De afgelopen weken heb ik de klassieker De H is van havik van Helen Macdonald gelezen. Zolang doe ik zelden over een boek. Wat dat te betekenen heeft? Ik denk twee dingen. Ten eerste dat het een ware klassieker is die mij dwong aandachtig te lezen. Had ik dat niet gedaan, dan zou ik veel hebben gemist. Maar ondanks de aandachtige lezing, moet ik bij het schrijven van deze recensie constateren dat ik helaas toch veel van de betekenis heb gemist. Ik kan deze roman eerlijk gezegd niet zo goed plaatsen. En dat is dus het tweede.
Eigenlijk zou ik De H is van havik ooit nog eens moeten lezen. Op een beter moment, dat op dat moment dan vrijwel zeker een slechter moment zou zijn. Want Helen Macdonald schreef dit boek om het onverwachte overlijden van haar vader te verwerken. Het is dus nogal autobiografisch. Een ander autobiografisch element is dat ze voor het schrijven van De H is van havik actief was in de valkerij. Het treinen van een havik bij wijze van verwerking van het grote verlies in haar leven, is dus ingebed in haar leven. En dan is deze roman ook nog eens een natuurboek, want grote delen spelen zich af in de natuur waar havik Mabel, alert als ze is, speurt naar opvliegende fazanten, weg spurtende hazen en argeloze konijntjes. Ach, en dan vergeet ik bijna te melden dat deze roman ook een eerbetoon is aan de illustere T.S. White die, ook al in een depressieve toestand, de klassieker Havik schreef. Helen Macdonald spiegelt zich voortdurend aan T.S. White die anders dan zij, geen enkele ervaring had met het treinen van een havik. Zijn exercitie liep echter niet goed af, zijn havik wist te ontsnappen en keerde nooit meer terug. Dat lot blijft Macdonald gelukkig bespaard.
De vader van Helen Macdonald was een gevierd fotograaf. Zijn grootste verdienste was dat hij vrijwel al zijn projecten wist te redden voor de muil van de mislukking, zo voegt een van de gasten na de rouwdienst Macdonald toe. Zo rond het overlijden van haar vader raakt Macdonald ook nog eens haar baan en haar woning kwijt, allemaal verzwarende omstandigheden die haar in een depressie brengen. Zij besluit een havik te gaan treinen, en bedenk: het temmen van een havik grenst aan het onmogelijke. De inzet is hoog, de aanleiding is een ernstige en de uitwerking brengt haar in de eenzaamheid. Macdonald komt in een vacuüm terecht, isoleert zichzelf van vriendin, pas opgedane vriend en al die andere dierbaren om haar heen. En ondertussen is haar vader voorgoed weg, maar ervaart ze hem nog elke dag. En niet alleen droomt ze over haar eigen leven, voortdurend diept ze wijsheden op uit klassiekers uit de geschiedenis. En al doende en dromend sjouwt ze met havik Mabel door de velden. Soms denkt ze hem kwijt te raken, zoals ze ook haar vader verloor, maar dan vindt ze hem terug op de meest onmogelijke plaatsen. In een fazantenkwekerij bijvoorbeeld, een lustoord voor een opgefokte havik zoals je wel zult begrijpen.
En overal de Havik van T.S. White, ook al zo’n geprangd schrijver. En de natuur. En haar vader. En de depressie waarin Macdonald verkeert. Het verhaal rolt zich langzaam uit. Elk hoofdstuk verdient het om herlezen te worden, maar ik zie ervan af. Zoals ik hierboven al aangaf, ik kan deze roman niet zo goed plaatsen. Ik mis de aansluiting. Gelukkig maar, denk ik nu. Dan zullen de omstandigheden waarin ik thans verkeer vast een stuk opgewekter zijn. En zit ik waarschijnlijk niet in een depressie. Ik heb overigens wel het hele boek gelezen, waarbij ik toegeef dat ik de laatste twintig pagina’s ‘diagonaal’ heb gelezen (in een versnelling hoger, ofwel: afgeraffeld). En daarbij komt: ik ben niet zo van wilde vogels die voor het plezier in gevangenschap worden gehouden. Roofvogels horen in het wild en niet in een kooi (zo, dat statement heb ik toch ook maar even gemaakt).
Goed, een mix dus van literatuurgeschiedenis, autobiografische elementen en natuur. Dat klinkt niet verkeerd. Nu alleen nog een lezer met een fijngevoeliger hart dan het mijne. Mocht jij De H is van havik met veel genoegen (of hoe je het ook wilt omschrijven) hebben gelezen en mij maar een bruut vinden, tja, zo gaat dat met lezen. De ene leeservaring is tenslotte de andere niet. En de ene lezer heeft andere voorkeuren dan de andere. Ik wijs je op de vele loftuitingen die De H is van havik in de loop van de tijd kreeg. Van de Volkskrant tot De Groene Amsterdammer, alle recensenten reageren met superlatieven. De voorkant vind ik trouwens wonderschoon. Ik verontschuldig me uitgebreid en ga nu gerust slapen.
De H is van havik / Helen Macdonald / De Bezige Bij / als paperback en ebook
Mijn tips voor natuurbeleving en vogels kijken
Met deze tips beleef je de natuur nog intenser en komen de vogels letterlijk dichterbij:
De beste verrekijkers om vogels te kijken
(voor elk budget de drie beste opties)
Een vakantiehuisje midden in de natuur
(héél véél keuze, in heel Europa)
De mooiste reizen naar de natuur
(voor het hele gezin, voor de vogelaar, voor de wandelaar, enzovoorts)
De beste vogelgebieden van Nederland
(per provincie gesorteerd)
Tips om vogels naar je tuin te lokken
(lees hier mijn tips om spechten, mezen en roofvogels naar je tuin te lokken)
De beste vogelgidsen
(mijn persoonlijke top tien)