoen soorten tot iets minder, maar nog altijd duizelingwekkend veel, vijfeneenhalf miljoen soorten. Wie nieuwe diersoorten wil ontdekken, die kan zich het beste storten op de wereld van de insecten.
Ongedachte eigenschappen
De insectenwereld is trouwens een heel boeiende. Elk insect heeft zijn eigen interessante leven of beschikt over ongedachte eigenschappen. Dat insecten interessant zijn wist men in de achttiende eeuw al. Toen vierde het verzamelen van insecten hoogtij. In het victoriaanse tijdperk was het verzamelen van insecten een heel populaire en sociale bezigheid. Hele hordes mensen begaven zich naar het platteland, bewapend met netten. De bekende schrijfster Virgina Woolf verwerkte vlinders in haar verhalen. Winston Churchill en Neville Chamberlain, beiden premier van Groot-Brittannië, verzamelden vlinders. Wetenschappers hebben ontdekt dat wespen geen hersenloze steekmachines zijn, maar zelfs beschikken over een soort logisch redeneren. Maar wist je dat de immuniteit voor ziekteverwekkers die kakkerlakken en kevers hebben, wel eens de sleutel zou kunnen zijn voor het ontwikkelen van nieuwe antibiotica? En dat wespengif kankergif kan doden en dat het bloed van bromvliegen antivirale eigenschappen heeft? En dat zijn maar een paar insecten tussen de miljoenen onbekende. Hoeveel onontdekte eigenschappen vliegen, kruipen en schuifelen er allemaal mee rond in de ontelbare aantallen onbekende insecten?
Verontrustend nieuws
Helaas, we weten het niet, en dat is verontrustend nieuws. Want wat we wel weten is dat insectenpopulaties overal ter wereld instorten. Een aantal jaar geleden schudden de uitkomsten van jarenlang en systematisch onderzoek naar insectenpopulaties in Duitsland de wereld uit zijn insectenslaap. In de onderzochte Duitse regio’s was de totale biomassa aan insecten met maar liefst 75 procent terug gelopen. En niet alleen in Duitsland worden deze trends gezien. Ook Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Costa Rica en insectenparadijs Australië ontkomen niet aan deze uitstervingsgolf. Milieuvervuiling, industrialisatie, verwoesting van natuurgebieden, klimaatverandering en intensieve landbouw lijken de belangrijkste boosdoeners. Het instorten van insectenpopulaties en het uitsterven van soorten is niet alleen desastreus omdat hoogstaande eigenschappen verloren gaan. Het is ook desastreus omdat het instorten van insectenpopulaties een cascade aan andere uitstervingsgolven in gang zal zetten. Geen of weinig insecten betekent immers ook dat vogels, zoogdieren, andere insecten, vissen, reptielen en amfibieën minder of geen voedsel hebben. Deze populaties zullen dus ook instorten. En wie meent dat we met de honingbij wel toe kunnen om de bloemetjes te bestuiven, die moet het boek De insectencrisis zeker eens lezen. Elk insect heeft zijn eigen niche, bezoekt specifieke bloemen en bestuift dus ook specifieke bloemen. En sommige bloemen worden nu eenmaal niet of nauwelijks door honingbijen bestoven, maar alleen door specifieke nachtvlinders…
[tekst gaat verder onder de afbeelding]
De piek van bestrijdingsmiddelen
Eén van de meest onthullende hoofdstukken in De insectencrisis vind ik het hoofdstuk over de piek van bestrijdingsmiddelen. Hoewel in Europa sommige bestrijdingsmiddelen worden verboden, blijven deze nog lang rondhangen in het milieu. Insectenpopulaties zullen zich dus niet zomaar herstellen. En dan is er nog het cynische beleid van chemiereuzen die grote ambities hebben om de verkoop van hun vergif flink op te stuwen in Afrika. Kunnen ze in Europa hun omzetten niet meer realiseren, dan exporteren ze wel naar andere continenten.
We razen nog steeds een helling af
Hoe geraken we uit de insectencrisis? Dat gaat niet meevallen, zo concludeer ik na het lezen van dit boek. Zolang de wereldbevolking groeit en de welvaart in voorheen armere delen van de wereld blijft groeien, zal de behoefte aan voedsel en andere producten alleen maar toenemen. Zelfs het op grote schaal aanleggen van natuurgebieden zal de insectenpopulaties niet meer redden. Het ziet er kortom somber uit. We razen nog steeds een helling af, op weg naar ergens, maar dat ergens is een niet al te fraaie aarde, ben ik bang.
Een sombere conclusie dit keer
Een sombere conclusie dit keer. Heel eerlijk: het boek De insectencrisis laat zien hoe menselijke activiteiten de natuur op wereldschaal hard treffen. Insecten, de meest succesvolle van alle dieren op aarde, worden zwaar getroffen. Waden we straks door de uitwerpselen van dier en mens nu mestkevers en andere insecten die poep verwerken, uitsterven? Doen we toekomstige generaties te kort door het massale uitsterven van insecten waardoor onze nakomelingen niet meer kunnen profiteren van bijzondere eigenschappen van insecten? En wat doen we andere diersoorten aan met ons gedrag? Ik zie het ook behoorlijk somber in, zeker omdat er nog altijd politieke partijen zijn die pleiten voor het toestaan van nieuwe chemische bestrijdingsmiddelen, ook in Nederland. Wie meent dat de mens gevrijwaard blijft van chemische bestrijdingsmiddelen die het op het brein van insecten hebben voorzien, die steekt zijn kop in het zand. Fundamenteel zijn de verschillen tussen het menselijke brein en het insectenbrein niet heel groot. Feit is dat een groot deel van ons land en van de westerse wereld onder een deken van gif ligt…
Een profetisch boek
Het boek De insectencrisis is een profetisch boek. De klaagprofeten in het Oude Testament zijn er niets bij. Ik hoop dat veel mensen door het lezen van dit boek wakker worden geschud en dat beleidsmakers en politici de sombere boodschap ter harte nemen, beleid gaan ontwikkelen om het tij te keren en niet vervallen in fatalisme en ontkenningsgedrag.
De insectencrisis / Oliver Milman / Atlas-Contact / als paperback en als e-book
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
 | (voor elk budget de drie beste opties) |
 | (héél véél keuze, en zelfs met geheel contactloos verblijf en dus veilig!) |
 | (voor elk budget een paar opties) |
 | (per provincie gesorteerd) |
 | (aantrekkelijke planten voor vogels, vlinders en andere insecten) |
 | (lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken) |
 | (mijn persoonlijke top tien) |