De grutto ofwel ‘modderige slijkliefhebber’, want dat betekent zijn Latijnse naam Limosa limosa. Een weidevogel die we allemaal zien als een oer-Hollandse vogel. De lezers van dagblad Trouw riepen de grutto zelfs uit tot Vogel des Vaderlands. Nog even echter en de grutto was Vogel des Vaderlands, want het gaat bepaald niet goed met deze karakteristieke vogel. SOVON berekende dat 2014 een dramatisch slecht gruttojaar was, slechts 4.600 kuikens vlogen uit. 2015 was nóg slechter met amper 4.000 kuikens. Gevreesd wordt dat onze nu nog ‘officieuze’ Nationale Vogel zal uitsterven. Vandaag een recensie van De grutto van Albert Beintema.
De grutto is de hoofdpersoon in het nieuwe boek van Albert Beintema met de toepasselijke titel De grutto. Bioloog Albert Beintema is dé gruttokenner van ons land. Hij was als ecoloog actief in binnen- en buitenland. Al in de jaren zestig en zeventig deed hij onderzoek naar de grutto en andere weidevogels, en constateerde toen al dat het niet de goede kant uitging. En dat terwijl ons land toen nog zo’n 125.000 broedpaar telde! Nu is daar nog slechts een fractie van over.
In De grutto verhaalt Albert Beintema op levendige wijze over zijn ervaringen in het veld met de grutto. Hij zet in met een overweldigende ervaring die hij had in Portugal waar hij door de grutto’s de lucht niet meer zag. ‘Ik maak foto’s van gruttozwermen tegen een hemel waarin bijna geen vierkante centimeter lucht meer is terug te vinden.’ Het was februari 2014 en ongeveer 30.000 grutto’s stonden bij elkaar op dat perceel, op doorreis naar Nederland. Als een slechtvalk of dwergarend overvliegt slaat de paniek echt toe. En daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Ooit zag ik zelf vanuit de vogelkijkhut aan het Haringvliet hoe een slechtvalk een grutto sloeg. Het arme beest had geen schijn van kans tegenover die genadeloze roofvogel.
De passie voor de grutto spat van het boek af. Albert Beintema doet op boeiende wijze verslag van het grutto-onderzoek dat in de loop van de jaren is uitgevoerd. Dat betekent ook dat er veel aandacht uitgaat naar onderzoek dat door anderen is uitgevoerd. Dit boek is dus geen ‘ego-document’ en daarmee biedt De grutto een weidse blik. Hij neemt je mee naar de leefwereld van de ‘slijkliefhebber. De enorm van elkaar verschillende leefwerelden in Nederland, Zuid-Europa en West-Afrika. Wonderlijk genoeg eet de grutto in Nederland alleen insecten, maar stapt hij in Zuid-Europa en West-Afrika over op een dieet van rijst. Hij verhaalt ook over ontmoetingen met andere vogelonderzoekers en die verhalen zijn op zijn minst even boeiend en interessant om te lezen.
Knarsetandend ziet Beintema hoe de intensieve landbouw een funeste invloed heeft op het welvaren van de grutto in ons land. Overbemesting, steriele graslanden en de maaimachines die steeds vroeger in het jaar uitrijden en daarmee veranderen in killing machines (hoewel het wettelijk verboden is gruttokuikens te doden gebeurt dit ieder jaar weer op grote schaal). Het is duidelijk waar volgens Beintema de oplossing van het grutto-probleem ligt. Er moet een ingrijpende verandering van het landbouwbeleid plaats vinden. Hij droomt ervan, maar hoeveel boeren dromen met hem mee?
De grutto is een levendig en boeiend boek waarin zowat alle beschikbare kennis over de grutto op een rij wordt gezet. Door de soepele schrijfstijl leest het haast als een roman. Het bevat bovendien een katern kleurenfoto’s en daarmee is het niet alléén een leesboek. De vormgeving is bovendien stijlvol zoals alle delen in deze reeks. Dat De grutto van Albert Beintema de Jan Wolkersprijs 2016 heeft gewonnen is in mijn ogen helemaal terecht. Van harte gefeliciteerd, auteur en uitgever!
De grutto / Albert Beintema / Uitgeverij Atlas-Contact / Gebonden met illustraties / Ook beschikbaar als e-book.